پشت پرده حملات «امانوئل ماکرون» علیه اسلام چیست؟
به گزارش راهبرد معاصر؛ 15 مهر سال گذشته یک مامور اداره مرکزی پلیس پاریس به نام «میکاییل هارپون» با چاقو به همکاران خود حمله کرد که منجر به کشته شدن چهار مامور پلیس شد. چند روز بعد پلیس ضدتروریسم در بازرسی دفتر کار وی به حافظه‌ای دست یافت که نشان می‌داد وی از 10 سال قبل با محافل سلفی فرانسه ارتباط داشته و از یک سال قبل از حادثه نیز تحت تاثیر ویدئوهای تبلیغی «داعش» قرار گرفته و با انگیزه‌های افراطی دست به انجام چنین کاری زده است.
ماکرون و «هیدرای اسلامی»
امانوئل ماکرون در مراسم بزرگداشت این مأموران، طی سخنانی قول داد که نبرد بی‌امان علیه تروریسم اسلامی آغاز کرده و از مردم فرانسه خواست که علیه اسلام انحرافی متحد شوند. وی با اعلام بسیج عمومی برای مقابله با «هیولای اسلام‌گرایی» شد، اسلام‌گرایی در فرانسه را شبیه «هیدرا»، هیولای افسانه‌ای یونان باستان خواند که چند سر داشت و هر بار که یکی از آنها قطع می‌شد، سر دیگری به جای آن می‌روئید!
رسانه‌های این کشور در واکنش به چنین سخنانی ضمن تایید آن خواستار تشدید اقدامات برای محدود کردن اسلام‌گرایی در فرانسه شدند. روزنامه «فیگارو» در تایید سخنان ماکرون نوشت: «هیولای اسلام‌گرایی و تروریسم اسلامی قلب فرانسه را نشانه گرفته است». همچنین روزنامه «لیبراسیون» در صفحه نخست خود نوشت: «در خواست ماکرون برای تجهیز و هشیاری آحاد ملت و محکوم کردن اسلام سیاسی که در بطن خود خون مرگ را پرورش می‌دهد و به جامعه می‌آورد، از مشروعیت کامل برخورد است».
حجاب، نماد هویت‌سازی مسلمانان در فرانسه
بعد از به راه افتادن موج جدید اسلام‌ستیزی در فرانسه، رسانه‌های این کشور سعی کردند هرگونه رفتار اسلامی را مصداق اسلام سیاسی و افراطی قلمداد کرده و دولت این کشور را به مقابله با آن فراخواندند. روزنامه راست‌گرای «فیگارو» در مطلبی با عنوان «شگردهای یک ایدئولوژی» که به افزایش تعداد زنان محجبه در فرانسه پرداخته بود، مدعی شد که فهم این موضوع ضروری است که دلیل افزایش تعداد زنانی که عبا یا چادر عربی به سر و یا لباس شنای اسلامی به تن می‌کنند، ناشی از مد یا رعایت یک سنت نیست بلکه اقدامی سیاسی و مبارزه‌جویانه است که از نوکیشان سر می‌زند و اجتماع فرانسه را نشانه گرفته است.
روزنامه چپ‌گرای «لیبراسیون» نیز نوشت: «آیین شهروندی فرانسه دیگر قادر نیست چشمان افرادی را که از بحران هویت رنج می‌برند بسوی زرق و برق خود جلب کند. این افراد احساس می‌کنند که با آنها به سبب خاستگاه اجتماعی، قومی و یا ضعف روحیشان بدرفتاری می‌شود. از دید اسلام افراطی چنین وضعی ناشی از قصور جامعه‌ای است که به مهاجران وعده موفقیت می‌دهد اما به جای آن به آنها احساس حقارت بیش از حد تحمیل می‌کند».
در مقابل اما روزنامه «اومنیته» که وابسته به حزب کمونیست فرانسه است، مبارزه با حجاب به عنوان نماد اسلام‌گرایی افراطی را اشتباه خوانده و نوشت: «آیا راه رویارویی با تروریسم اسلامی محدودتر کردن زنان محجبه یا ممنوع کردن حجاب در فرانسه است؟ روسری و عبا یا چادر عربی را نباید با یکدیگر یکی دانست و نباید هیچیک از این دو را به اسلام گرایی افراطی نسبت داد».
