تاثیر انتخابات آمریکا بر رویکرد اروپا در قبال ایران

به گزارش راهبرد معاصر،  دیگر زمان زیادی به انتخابات آمریکا باقی نمانده است؛ دونالد ترامپ و جو بایدن دو نامزد دموکرات و جمهوری خواه این انتخابات هستند، که گرچه در ظاهر سیاست متفاوتی نسبت به هم دارند، اما شواهد نشان می‌دهد که در مسائل کلان هر دو نامزد حزب دموکرات و جمهوری خواه سیاست واحدی را در مقابل ایران دارند.

در دوران ریاست جمهوری ترامپ تغییرات زیادی در سیاست این کشور اعمال شد که انتقادهای زیادی حتی از سوی هم پیمانان این کشور به همراه داشته است و بسیاری از هم پیمانان این کشور به آن پشت کردند، لذا شکافی در روابط به وجود آمد، اما اگر بخواهیم تفاوتی برای حزب جمهوری خواه با دموکرات‌ها اشاره کنیم؛ دستکش مخملی است که دموکرات ها بر دست های چدنی خود می‌پوشند!

اتحادیه اروپا که رفیق قدیمی آمریکا بود با سیاست‌های یکجانبه ترامپ از جمله اعمال تحریم‌ها و خروج از برجام نسبت به رابطه با این کشور سرد شد، حال که کمتر از دو هفته تا انتخابات آمریکا زمان باقی است، باید منتظر ماند و دید که سیاست اروپا در قبال آمریکا چطور می‌شود، البته علاوه بر این باید منتظر رویکرد اروپا بعد از انتخابات آمریکا در قبال ایران باشیم، آیا اروپایی‌ها می‌توانند فشار‌های آمریکا را تحمل کنند و همچنان از نظر سیاسی طرف ایران بیایستند یا همراه آمریکا جهت فشار مضاعف به ایران برای توافق جدید جامع خواهند شد؟

برخی از کارشناسان بر این باورند که نتیجه انتخابات آمریکا هر چه باشد، به احتمال قوی اروپا در کنار آمریکا قرار خواهد گرفت. این همکاری در صورت پیروزی ترامپ بیشتر جنبه اکراهی و در صورت پیروزی بایدن مشتاقانه خواهد بود.

برای بررسی این فرضیه ابتدا باید به روابط میان اروپا و آمریکا و از سوی دیگر اروپا و ایران توجه شود. روابط میان اروپا و آمریکا موسوم به روابط فرا آتلانتیکی قدمت بیش از هفتاد سال دارد. اگر چه اروپایی‌ها همواره سعی داشته‌اند وابستگی امنیتی‌شان به آمریکا را کاهش دهند، اما در تمامی سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم عجزشان در تامین نیاز‌های امنیتی بدون حضور آمریکا مشهود بود.

از سوی دیگر تبادلات تجاری میان دو سوی آتلانتیک با رقمی بیش از یک تریلیون دلار، اقتصاد اروپا را به سختی به آمریکا پیوند داده است. این حجم تجارت که اغلب توازن آن به نفع اروپاست یکی از عوامل عمده رونق اقتصادی و عدم گرایش کشور‌های اروپایی به سوی حمایت‌گرایی و سیاست‌های فقیر کردن همسایه بوده است.

روی دیگر این معادله روابط میان اروپا و جمهوری‌اسلامی ایران است؛ باید دید که انتخابات آمریکا چه تاثیری در رویکرد آنها می‌گذارد.

حسن لاسجردی کارشناس مسائل بین الملل در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره رویکرد اروپا بعد از انتخابات آمریکا در قبال ایران معتقد است که رویکرد اروپا بر چند پایه مستقر است، نکته اول دولت آمریکاست که باید منتظر نتایج آن باشیم، اگر ترامپ موفق شود به طور حتم روابط اروپا و واشنگتن کمی مستحکم‌تر می‌شود، چراکه دور دوم با تثبیت ترامپ اروپا باید تصمیم بگیرد که با آمریکا کنار بیاید یا خیر، با توجه به فضای حوزه آتلانتیک به نظر می‌رسد که اروپایی‌ها در مجموع مخالفت‌هایی را با واشنگتن انجام دهند، اما در نهایت سیاست‌هایشان در راستای همراهی و همگرایی با آمریکا باشد.

