بورس، جولانگاه جدید دولت برای جبران کسری بودجه
با وجود همه مسائل و دغدغه‌های موجود در اجرای این برنامه باز هم تصمیم حاکمیت و دولت در عرضه این سهام تدبیر عاقلانه و هوشمندانه‌ای بوده است که در جهت پیشگیری از اتخاذ راهکارهای دیگر رایج در شرایط خاص ناشی از کسری بودجه شدید و به هم خوردن تراز تجاری و ارزی کشور گرفته شده است.
به گزارش راهبرد معاصر، پس از عرضه نخستین صندوق واسطه‌گری دولت با نام دارایکم، اکنون در آستانه فراخوان دومین عرضه صندوق ETF یا همان دارا دوم دل نگرانی‌هایی در بین فعالان اقتصادی به خصوص سرمایه گذاران در بازار سرمایه وجود دارد.این نگرانی‌ها پس از این به وجود آمد که برای قیمت‌گذاری دارایکم، از آن جایی که ملاک قیمت‌گذاری این صندوق بر اساس قیمت ۳۰ روز اخیر سهام آن در بورس در نظر گرفته شده بود، این سهام به شکل غیرکارشناسانه‌ای رشد کردند.
در این میان به تبع این رشد، صندوق واسطه گری اول مالی دولت نیز قیمت‌گذاری بیش از ارزش خود را یافت، به نحوی که حتی با تخفیف ۳۰ درصد نیز با خالص ارزش دارایی‌ها یا همان NAV خود فاصله داشت.این قیمت‌گذاری سبب گشایش این صندوق نزدیک به ارزش واقعی خود در بازار سرمایه پس از یک ماه تنفس خود شد و جو حاکم بر معاملات آن سبب معامله بیش از ارزش این صندوق درست چند روز پس از بازگشایی شد که همین امر ابطال معاملات یک جلسه معاملاتی را توسط ناظر بازار در پی داشت.اکنون در آستانه اطلاع‌رسانی از زمان آغاز فراخوان دارا دوم دغدغه نوع قیمت‌گذاری و پیش‌بینی تکرار رشد چشمگیر و غیرکارشناسانه سهام مربوط به این ETF و همچنین و همچنین ETFهای بعدی به دغدغه نخست کارشناسان و فعالان بازار سرمایه تبدیل شده است.اتفاقی که تمام نمادها و سهام بازار را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد؛ به نحوی که رشد نمادهای شرکت‌های بورسی موجود در این ETFها نه تنها سبب حبابی شدن قیمت این سهام می‌شود،بلکه سبب مهجور ماندن سایر سهام بنیادی موجود در بورس می‌شود که تنها به دلیل عدم حمایت دولت بسیار پایین‌تر از ارزش خود در حال معامله هستند و یا حتی ماه هاست که به دلیل سوق پول‌های ورودی به بورس به سمت سهام دولتی در قیمت سه ماه پیش مانده اند. در برنامه اجرا شده برای نخستین عرضه ETF دولت سهام باقی مانده دولت در بانک‌های تجارت، ملت، صادرات و بیمه‌های البرز و اتکایی توسط وزارت اقتصاد با ۳۰ درصد تخفیف در صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله (دارای یکم) ارائه شد. حالا براساس برنامه وزارت اقتصاد قرار است صندوق دارا دوم و دارا سوم با ۲۰ تا ۳۰ درصد تخفیف عرضه شود.در این میان دغدغه اصلی ملاک قیمت‌گذاری این صندوق هاست؛چراکه وقتی ملاک قیمت ۳۰ روز اخیر سهام این شرکت‌ها در بورس باشد، مسلما دولت برای اینکه بتواند باقیمانده سهام خود را قالب ETF به بیشترین قیمت ممکن بفروشد،سهام این شرکت‌ها را به افزایش غیر‌منطقی قیمت‌ها هدایت و ترغیب کند تا پس از افزایش قیمت آنها و رسیدن به قیمتهایی فضایی،ETF خود را نیز در بورس بیشتر قیمت‌گذاری کند. با توجه به این شبهات و تجربه متفاوت دولت در قیاس با نحوه عرضه دارا یکم پرسشهایی از این دست دور از ذهن نخواهد بود که سهام صندوق‌های ETF دولتی در بورس تا چه زمانی رشد خواهند کرد؟ آیا این رشد منطقی و بر اساس ارزش این شرکت‌هاست و یا اینکه چون دولت می‌خواهد صندوق خود در دارا دوم و دارا سوم را با قیمت بیشتر بفروشد، قیمت سهام یک ماه مانده به زمان عرضه آنها را دستخوش افزایش غیرمتعارف می‌کند؟ در این بین، آیا احتمال زیان دیدن افرادی که بی‌اطلاع به این بازار ورود می‌کنند، با سود کوتاه مدتی که می‌کنند چقدر است؟
