استعفای ظریف؛ تیری برای زدن به دو هدف

به گزارش راهبرد معاصر؛ دکتر محمد جواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان، ترجیح داد خبر استعفایش را نیمه شب (1 بامداد) از طریق اینستاگرام، در ادامه پستی به مناسبت روز مادر، منتشر کند. فارغ از این که تدبیری پشت انتشار استعفا به این شکل وجود داشته یا نه، قطعا این شیوه، آن را به بمب خبری تبدیل کرد که ترکش های آن حتی به سیاسیون امریکا هم رسید. اهمیت این خبر به حدی بوده که عملا نشستی به اهمیت شرم الشیخ یا اعلام آمادگی انصارالله برای عقب نشینی مشروط از الحدیده را به حاشیه برده است. حالا افکار عمومی، درگیر این خبر شده اند. خبری که علامت های سوال زیادی را برانگیخته! چرا حالا؟ چرا این طور؟ چرا بدون مقدمه؟ چرا از قبل با روحانی هماهنگ نشد؟ و چراهایی دیگر از این دست. در ادامه به گمانه زنی هایی در این مورد می پردازیم نهایتا دو هدف احتمالی از این گونه استعفا را بیان کنیم.

چه چیز می تواند باعث رنجش ظریف شده باشد؟

وزیر محترم امور خارجه که معلوم نیست حالا باید پیشوند سابق را به آن ببندیم یا خیر، طی چند ده ماه که در این سمت خدمت کرد، از ابتدا با مخالفت های زیادی روبرو بود. بر این اساس، نمی توان صرفا یک اختلاف عقیده را عامل استعفای وی دانست. ظریف از روز اول، با تاکید بر مذاکره برای پرونده هسته ای، مخالفان سر سختی داشت که در نهایت، توانست مسیر مد نظر خود را با حمایت بخش بزرگی از افکار عمومی طی کند. مذاکره با غرب بر سر پرونده هسته ای به برجام انجامید؛ به دنبال آن بر سر حقوق بشر مذاکرات آغاز شد. اما در مقطع کنونی، مهم ترین پرونده اختلافی، بحث FATF بود. ظریف قویا خواستار تصویب FATF از سوی مجمع تشخیص بوده است. بسیاری با استناد به عدم استعفای ظریف بر سر برجام ، چنین برداشت کرده اند که ماجرا به FATF ربطی ندارد. اما پرونده FATF کمی با برجام متفاوت است. اولا برجام در نهایت تصویب شد و ظریف به آن چه که مد نظرش بود رسید در حالی که زمزمه های فعلی از احتمال رد شدن CFT از سوی مجمع تشخصی مصلحت حکایت دارد؛ ثانیا اهمیت FATF بسیار بیشتر از برجام است چرا که اگر برجام تصویب نمی شد، اصولا دستاوردی نبود که از دست رفتن آن، تا حد مرگ برای دولت هراس آفرین باشد اما وقتی این دستاورد بدست آمد و به گفته دکتر ظریف تبدیل به "بزرگترین دستاورد تمامی طول 40 سال انقلاب در وزارت خارجه" شد، حفاظت از آن تبدیل به اوجب واجبات می شود و بر این اساس اهمیت FATF حتی از تصویب برجام هم بیشتر شد. پس بعید است که استعفای دکتر ظریف، بی ربط به FATF بوده باشد! رئیس دستگاه دیپلماسی، تاب رد شدن FATF را نداشته است.

مورد دیگری که قطعا باعث رنجش خاطر دکتر ظریف شده، عدم حضور وی در جلسه بشار اسد با دکتر روحانی بوده است. تقریبا در تمامی گزارش های رسانه های نزدیک به دولت به این نکته اشاره شده است. هشتک "ظریف زینت المجالس" نیست، در میان خبرنگاران طرفدار وی گواهی بر این مدعاست. البته بنظر می رسد عامل این رنجش بیشتر رئیس جمهور بوده باشد نه سردار سلیمانی ولی برخی، با سوء استفاده از این داستان، به دنبال تبدیل کردن این موضوع به نشانی از "اختلافات عمیق" میان سپاه قدس با وزارت خارجه هستند.

استعفای ظریف؛ چه پیامدهایی دارد؟

این که دکتر ظریف به راستی قصدی برای فشار آوردن به سیستم سیاسی کشور داشته یا خیر، مشخص نیست ولی عملا کنار رفتن ایشان، باعث فشار در دو جهت شده است: این دو جهت عبارتند از: سهیم کردن وزارت خارجه در پرونده منطقه؛ تصویب لوایح CFT در مجمع تشخیص مصلحت نظام

فشار برای سهیم کردن وزارت خارجه در پرونده منطقه ای: گفته دکتر ظریف در خصوص این که هدفش از استعفا، "تلنگری" برای باز گرداندن وزارت خارجه به جایگاه قانونی خود بوده، نشان می دهد وی، در صدد بوده تا حوزه مسئولیت های وزارت خانه متبوع را گسترش دهد. نظر به این که این استعفا درست پس از سفر بشار اسد به کشور و عدم دیدارش با ظریف انجام شده، می توان تحلیل کرد که ایشان، بر سر عدم بازی داده شدن وزارت خارجه در پرونده سوریه، که بحثی خارجی است، اعتراض داشته و اقدام به کنارگیری کرد. آن چه باید بدان توجه کرد این است که دکتر ظریف احتمالا نه می خواسته و نه می توانسته با یک ضربه به کلی سپاه قدس را از پرونده کنار بگذارد بلکه کوشیده با این اقدام اهمیت وزارت خارجه را متذکر شود و فشاری بیاورد تا نقش آن در بحث منطقه ای به رسمیت شناخته شود. در واقع، دکتر ظریف خواسته یا نا خواسته فشار آورده تا وزارت خارجه هم در بحث منطقه، سهیم گردد.

فشار برای تصویب CFT: تصور عدم اطلاع ظریف از عواقب استعفایش بر ارزش پول ملی، سخت است. وی می دانسته با کنار گیری اش، آن هم به این شکل، قطعا قیمت دلار بسیار بالا خواهد رفت و همین موضوع، سرآغازی خواهد بود بر "فشار"هایی که ظریف در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، نسبت به آن هشدار داده بود. فشارهایی که به هشدار ظریف، در پی عدم تصویب CFT وارد می شود. حالا با بالا رفتن نرخ ارز، پیش لرزه های این فشار احساس خواهد شد و مجمع، تحت فشار قرار خواهد گرفت.