اروپا به کدام سمت و سو می‌رود؟
محمد حسین خانلرخانی کارشناس روابط بین‌الملل دانشگاه تهران و کارشناس مسائل آمریکا با تاکید بر اینکه از زمانی که ترامپ در سال ۲۰۱۶ به قدرت رسید، شاهد شکل‌گیری تلاطم‌های جدی در روابط میان اروپا و آمریکا موسوم به روابط فرا آتلانتیک هستیم. اگر چه بسیاری از مبانی انتقادات دولت ترامپ از رویکرد اروپایی‌ها ریشه در دولت اوباما دارد، اما این انتقادات در دوره ترامپ شدت گرفت به طوری که اکنون شاهد شکاف‌های گسترده فیمابین هستیم.

او همچنین گفت که پیوند‌های جدی که روابط دو سوی آتلانتیک را در سال‌های گذشته تقویت می‌کرد شامل همکاری‌های نهادینه امنیتی، روابط پیچیده و در هم تنیده اقتصادی و درک مشترک از تهدید در دولت ترامپ صدمه دیده است. انتقاد شدید ترامپ و دولت‌اش از ناتو به عنوان بنیان مشترک امنیتی در پیوند با پیگیری سیاست‌های حمایت‌گرایانه و انتقاد از توازن منفی تجاری با اروپا و همینطور روابط خاص میان ترامپ و پوتین هر سه عنصر تقویت کننده روابط اروپا و آمریکا را تحت تاثیر قرار داده است.

خانلری بر این باور است که از جمله نقاط جدی شکاف میان اروپا و آمریکا در موضوع بحث هسته‌ای ایران و خروج ترامپ از برجام است. از اردیبهشت ماه ۱۳۹۷ که رسما آمریکا از برجام خارج شد و موضوع‌گیری کشور‌های اروپایی در مقابل آن تا طرح اخیر آمریکا در شورای امنیت مبنی بر بازگشت تمامی تحریم‌ها علیه ایران، همگی نشان از تضاد رویکرد طرفین در این حوزه دارد، البته اگرچه اروپا بعد از خروج آمریکا نتوانسته است در قبال تحریم‌های ثانویه، حمایت جدی از ایران انجام دهد، اما در موضع‌گیری‌های سیاسی اغلب در تضاد با آمریکا عمل کرده است. همین موضع‌گیری‌ها اگرچه نتوانسته تاثیر تحریم‌ها را کاهش دهد، اما مشروعیت آن‌ها را زیر سوال برده است. به همین دلیل اروپایی‌ها از سوی آمریکا تحت فشار هستند.

کارشناس روابط بین‌الملل دانشگاه تهران در ادامه می‌گوید که پومپئو وزیر خارجه آمریکا در بحث عدم همراهی اروپایی‌ها با فرایند مکانیسم ماشه ضمن انتقاد از رویکرد اروپا در عدم همکاری با آمریکا در فشار علیه ایران گفت: «آن‌ها می‌دانند که ما حق داریم...، اما حمایت نکردند... آن‌ها در توافق هسته‌ای احمقانه با ایران گیر افتاده‌اند... اروپایی‌ها در جهت حمایت از تروریست‌ها هستند.»

حیدرعلی مسعودی کارشناس مسائل اروپا در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، در این باره گفت که کشور‌های اروپایی در ۲ سال گذشته مانند ایران سیاست صبر و انتظار را دنبال می‌کنند و آن نقطه عطفی که برای اروپایی‌ها اهمیت دارد، انتخابات ریاست جمهوری است، ماندن ترامپ در قدرت یا نماندنش تغییر معناداری در سیاست خارجی اروپا ایجاد خواهد کرد، چراکه اروپا خود را یک قدرت هنجاری در عرصه بین المللی تلقی می‌کند و توجه اروپایی‌ها به تدوین سیاست خارجی شان به اصول، روابط و مسائل چند جانبه بین المللی است.