اینها پرسشهایی است که از مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره کارگزاری بورس بیمه ایران جویا شدیم تا پاسخ‌های روشن‌تری برای مخاطبان بیابیم: مهدی محمود رباطی، در خصوص اینکه “سهام شرکت‌های دولتی در بورس تا چه زمان قرار است رشد، کنند؟” می‌گوید: در این مورد از ۲ منظر می‌توان نگریست. نخست از منظر اقتصاد کلان که اگر از این زاویه به مسئله نگاه شود می‌توان گفت چون دولت برای نخستین بار به دلیل کسری بودجه شدید، کاهش محسوس صادرات نفت، افت درآمدهای مالیاتی و همچنین به هم خوردن تراز تجاری کشور، ناگزیر به فروش دارایی‌های خود در قالب سهام و حتی اخیرا املاک در بورس شده است؛ می‌توان این اقدام را تدبیری مثبت دانست که در پیشگیری از روش تورم زای چاپ اسکناس و افزایش پایه پولی کشور اتخاذ شده است.چراکه با توجه به تورم کنونی، تکرار راه حل‌های قبلی می‌توانست موجب پدید آمدن وضعیت بسیار پرفشارتری در قدرت خرید جامعه شود.
وی در ادامه در پاسخ به اینکه “چرا قیمت‌گیری سهام شرکت‌های دولتی در بورس در شرایط فعلی افسارگسیخته است؟ اظهار کرد: پاسخ به این پرسش‌ها و بررسی نحوه قیمت‌گذاری سهام شرکت‌ها در حیطه مباحث خرد قرار می‌گیرد. بر اساس یک قاعده کلی بازارها خود تثبیت گر هستند، به بیان دیگر اگر قیمت یک دارایی بالا باشد در بلند مدت بازار آن قیمت را کاهش می‌دهند و در نقطه مقابل آن اگر کم باشد آن را افزایش خواهند داد. با توجه به این مسئله، اینکه به ضرس قاطع بتوان گفت سهام عرضه شده از سوی دولت ارزان یا گران است ادعای قابل اتکایی نیست و دلیل آن هم این است که در بازارهای مالی از زوایا‌ی مختلفی مانند ارزش جایگزینی، ارزش دفتری،تنزیل جریانات نقدی آتی می‌توان ارزش‌گذاری کرد که در جای خود قابل اعتناست.
ریسک خرید اغلب سهام دولت بالاست
رئیس هیئت مدیره کارگزاری بورس بیمه ایران در ادامه تبیین دیدگاه‌های خود پیرامون وضعیت قیمت سهام شرکت‌های عرضه شده دولت در بورس می‌گوید: در مورد سهام دارا یکم گروه واسطه گری مالی دولت بود، صندوق دوم که گروه پالایشگاهی و صندوق سوم که گروه خودرویی و فلزات است شرکت‌های ارزنده‌ای قرار دارند که ستون اقتصادی ایران در حوزه فعالیت خود هستند. در این میان سهام این شرکت‌ها از منظر ارزش جایگزینی هنوز بسیار زیر ارزش واقعی خود هستند، اما از منظر تنزیل جریان‌های نقدی آتی باید گفت که این شرکت‌ها گران هستند؛چراکه اغلب سود کمی دارند و یا حتی برخی از آنها زیان ده و با مشکلات زیان انباشته روبرو هستند. وی در خصوص ارزیابی خود از رشد قیمتی سهام این شرکت‌ها با وجود شرایط گفته شده می‌افزاید: به هر حال ذات بازار بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضاست و این است که یکی تشخیص و ترجیح می‌دهد بفروشد و یکی دیگر بنا را بر این می‌گذارد که سهم عرضه شده را خریداری کند؛ به ویژه اینکه بازار سهام نیز نقدشونده‌تر از سایر بازارهاست و نمی‌توان درمورد این قیمت‌ها نظر داد. اما می‌توان انتظار بررسی بیشتر از سوی سهامداران را داشت تا با مخاطرات سرمایه‌گذاری در این نوع سهام بیشتر آشنا و آگاه شوند.
