به گزارش راهبرد معاصر طی ماه های اخیر قیمت خودرو افزایش نجومی داشته است و تغییر قیمت لحظه ای خودرو های سایپا و ایران خودرو موجب افزایش نگرانی در جامعه شده است. راهبرد معاصر در بسته خبری جدید خود تغییرات قیمت خودرو سایپا و قیمت خودرو ایران خودرو شنبه 3 آبان 99 را بررسی میکند.

تغییرات قیمت خودرو سایپا و قیمت خودرو ایران خودرو شنبه 3 آبان 99

* محصولات ایران خودرو

محصولات سایپا

با اعلام صورت‌های مالی شش ماه نخست خودروسازان به بورس، مشخص شد ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو در مجموع طی نیمسال ابتدایی ۹۹ زیان ۱۲ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومانی را به ثبت رسانده‌اند. با ثبت این رقم اما مجموع زیان انباشته سه خودروساز بزرگ کشور تا پایان شهریور امسال به مرز ۴۰ هزار میلیارد تومان نزدیک شد. تداوم روند زیان‌دهی غول‌های جاده مخصوص طی نیمه نخست امسال در حالی است که اگرچه سیاست نرخ‌گذاری دستوری خودروهای داخلی همچنان ادامه داشته، با این حال قیمت کارخانه‌ای آنها دو بار در شش ماه ابتدایی سال افزایش یافت. به گفته خودروسازان، ریشه اصلی ضرر آنها در نرخ‌گذاری دستوری نهفته است، به این معنی که قیمت‌های تعیین شده برای محصولات‌شان کفاف هزینه‌های تولید را نمی‌دهد و منجر به زیان‌دهی می‌شود. این در شرایطی است که انتظار می‌رفت با توجه به صدور دو مجوز افزایش قیمت (یکی در اردیبهشت و دیگری در مرداد) زیان خودروسازان کنترل شود، با این حال طبق ادعای غول‌های جاده مخصوص (با توجه به‌صورت‌های مالی شش ماه امسال) آنها همچنان بنگاه‌هایی زیان‌ده هستند.

سال‌هاست قیمت خودروهای داخلی توسط نهادهای بیرون از صنعت خودرو تعیین می‌شود و در این بین، شورای رقابت نقش پررنگ‌تری داشته است. این شورا که در بهمن 91 با تصمیم رئیس دولت دهم مسوولیت قیمت‌گذاری خودروهای داخلی را بر عهده گرفت، دو بار از پروسه تعیین قیمت کنار گذاشته شد، یک بار در شهریور 97 و دیگری نیز همین چند هفته پیش. با این حال مرجع اصلی تعیین قیمت خودروهای داخلی برای حدودا 8 سال، شورای رقابت بوده که همواره نیز هم از سوی خودروسازان و هم از جانب مشتریان مورد انتقاد قرار گرفته است.

اختیار قیمت‌گذاری خودروهای داخلی اما گاهی به دست سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان و ستاد تنظیم بازار نیز افتاده که اگرچه آنها در مقایسه با شورای رقابت رفتار بهتری با خودروسازان داشته‌اند، با این حال نفس نرخ‌گذاری دستوری در عملکردشان مشهود بوده است. تا پیش از دستوری شدن قیمت خودرو، خودروسازان مجاز بودند محصولات خود را بر اساس حاشیه بازار تعیین کنند. طبق این روش، قیمت کارخانه‌ای خودروها نزدیک به نرخ بازار تعیین می‌شود و بنابراین فضایی برای جولان دلالان و واسطه‌گران وجود ندارد. هرچند وزارت صنعت، معدن و تجارت در بهمن 97 خبر از تصویب قیمت‌گذاری خودرو در حاشیه بازار داد، با این حال مصوبه موردنظر اجرایی نشد و نرخ‌گذاری همچنان دستوری باقی ماند.