مسعودی همچنین می‌گوید که در صورت پیروز شدن بایدن در انتخابات آمریکا و عمل به وعده‌های انتخاباتی اش یعنی برگرداندن ریل سیاست خارجی آمریکا به مسیر همگرایی در عرصه بین المللی، اروپایی‌ها با رویکرد واشنگتن همراه‌تر خواهند شد و در رابطه با مسائل عمده بین المللی مانند مسئله چین، ایران و بحث‌های محیط زیستی اروپایی‌ها هم نزدیکی بیشتری با آمریکا خواهند داشت و آن ائتلاف قدیمی دوباره مستحکم‌تر خواهد شد، با توجه به تجربه‌ای که ما از بایدن سراغ داریم و سابقه‌ای که در دولت اوباما داشت، احتمالا رویکرد‌های همکاری جویانه بین آمریکا و اروپا در رابطه با همه مسائل بین المللی به ویژه ایران پدید می‌آید.

ترامپ یا بایدن؛ چه تاثیری در حال اروپا دارد؟
حسن هانی زاده کارشناس مسائل بین الملل در گفت‌وگو باشگاه خبرنگاران جوان، گفت که در صورت پیروزی ترامپ برای ۴ سال دیگر قطعا شکاف بین اروپا و ترامپ و کاخ سفید تشدید خواهد شد، همچنان که در طول ۴ سال گذشته این اختلافات بین اتحادیه اروپا و آمریکا بر سر مسائل مختلف جهانی و به ویژه در مورد برجام اختلاف تشدید شد و شکاف افزایش پیدا کرد، اما با توجه به اینکه جو بایدن ادبیات ملایم تری برخوردار دارد، قطعا اروپا احساس نزدیکی بیشتری به او خواهد داشت، در واقع بایدن از توانمندی بالایی برای اجماع سازی در مسائل مختلف برخوردار است.

او همچنین گفت که اتحادیه اروپا اکنون خود را آماده می‌کند تا بعد از پیروزی بایدن سیاست‌های کلان خود را تعریف کند، چراکه ترامپ در گذشته رفتاری را اتخاذ کرد که موجب دلگیری هم پیمانانش در اتحادیه اروپا شد، به همین دلیل اروپا به شدت نگران پیروزی مجدد ترامپ است، ولی اگر بایدن رئیس جمهور واشنگتن شود، سیاست‌های اروپا به آمریکا نزدیک می‌شود، اما در مورد برجام قطعا اروپا سیاست ثابتی دارد.

علی بیگدلی کارشناس مسائل اروپا در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره رویکرد اروپا بعد از انتخابات آمریکا در قبال ایران، گفت که در صورت پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات آمریکا، اروپا به دلیل ترس و نگرانی از تحریم‌های واشنگتن سیاست فعلی خود را در قبال ایران ادامه خواهد داد و در صورت پیروزی بایدن در انتخابات آمریکا، به این دلیل که گفته است حاضر به برگشت به برجام است و مذاکرات جدیدی را با ایران آغاز کند دیگر توافق هسته‌ای شکل جدیدتری پیدا می‌کند و وضعیت بایدن هم شاید زیاد مطلوب ایران نباشد، چراکه فشار‌ها را خیلی زیادتر می‌کند، مسئولیت‌ها و تعهدات کشور ما افزایش پیدا می‌کند و از الان نمی‌توانیم بگوییم چه اتفاقی می‌افتد.

لاسجردی کارشناس مسائل بین الملل در این باره می‌گوید که اگر جو بایدن رئیس جمهور آمریکا شود، باید منتظر سیاست‌های بایدن باشیم، اما معمولا دموکرات‌ها با اروپا ملاحظه و همراهی بیشتری خواهند کرد. اگر بخواهیم بین ترامپ و بایدن قضاوت کنیم به طور حتم همکاری و همراهی اروپا با بایدن بیشتر خواهد بود، البته تغییر و تحولاتی در اروپا در حال شکل گیری است، بعضا روسای جمهور و دولت‌ها تغییر خواهند کرد و در عین حال موضوع برگزیت باعث شد که تزلزل در بحث اتحادیه به وجود بیاید که خود این موضوع هم می‌تواند یکی از نکات خیلی مهم در تاثیر گذاری همگرایی و یک دستی اروپا باشد.