کهینه بهلول که می‌خواهد مسجدی لیبرال را با امام جماعت خودش بسازد
دلیل تمرکز بر موضوع حجاب در این است که طی سال‌های گذشته ممنوعیت استفاده از حجاب و هرگونه نمادهای مذهبی اسلامی به عنوان اصلی‌ترین چالش میان سازمان‌ها و گروه‌های اسلامی میانه‌رو و افراطی با دولت فرانسه و شهرداری‌های شهرهای ساحلی تبدیل شده است. از دید دولت فرانسه، حجاب، اعم از هرگونه آن، باعث شده تا طی یک دهه گذشته هویت مستقل اسلامی میان جامعه مسلمان این کشور شدت گیرد. همین موضوع زمینه شکل‌گیری جوامعی منحصر به مسلمانان شامل مدرسه، مراکز فرهنگی و تبلیغی، تفریحی و دینی براساس اصول اسلام شده که باعث تمایز میان هویت ملی و دینی گریده است. کارشناسان فرانسوی نیز این روند را باعث تضعیف اصول لائیسیته این کشور می‌دانند که به صورت موازی با جریان رشد اسلام‌گرایی بستر شکل‌گیری یک اقلیت مسلمان تاثیرگذار را باعث خواهد شد. این نکته زمانی قابل توجه است که به آمارهای رسمی درباره رشد هویت اسلامی میان فرزندان مهاجرین مسلمان فرانسوی نگاهی داشته باشیم. به گزارش مرکز مطالعات آلمان و اروپا و براساس پیش‌بینی‌های مرکز پژوهش پیو Pew، سهم جمعیت مسلمان اروپا به طور مستمر در حال افزایش بوده و در دهه‌های آینده هم این رشد ادامه خواهد داشت. از نیمه سال ۲۰۱۰ تا نیمه ۲۰۱۶ سهم مسلمانان اروپا یک درصد افزایش یافته و از ۳.۸ درصد (۱۹.۵ میلیون نفر) به ۴.۹ درصد (۲۵.۸ میلیون نفر) رسیده است. تا سال ۲۰۵۰ سهم جمعیت مسلمان در اروپا به دو برابر افزایش خواهد یافت و حدود ۱۱.۲ درصد و حتی بیشتر از کل جمعیت اروپا را تشکیل خواهند داد. حتی با فرض بعید که مهاجرت در آینده کلا متوقف شود با توجه به اینکه جمعیت مسلمان اروپا جوان هستند و نرخ باروری بالایی دارند جمعیت مسلمان اروپا به ۷.۴ درصد افزایش خواهد یافت.
براساس این تحقیق، مسلمانان جمعیت جوانتری هستند و نسبت به سایر اروپاییان فرزندان بیشتری دارند. در سال ۲۰۱۶ سن میانگین مسلمانان اروپا ۳۰.۴ سال بود یعنی ۱۳ سال جوانتر از میانگین سن دیگر اروپاییان که ۴۳.۸ سال سن دارند. به عبارت دیگر ۵۰% مسلمانان اروپا زیر سن ۳۰ سال هستند و این عدد در مورد غیر مسلمانان اروپا تنها ۳۲% است. به علاوه زنان مسلمان در اروپا به طور میانگین ۲.۶ فرزند دارند. یک کودک بیشتر از میانگین زنان غیر مسلمان اروپایی که به طور متوسط ۱.۶ کودک دارند.
بنابراین با نگاهی به وضعیت مهاجرین مسلمان و فرزندان آنها در فرانسه باید گفت که ضعف سیاست چند فرهنگ‌گرایی و تاثیرات منفی قانون منع نمادهای مذهبی از سال 2004، تبعیض اقتصادی و اجتماعی نسبت به مهاجرین، گسترش اسلام هراسی در جوامع غربی و ارتباط جوامع مستقل مسلمان با تحولات جهان اسلام در عصر جهانی شدن از یک طرف، و فعال شدن گروه‌های هویت‌گرا از اواخر دهه 1980 تا به امروز، منجر به ظهور گرایشات اسلام‌گرایی، به چالش طلبیدن سیاست‌های همگون‌سازی جوامع میزبان و تلاش برای بازیابی هویت اصلی در میان بخشی از مسلمانان مهاجر در فرانسه شده است. نشانه‌های این مسأله را می‌توان به صورت شکل‌گیری گروه‌های اسلام‌گرای نوین، گرایش به استفاده از نمادهای اسلامی، امتناع از پذیرش برخی ارزش‌های لیبرال و دموکراتیک حاکم بر فرهنگ فرانسوی، تغییرکیش به اسلام و گرایش جوانان فرانسوی مسلمان به جهاد دانست.