حالا اما گفته می‌شود وزارت صمت باز هم به دنبال اجرای سیاست قیمت‌گذاری خودرو در حاشیه بازار است و قصد دارد مصوبه آن را از شورای هماهنگی اقتصادی سران سه قوه دریافت کند. اگر این اتفاق رخ دهد، خودروسازان مجاز می‌شوند نرخ محصولات خود را نزدیک به بازار تعیین کرده و ضمن خروج از زیان‌دهی، در مسیر کسب سود نیز قرار گیرند. البته با توجه به زیان انباشته هنگفت نزدیک به 40 هزار میلیارد تومانی، بعید است این ضرر بزرگ به این زودی‌ها جبران شود. اگر وزارت صمت موفق به کسب مجوز نرخ‌گذاری خودروهای داخلی در حاشیه بازار شود، خودروسازان دیگر بهانه‌ای برای زیاندهی نخواهند داشت. در واقع آنها اگر با وجود لغو نرخ‌گذاری دستوری باز هم زیان بدهند و ادعای بی‌پولی را مطرح کنند، دیگر هیچ گوش شنوایی برای پذیرش ادعاهای آنها وجود نخواهد داشت. البته همین حالا نیز افکار عمومی زیاندهی خودروسازان را باور ندارد و خیلی‌ها نیز معتقدند ضرر بزرگ غول‌های جاده مخصوص به دلیل ضعف مدیریتی آنها است نه صرفا نرخ‌گذاری دستوری. مسائلی مانند ریخت و پاش غیر ضروری، سرمایه‌گذاری‌های غیر اقتصادی و سیاسی و همچنین ضعف بهره‌وری (ناشی از وجود نیروی مازاد) مواردی است که به اعتقاد کارشناسان نمی‌توان نقش آنها را در ضعف ساختار مالی سه خودروساز بزرگ کشور و تداوم زیاندهی آنها نادیده گرفت. 

زیان روی زیان خودروسازان

طبق صورت‌های مالی ارائه شده به بورس توسط سه خودروساز بزرگ کشور، زیان‌دهی آنها در شش ماه ابتدایی امسال کماکان ادامه داشته است. بر این اساس و طبق ادعای خودروسازان، قیمت فروش برخی از محصولات آنها پایین‌تر از قیمت تمام شده تولید بوده است. در این بین، ایران‌خودرو در تولید تمام محصولاتش طی شش ماه ابتدایی امسال با زیان مواجه شده، چه آنکه قیمت فروش آنها پایین‌تر از مبلغ بهای تمام‌شده‌‌شان بوده است. بر این اساس، بهای تمام‌شده تولید محصولات ایران‌خودرو طی نیمه نخست 99، در مجموع بالغ بر 29 هزار و 700 میلیارد تومان بوده، اما جمع مبلغ فروش محصولات این شرکت کمی بالاتر از 23 هزار میلیارد تومان به ثبت رسیده است. با این حساب، ایران‌خودرویی‌ها طی نیمه نخست امسال بالغ بر شش هزار و 600 میلیارد تومان از ناحیه اختلاف «مبلغ بهای تمام‌شده» و «مبلغ فروش»، زیان دیده‌اند. زیان کلی ایران‌خودرو در نیمه نخست امسال اما به بالای 9 هزار و 900 میلیارد تومان رسیده است. با توجه به ثبت این رقم اما جمع زیان انباشته بزرگ‌ترین خودروسازان ایران به 24 هزار میلیارد تومان نزدیک شده است. 

بنابر گزارش ارائه شده به بورس اما این شرکت 188 هزار و 472 دستگاه محصول طی نیمسال 99 به فروش رسانده و بنابراین، قیمت متوسط فروش این شرکت کمتر از 123 میلیون تومان بوده است. طبق صورت‌های مالی منتشره از سوی ایران خودرو، این شرکت در نیمه ابتدایی امسال، 145 هزار و 188 دستگاه انواع پژو را به فروش رسانده که کل مبلغ فروش آنها کمتر از 9 هزار و 500 میلیارد تومان بوده، یعنی با متوسط قیمت حدودا 65 میلیون و 500 هزار تومان. طبق ادعای ایران خودرو، این شرکت از ناحیه فروش پژوهای خود در نیمه ابتدایی امسال، بیش از 5هزار و 300 میلیارد تومان زیان دیده است. طبق گزارش ارائه‌شده به بورس، تولید سمند نیز برای ایران‌خودرو زیان به همراه داشته است. این شرکت در نیمه نخست امسال حدود 900 میلیارد تومان از ناحیه فروش 20 هزار و 653 دستگاه سمند زیان دیده است. طبق ادعای ایران‌خودرو، مبلغ فروش سمندهای این شرکت در بازه زمانی موردنظر به هزار و 800 میلیارد تومان هم نرسیده است.