این کارشناس مسائل بین الملل همچنین گفت که دورنمای همکاری اروپا و آمریکا به شخص رئیس جمهور بعدی و تغییر و تحولاتی که در جغرافیای شخصیت‌ها و سکان داران اروپا پیش می‌آید مرتبط است. به نظر می‌رسد رابطه اروپا و آمریکا با دیگر بازیگران خاورمیانه و خاور دور به طور حتم بیشتر از دیگر مناطق خواهد بود.

سیاست اروپا در قبل ایران بعد از انتخابات آمریکا چیست؟
اخیر در بحث‌های مختلفی مانند فعالسازی مکانیسم ماشه از سوی دولت ترامپ علیه ایران، شاهد بودیم که اروپا با آن‌ها همراهی نکرد، برخی از کارشناسان این موضوع را حمایت اروپا از ایران و پشت کردن به دولت آمریکا تلقی می‌کنند، اما برخی دیگر نظر عکس دارند؛ هانی زاده کارشناس مسائل بین الملل در این باره تاکید می‌کند که سیاست اروپا در مورد ایران به سیاست حداکثری فشار و منع تهران از خروج از برجام است، اروپا تلاش دارد از رهگذر همکاری با ایران در حوزه برجام مانع خروج ایران از این توافقنامه شود، در واقع بایدن هم همین سیاست را دارد و بعد از پیروزی بایدن احتمال بازگشت آمریکا به برجام بسیار زیاد است.

علی بیگدلی کارشناس مسائل اروپا هم در این زمینه می‌گوید که مخالفت اروپا با ترامپ در این چند وقت اخیر به دلیل حمایت از ایران نبود، بلکه به اختلافاتی که بین خودشان وجود دارد، بر می‌گردد، چراکه اروپا نمی‌خواهد اجازه دهد آمریکا رهبری دنیا را به عهده بگیرد، با روش‌های متکبرانه‌ای که ترامپ در پیش گرفته است، اتحادیه اروپا تلاش می‌کند خود را به عنوان یک قدرت مستقل از آمریکا مطرح کند و این موضوع به معنای حمایت از ایران نیست، علاوه بر این اروپا برای بقای خود خواهان حفظ برجام است و مطلقا برای حمایت از ایران نیست.

لاسجردی کارشناس مسائل بین الملل هم در مورد بی مهری‌های اخیر اروپا نسبت به آمریکا گفت که همراه نبودن اروپا در آستانه انتخابات آمریکا با ترامپ، یک موضوع حیثیتی است، چراکه اروپایی‌ها خودشان فضای برجام را مدیریت کردند و به نوعی برجام ماحصل تحولات دیپلماتیک و تحرکات اروپایی است، به همین جهت وقتی موضوع مهم برجام به عنوان محصول دیپلماسی در اروپا مورد نقض و چالش قرار می‌گیرد یعنی آن‌ها در برابر آمریکا ایستاده اند. همچنین خروج آمریکا در برجام و تحریم‌های ترامپ در قبال ایران بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد، لذا اروپایی‌ها با درک این موضوع در مقابل آمریکا ایستاده اند، به دلیل اینکه اروپایی‌ها باید ۴ سال با واشنگتن کار کنند، در فضای جدید انتخاب احتمالی ترامپ نزدیکی بیشتری با آمریکا خواهند داشت.

در نهایت از دید خانلری کارشناس مسائل آمریکا، دیپلماسی از نگاه دولت دونالد ترامپ ابزاری جهت پیشبرد منافع خودمحورانه و در قالب «دیپلماسی اجبار» مفهوم می‌یابد، اما از دید دموکرات‌ها دیپلماسی ابزاری برای ایجاد اشتراک و همکاری در قالب قدرت هوشمند به حساب می‌آید. بر این اساس انتظار می‌رود با وجود اشتراک دیدگاه میان اروپایی‌ها و دموکرات‌ها در آمریکا به ویژه تهدید ایران همکاری فیمابین جهت شگسترش حوزه موضوعی مذاکره با ایران و تغییر در بند‌های مورد انتقاد غرب در برجام بیشتر خواهد شد.

گزارش از فاطمه زهرا نصراللهی