گسترش انجام آیین‌های مذهبی در معابر عمومی فرانسه، باعث شده تا طرح ممنوعیت برگزاری نماز جماعت در خیابان‌ها اجرا شود
به همین دلیل است که ماکرون در سفر سال گذشته خود به شهر «مولوز» طی کارزار انتخابات شهرداری‌ها، بر عزم جمهوری فرانسه برای مبارزه با جداسازی جنسیتی اسلام‌گرایان تأکید کرد که اگر انجام نشود، تاثیرات سیاسی آن طی سال‌های آینده دامن فرانسه را خواهد گرفت!
ماکرون چه برنامه‌ای برای اسلام‌گرایی دارد؟
با توجه به نتایج پژوهش‌های مراکز مطالعاتی و آماری اروپایی می‌توان نتیجه گرفت که طی دو تا سه دهه آینده شاهد شکل‌گیری یک جامعه مسلمان با هویت مستقل از ارزش‌های جامعه لائیک فرانسه خواهیم بود که در تحولات سیاسی و اجتماعی این کشور تاثیر بسیار زیادی خواهد گذاشت. از همین‌رو شاهد هستیم که جریان چپ فرانسوی نیز با درک این موضوع سعی دارد از این ظرفیت در معدلات انتخاباتی خود علیه جریان راست استفاده کند.
حضور امانوئل ماکرون در مراسم افطاری شورای مسلمانان فرانسه، شورای مسلمانان فرانسه، جریانی لیبرال و ضدسنت بوده که مکرون در صدد رسمی سازی قرائت آنان از اسلام را دارد
در دیگر سو اما شاهد یک جریان اسلام‌گرای پست‌مدرن در اروپا هستیم که سعی دارد میان اسلام و لائیسیته با پوشش «پلورالیسم اجتماعی» ارتباط برقرار کند. این جریان که نماد آن امامت جماعت زنان بی‌حجاب مسلمان در برخی مساجد است، معتقد است برای حفظ اسلام در جوامع عربی باید بین دستورات دین و نیازهای امروز جوانان ارتباط برقرار کرد و اسلام را با فرهنگ‌های محلی تطبیق داد.
امامان جماعت زن
از همین‌رو شاهد هستیم که دولت امانوئل ماکرون در مدت فعالیت خود حمایت زیادی از شورای مسلمانان فرانسه، به عنوان اصلی‌ترین حامی جریان اسلام‌گرایی پست‌مدرن، داشته است. وی در دیدار سال گذشته خود با مسئولان این شورا نسبت به ابهاماتی که دین، فرهنگ و اسلام سیاسی را یکی می‌انگارند شدیداً ابراز نارضایتی کرد و گفت: «شورای مسلمانان فرانسه باید گفتاری قوی درباره جایگاه حجاب، زنان، آموزش و پرورش در جمهوری فرانسه اتخاذ کند و نگذارد که ابهامات در این عرصه ها دوام یابد، زیرا دوام این ابهامات تنها گفتار افراطیون اسلامگرا را تقویت می‌کند». این سخن رییس‌جمهور فرانسه را باید کلیدی‌ترین انگاره ذهنی وی درباره سرنوشت اسلام در فرانسه دانست که «فرانسویان مؤمن باید قوانین جمهوری فرانسه را محترم شمارند».
همچنین وزیر کشور فرانسه بعد از این دیدار تأکید کرد که «هدف او ملحق کردن شورای مسلمانان فرانسه به تأملات جاری درباره تقویت مبارزه با افراطی‌گری است» و به گمان او «مشکل از زمانی آغاز می‌شود که اسلام به مثابه دین به ایدئولوژی و به ابزاری تبلیغاتی علیه جمهوری تبدیل می شود».
با توجه به این سخنان باید گفت که امانوئل ماکرون با فهم رشد اسلام‌گرایی مستقل در فرانسه و تبعات اجتماعی و سیاسی آن، به دنبال کنترل آن با ابزار امنیتی و سیاسی است و به موازات آن نیز می‌کوشد تا با کمک جریان اسلام‌گرایی پست‌مدرن، نسخه‌ای لائیک از اسلام‌گرایی را در فرانسه و اروپا ترویج دهد؛ نسخه‌ای که همسو با ارزش‌های جامعه فرانسه به دنبال یک اسلام هویتی خنثی است. در این میان نیز شوراها و نهادهای اسلامی مورد حمایت دولت‌های غربی بیشترین نقش در ترویج این نسخه از اسلام را دارند.