اتخاذ تصمیم بین بد و بدتر
رباطی یادآور شد: با وجود همه مسائل و دغدغه‌های موجود در اجرای این برنامه باز هم تصمیم حاکمیت و دولت در عرضه این سهام تدبیر عاقلانه و هوشمندانه‌ای بوده است که در جهت پیشگیری از اتخاذ راهکارهای دیگر رایج در شرایط خاص ناشی از کسری بودجه شدید و به هم خوردن تراز تجاری و ارزی کشور گرفته شده است.
این کارشناس ارشد بازار سرمایه در همین راستا اظهار می‌کند: با توجه به این نکات و همچنین ماهیت بازار نمی‌توان به ادعای آن دسته از افراد که بر این باور هستند دولت در حال ترویج گران‌فروشی سهام دارایی‌های خود هست صحه قطعی گذاشت؛ کما اینکه باید توجه داشت دولت امروز چنین قدرتی را به دلیل تغییر ارزش معاملات روزانه ندارد. به گفته وی مقایسه ارزش روزانه معاملات بورس ۲۰۰ میلیارد تومانی در سال ۹۶ با ارزش روزانه امروز معاملات که بالغ بر ۱۵ تا ۲۰ هزار میلیارد تومان شده، گویای این است که دولت به عنوان یک بازیگر دیگر توانایی هدایت بازار سرمایه به ارقام مدنظر خود را به تنهایی ندارد. به ویژه اینکه امروز دیگر حقوقی‌ها هم که زمانی تاثیرگذار بودند اکنون دیگر در برابر حقیقی‌ها جریان تاثیرگذار و غالبی نیستند.
بورس،فراتر از دولت حرکت می‌کند
رباطی در مورد چشم انداز خود از آینده عرضه سهام شرکت‌های دولتی و تاثیر احتمالی آن در تغییر تعادل و روند منطقی بورس می‌افزاید: به باور اینجانب به دلیل اینکه نگاه به بورس حاکمیتی و فرادولتی است و تنها دولت در وضعیت ترسیم شده برای آن تصمیم‌گیر نبوده و نیست و رونق بورس فراتر از برنامه دولت بوده، اگر بازار به جایگاهی برسد که دیگر سهام را رشد ندهد ساز وکاری اتخاذ خواهد کرد که در سهام ارزنده بازار شاهد افت محسوسی نباشیم. رئیس هیئت مدیره کارگزاری بورس بیمه ایران در مورد پیامدهای منفی ناشی از نبود تخصص خریداران سهام نیز بر این باور است که این موضوع در مورد همه بازارها صادق است؛ کما اینکه مگر مردم خریدار طلا و سکه چقدر تخصص تحلیل دقیق دارند که وقتی از خرید سکه ۴ میلیون تومانی در زمانی پرهیز می‌کردند امروز خریدار سکه ۱۰ و حتی ۱۱ میلیون تومانی هم هستند فقط با این تصور که سرمایه آنها در حال از ارزش افتادن است پس باید به خرید سکه، طلا، خودرو و مانند آنها اقدام کنند!؟ لذا در این رابطه تنها توصیه ما به خریداران سهام این است که در صورت تمایل به خرید از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری اقدام کنند. لازم به ذکر است دومین ETF صندوق واسطه‌گری پالایشی مرکب از باقیمانده سهام دولت در ۴ پالایشگاه تهران، تبریز، بندرعباس و اصفهان است و سومین ETF صندوق واسطه‌گری صنعت (شامل باقیمانده سهام دولت در شرکت فولاد مبارکه، ملی مس ایران، ایران خودرو و سایپا) است./آفتاب یزد