چالش های پیش روی توافق سوچی در مورد ادلب

به گزارش راهبرد معاصر؛ ادلب به عنوان آخرین پایگاه تروریست های مسلح در سوریه به شمار می رود و از این رو ارتش سوریه به دنبال این است تا این منطقه را نیز آزاد کند. با توجه به اهمیت عملیات آزادسازی این منطقه، اختلاف نظرهای زیادی در مورد شروع عملیات ادلب وجود داشت تا در نهایت ایران، ترکیه و روسیه در روز 16 شهریور ماه در نشست تهران به توافقاتی دست پیدا کردند. نشست تهران ادامه نشست های قبلی در مورد سوریه بود و این نشست سومین نشست در مورد صلح سوریه به شمار رفت. دکتر حسن روحانی رئیس جمهور ایران، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه پیش از این در آذرماه سال 96 در شهر سوچی روسیه با محوریت صلح در سوریه گرد‌ هم آمدند. نشست دوم به میزبانی آنکارا 15 فروردین‌ماه 97 به ارزیابی تازه‌ترین تحولات میدانی سوریه و رایزنی‌های سه‌جانبه درباره مسائل بین‌المللی و منطقه‌ای برگزار شد. 16مرداد ماه نیز گام سوم این مذاکرات به میزبانی ایران رقم خورد. نشست سه‌جانبه رؤسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه با توافق آنها بر سر «بیانیه تهران» به پایان رسید. مهمترین محور این نشست که پس از مذاکرات سه جانبه سران در سوچی و آنکارا صورت گرفت حول محور ادلب در سوریه بود. اين نشست در حالي برگزار شد كه روسيه و ايران در كنار دولت بشار اسد براي بازپس‌گيري ادلب از گروه‌هاي تروريستي و شبه‌نظامي ايستادند و تركيه در آن سوي ميدان خواهان برقراري آتش‌بس در منطقه ادلب و باقي ماندن كنترل آن در دست اپوزيسيون بود.

اما در حالی که در نشست تهران توافق شد که عملیات علیه تروریست ها در ادلب به زودی آغاز شود اما 10 روز پس از این نشست، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در سوچی با یکدیگر درباره آینده ادلب و نحوه اجرای عملیات به گفتگو نشستند. گفتگویی که به یک توافق 10 بندی در مورد آینده ادلب منجر شد.

مهمترین بندهای توافق سوچی

- منطقه کاهش تنش ادلب حفظ خواهد شد و پست‌های دیده‌بانی ترکیه تقویت شده و به فعالیت خود ادامه خواهند داد.

- فدراسیون روسیه تمامی تدابیر لازم را انجام خواهد داد تا اطمینان یابد از حملات و عملیات‌های نظامی در ادلب جلوگیری و وضعیت فعلی حفظ خواهد شد.

-یک منطقه غیرنظامی به عمق بین ۱۵ تا ۲۰ کیلومتر در منطقه کاهش تنش تشکیل خواهد شد.

- تمام گروه‌های افراطی تروریستی تا ۱۵ اکتبر از منطقه غیرنظامی خارج خواهند شد.

- تمامی تانک‌ها، سیستم‌های راکت‌انداز چندگانه، توپخانه‌ها و خمپاره‌اندازهای متعلق به طرف‌های درگیر تا ۱۰ اکتبر ۲۰۱۸ از مناطق غیرنظامی خارج خواهند شد.

- تدابیر موثری برای تضمین نظام‌های ماندگار آتش‌بس در داخل منطقه کاهش تنش ادلب اتخاذ خواهند شد. در این زمینه، فعالیت‌های "مرکز هماهنگی مشترک ایران، روسیه و ترکیه" تقویت خواهند شد.