ایران خودرویی‌ها اما در این بازه زمانی 16 هزار و 590 دستگاه دنا را نیز فروخته‌اند و بیش از 502 میلیارد تومان زیان دیده‌اند. طبق صورت‌های مالی ارائه‌شده به بورس، بزرگترین خودروساز ایران از ناحیه فروش هزار و 599 دستگاه رانا نیز بالغ بر 91 میلیارد و 700 میلیون تومان زیان حاصل کرده است. در فروش دانگ‌فنگ هم ایران‌خودرو بالغ بر شش میلیارد تومان زیان حاصل کرده، زیانی که از ناحیه فروش 107 دستگاهی این محصول ثبت شده است. همچنین فروش هایما نیز زیانی بالغ بر 24 میلیارد و 700 میلیون تومان روی دست آبی‌های جاده مخصوص گذاشته است. آنها در نیمه نخست امسال دو هزار و 491 دستگاه از این شاسی بلند چینی را فروخته‌اند. در نهایت اما 122 دستگاه تندر-90 فروخته‌ شده توسط ایران خودرو در نیمه ابتدایی امسال نیز بالغ بر یک میلیارد و 140 میلیون تومان زیان نصیب آنها کرده است. تندر-90 البته دیگر در ایران خودرو به تولید نمی‌رسد.

از ایران‌خودرو که بگذریم، سایپایی‌ها نیز نیمه ابتدایی سال جاری را با زیان به پایان رسانده‌اند. طبق گزارش ارائه شده به بورس، بالغ بر 2 هزار و 170 میلیارد تومان زیان نصیب دومین خودروساز بزرگ ایران شده است. با توجه به ثبت این رقم، جمع زیان انباشته نارنجی‌های جاده مخصوص تا پایان شهریور امسال به بالای 11 هزار و 400 میلیارد تومان رسیده است. در این بین، فروش 57 هزار و 463 دستگاهی پراید در نیمه ابتدایی سال جاری، بالغ بر شش میلیارد و 300 میلیون تومان زیان روی دست سایپا گذاشته است. پراید البته دیگر در مدل‌های سواری به تولید نمی‌رسد، اما وانت آن کماکان در خطوط تولید این شرکت باقی مانده است. طبق ادعای سایپا، این شرکت پرایدهای خود را با متوسط قیمت کمتر از 32 میلیون تومان به فروش رسانده است. فروش دیگر محصول سایپا به نام تیبا نیز طی نیمه ابتدایی سال جاری چیزی حدود 615 میلیارد تومان زیان در کارنامه نارنجی‌های جاده مخصوص ثبت کرده است. همچنین مونتاژ آریو هم در بازه زمانی موردنظر، 150 میلیون تومان زیان به همراه داشته است. 

این در حالی است که فروش 14 دستگاهی چانگان بیش از 727 میلیون تومان سود برای سایپایی‌ها به همراه داشته است. این سود البته بدون احتساب هزینه‌های مالی و متفرقه به دست آمده، ضمن آنکه گویا این خودروی چینی دیگر در کشور مونتاژ نمی‌شود. سایپایی‌ها همچنین از ناحیه فروش 80 دستگاه سراتو طی نیمه نخست 99، بیش از 709 میلیون تومان سود کرده‌اند که این سوددهی بدون احتساب هزینه‌های مالی و متفرقه بوده است. سراتو نیز مانند چانگان فعلا جایی در خطوط تولید سایپا ندارد.

در نهایت اما صورت‌های مالی پارس‌خودرو نشان می‌دهد این شرکت نیز در دوره شش ماه نخست امسال، حدود893 میلیارد تومان زیان از ناحیه فروش محصولاتش حاصل کرده است. بر این اساس، جمع زیان انباشته سومین خودروساز بزرگ ایران به بالای سه هزار و 750 میلیارد تومان رسیده است. در صورت‌های مالی شش ماهه پارس خودرو، فروش 20 هزار و سه دستگاهی خانواده ایکس 100 (پراید) به ثبت رسیده که حاصل آن، زیان 69 میلیارد تومانی بوده است. پارس خودرویی‌ها اما در فروش محصولات خانواده اس 200 (ساینا) آماری دو هزار و 42 دستگاهی را از خود به جا گذاشته‌اند. این تعداد فروش منجر به سوددهی نشده و نتیجه آن ثبت زیان بیش از 5/ 5 میلیارد تومانی بوده است. صورت‌های مالی پارس‌خودرو ستونی به نام «انواع خودرو سواری» نیز دارد که به نظر می‌رسد بیشتر خانواده رنو را در بر می‌گیرد. تعداد فروش این خودروها 18 هزار و 246 دستگاه بوده که نتیجه آن سود بیش از 80 میلیارد تومانی (البته بدون احتساب هزینه‌های مالی و متفرقه) بوده است.

رشد تولید خودروسازان خصوصی

خودروسازان خصوصی تا پایان شهریورماه ۹۸ در مجموع ۱۴ هزار و ۴۸ دستگاه خودرو تولید کرده بودند.

حال به سراغ جزئیات تولید خودروسازان خصوصی برویم تا ببینیم تا پایان نیمه اول امسال هر یک از آنها چه تعداد خودرو تولید کرده‌اند.

این خودروساز که تولید محصولات برند چینی چری را در دستور کار دارد توانسته در 6 ماهی که از سال‌جاری گذشته در مجموع 11 هزار و 949 دستگاه خودرو تولید کند.

مدیران‌خودرو در همین مدت در سال گذشته تنها 2 هزار و 751 دستگاه خودرو تولید کرده بود. بنابراین این شرکت خودروسازی توانسته تولید محصولاتش را در بازه زمانی ذکر شده بیش از 330 درصد افزایش دهد.

کرمان‌موتور که تولید محصولات دو برند چینی جک و همچنین برند کره‌ای هیوندایی را در دستور کار داشت در نیمه اول امسال 4 هزار و 18 دستگاه خودرو تولید کرده است. این میزان تولید در قیاس با مدت مشابه در سال گذشته از افتی در حدود 53 درصد حکایت دارد.

کرمان‌خودرویی‌ها تا پایان شهریورماه سال گذشته 8 هزار و 623 دستگاه خودرو تولید کرده بودند.

به نظر می‌رسد بخشی از این افت تولید را باید در خروج برند کره‌ای هیوندایی از بازار خودروی کشور جست‌و‌جو کرد.

خودروسازی بهمن نیز توانسته با تولید 512 دستگاه از محصولات خود تا پایان شهریور 99 در جایگاه سوم جدول تولید خودروسازان خصوصی قرار گیرد.

این خودروساز تولید محصولات برند ژاپنی مزدا و همچنین دو برند چینی هاوال و بسترن را در دستور کار داشت.

با این حال بهمن‌خودرویی‌ها نیز مانند کرمان‌خودرویی‌ها افت تولید را در پایان نیمه اول امسال به نسبت مدت مشابه سال گذشته به نام خود به ثبت کرده‌اند. علت افت تولید بهمن‌خودرو نیز بی‌ارتباط به خروج برند مزدا و همچنین برند هاوال از بازار ایران نیست. بهمن‌خودرویی‌ها به طور کج‌دار و مریز تولید بسترن را در دستور کار دارند. این خودروساز خصوصی افت تولید بیش از 48 درصد را تجربه کرده است. بهمن‌خودرویی‌ها در 6 ماه اول سال گذشته توانسته بودند 996 دستگاه از محصولات موجود در سبد محصولاتی خود را نهایی کنند.

سیف‌خودرو در رتبه چهارم قرار دارد. این خودروساز خصوصی تولید محصولات برند چینی BISU و همچنین برند SWM را در خطوط تولید خود دنبال می‌کند.

این خودروساز خصوصی تا پایان شهریورماه سال‌جاری در مجموع 477 دستگاه خودرو تولید کرده است. این میزان تولید در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته نشان‌دهنده رشدی بیش از 345 درصدی است.

سیف‌خودرویی‌ها در مدت زمان ذکر شده در سال گذشته تولید 107 دستگاه خودرو را نهایی کردند.

دیگر خودروساز بخش خصوصی عظیم‌خودرو است که با تولید 127 دستگاه خودرو در رتبه پنجم قرار دارد. عظیم‌خودرو تولید دو برند چینی فوتون و هنتنگ را در برنامه دارد. البته صحبت‌هایی نیز از تولید برند ماهیندار توسط این خودروساز شنیده می‌شود. عظیم‌خودرو نیز مانند سیف خودرو رشد تولید را تجربه کرده است.

عظیم‌خودرو رشدی در حدود 170 درصدی را در بازه زمانی یاد شده تجربه کرده است.