در این توافق تصمیم بر آن شد که بر خلاف نشست تهران، عملیات نظامی با هدف حفظ جان غیر نظامیان در ادلب متوقف شود. اما نکته مهم در این مورد این است که آیا این توافق می تواند به پاکسازی ادلب از تروریست ها منجر شود؟

چالش های پیش روی توافق سوچی

توافق سوچی هرچند با استقبال ایران و دمشق مواجه شد اما با چالش های زیادی مواجه است که همین مسئله می تواند کارآمدی آن را با علامت سوال های زیادی مواجه کند. در این مورد بسیاری از کارشناسان معتقدند که توافق سوچی تنها زمان عملیات ادلب را به تعویق انداخته و در نهایت ادلب از طریق عملیات نظامی آزاد خواهد شد. علت این مسئله نیز این است که تروریست ها به سختی حاضر به تسلیم شدن و خروج از ادلب خواهند شد. مهمترین مساله حال حاضر در جنگ سوریه این است که جنگجویان خارجی جایی برای رفتن ندارند. بنابراین مقاومت تروریست ها در ادلب همچنان ادامه خواهد داشت و همین مسئله می تواند توافق سوچی را ناکارآمد کند.

علاوه بر این هیئت تحریر الشام تنها گروهی است که در صورت موافقت با طرح منطقه غیرنظامی، توانایی لازم برای فائق آمدن بر تروریست های دیگر در ادلب را دارد. اما این گروه تروریستی در واکنش به توافق سوچی به شدت با آن مخالفت کرد.

یکی دیگر از چالش های پیش روی توافق سوچی به وضعیت پس از خروج تروریست ها از ادلب مربوط است. اخیرا شبکه تلویزیونی المیادین یکی از بندهای تفاهم حاصل‌شده در نشست سوچی میان «ولادیمیر پوتین» و «رجب طیب اردوغان» روسای جمهوری روسیه و ترکیه درباره ادلب را فاش کرد. این بند تصریح می‌کند که ترکیه متعهد است که عناصر به اصطلاح «میانه‌رو» در گروه‌های تندرو در ادلب را به گروه‌های میانه‌رو وارد کند. طبق اطلاعات المیادین، توافق مذکور این فرصت را برای آن دسته از معارضان مسلح سوری می‌دهد که سلاح‌های‌شان را «بدون مداخله دمشق در روند آشتی‌شان» زمین بگذارند. همچنین به موجب این توافق، جنگجویان خارجی می‌توانند در صورت موافقت دولت متبوع‌شان، به کشورهای‌شان بازگردند. نکته مهم این است که بسیار بعید است که کشورهای غربی و عربی به عنوان کشورهای متبوع تروریست ها، حاضر به پذیرش این نیروها که بسیار حرفه ای و خطرناک شده اند باشند و همین خود چالشی بزرگ بر سرراه اجرای توافق سوچی است.

روزنامه الوطن نیز در گزارشی مهمترین چالش را اجرای نقشه راه جدید در خصوص بیرون راندن گروه های تروریستی از منطقه عاری از سلاح و خارج کردن سلاح سنگین از آن عنوان و تأکید کرد که در این منطقه برخی از مهمترین مقرهای گروه های تروریستی تحریر الشام، الحزب الترکستانی، حراس الدین و انصار الاسلام قرار دارد و قانع یا مجبور کردن این گروه ها برای اجرای این نقشه، برای آنکارا کار آسانی نخواهد بود.

نتیجه گیری

ترکیه از توافق سوچی تنها به دنبال خرید زمان برای تاثیرگذاری در فرایند گذار سیاسی در سوریه است چرا که در صورت پاکسازی ادلب از تروریست ها، ترکیه اهرم و ابزاری برای چانه زنی نخواهد داشت. البته ایران و سوریه نیز با توافق سوچی موافقت کرده اند، چرا که در صورتی که بتوان بدون جنگ ادلب را آزاد کرد هزینه کمتری بر دولت سوریه تحمیل خواهد شد. اما نکته مهم این است که بسیار بعید است که ادلب بدون عملیات نظامی آزاد شود و توافق سوچی تنها زمان جنگ را به تعویق اندخته است. به همین دلیل به نظر می رسد که سرنوشت ادلب در نهایت از طریق توافقات حاصل شده در نشست تهران رقم خواهد خورد.