ریگان‌خودرو با تولید 75 دستگاه از محصولات خود بعد از سیف‌خودرو در ردیف 6 جدول تولید خودروسازان خصوصی قرار گرفته است. ریگان‌خودرو اما برخلاف عظیم‌خودرو افت تولید را در کارنامه خود ثبت کرده است. افت تولید این خودروساز در نیمه اول سال‌جاری درمقایسه با همین بازه زمانی در سال گذشته بیش از 81 درصد بوده است. ریگان‌خودرو تولید برند چینی کوپا را دنبال می‌کند.

بر این اساس صنعت خودروی آذربایجان (آذویکو) رتبه هفتم را در اختیار دارد. این خودروساز تا پایان شهریور 99 تنها 50‌دستگاه خودرو تولید کرد.

این میزان تولید در قیاس با تولید 135 دستگاهی که تا پایان شهریورماه 98 انجام شده افت 63 درصدی را نشان می‌دهد. صنعت خودروی آذربایجان تولید برند چینی ام‌جی را در دستور کار دارد. خودروسازی راین و سازه‌های خودرو دیار به ترتیب با تولید 14 دستگاه و 11 دستگاه در رتبه‌های هشتم و نهم قرار دارند. خودروسازی راین در 6 ماه ابتدای سال گذشته هیچ محصولی را در خطوط تولید خود نداشته است. سازه‌های خودرو دیار اما افت تولید بیش از 94 درصدی را در بازه زمانی یاد شده تجربه کرده است. کارمانیا نیز در رتبه دهم قرار گرفته است. دو برند خودروسازان بم و بایک بین‌الملل نیز در نیمه اول سال‌جاری هیچ محصولی را تولید نکردند.

وضعیت غیرعادی در بازار خودرو

عدم ثبات در قیمت‌ها را می‌توان از تفاوت حدی در قیمت‌های اعلامی در آگهی‌های فایل شده دریافت چرا که در برخی موارد حتی برای خودروهایی با قیمتهایی پایین‌تر از ۱۵۰ میلیون تومان در دومین روز پاییز ، تفاوت قیمتی برابر با۱۰ میلیون تومان مشاهده می‌شود.

پیش از این سعید موتمنی رییس اتحادیه نمایشگاه‌داران به خریداران توصیه کرده بود به دلیل غیر منطقی بودن قیمت‌ها از خرید خودرو خودداری کنند.با این حال نوسان کاهشی دلار هر چند زمینه را برای کاهش اندک قیمت‌ها فراهم کرد اما بازگشت قیمت دلار، روند رو به رشد توام با رکود را به بازار برگرداند.بسیاری از فعالان این بازار معتقدند قبمت‌ها در این بازار فعلا دل‌به‌خواه تعیین می‌شود و خودروهای مونتاژی و خارجی به واسطه ممنوعیت واردات با قیمت‌های عجیب و غریب روبرو هستند.

«نعمت‌الله کاشانی» نائب رییس اتحادیه نمایشگاه‌داران نیز معتقد است ‌در چنین فضایی، به خریداران هم توصیه می‌شود خرید خود را به تعویق بیاندازند، هرچند حدود سه ماه است که در عمل بازار قفل بوده و در رکود کامل است.

معامله‌گران معتقدند قیمت‌ها در بازار رابطه مستقیمی با دلار پیدا کرده‌اند و قیمت خودرویی چون پراید نیز بلافاصله با افزایش قیمت‌ دلار روندی افزایشی را تجربه می‌کند.

با این حال بررسی‌ها نشان می‌دهد حتی کسانی که به قصد سرمایه‌گذاری به بازار خودرو ورود کرده بودند نیز نمی‌توانند پول خود را نقد کنند چرا که نقد شوندگی خودرو در سه ماه اخیر به شدن کاهش یافته است.

بسباری از فعالان بازار معتقدند تا زمانی مه بازار ارز به وبات نرسد، وضعیت بازار خودرو تغییر نمی‌کند اما با این حال این نکته را نیز مورد اشاره قرار می‌دهند که ریزش قیمت‌ها در بازار خودرو همواره کمتر از انتظار بوده است.

قیمت خودرو تحت تاثیر ماهش تولید، افزایش تورم و رشد قیمت دلار و ممنوعیت واردات خودرو امسال افزایشی عجیب و قابل توجه را تجربه کرد به طوری که رشد قیمت ارزان‌ترین خودروی بازار یعنی پراید در هفت ماه اخیر نزدیک به ۹۰ میلیون تومان بوده است.