رمزگشایی از تروریستی خواندن اخوان المسلمین از سوی آل سعود

به گزارش راهبرد معاصر؛ تغییر معادلات نبرد و درگیری در میدان یمن نیز یک عامل پیشران در این باره به شمار می آید. حضور اخوانی ها در جبهه های مرکزیِ درگیری در یمن بر علیه صنعاء و تردیدهای پیش آمده از ادامه همکاری با دولت مستعفی هادی که تحت الحمایه ریاض است موقعیت ریاض در یمن را بیش از پیش متزلزل کرده است.

بنابر آنچه در گزارشات خبری آمد، در هفته های گذشته دولت سعودی و هیئت کبار العمای سعودی، اخوان المسلمین را یک گروه تروریستی اعلام کردند. واقعیت این است که اعلام این جهت گیری بر علیه اخوان المسلمین از سوی ریاض هم دارای مفروضات تاریخی و هم دارای نتایج و پیامدهایی افق گرایانه است.

بنابراین بررسی و ارزیابی تبعات این اقدام از سوی دو ستون قدرت در عربستان یعنی آل سعود و آل شیخ از جمله مورادی است که پرداختن به آن اهمیت بسزایی دارد. در واقع آنچه در این باره قابل توجه می باشد تاثیرات این اقدام در عرصه سیاست خارجی سعودی است که در ادامه بطور اجمالی به آنها اشاره خواهیم کرد.

1- پیش از ورود به بحث، بیان کردن این نکته ضروری است که هیئت کبار العلما با ریاست آل شیخ، اگر چه از حیث تاریخی و از نگاه ساختاری، دارای نقش مشروعیت بخش دینی به ساختار سیاسی به زعامت آل سعود است و طبعاً بنا بر این اصل باید دارای استقلال و آزادی در عمل و اختیاراتی در تصمیم گیری و کنش گری باشد. اما آنچه گویای وضعیت واقعی آنها می باشد تفوق آمریت بخش سیاسی قدرت یعنی آل سعود بر بخش دینی یعنی آل شیخ است. از این رو اتخاذ هرگونه تصمیم با رویکرد دینی از سوی بخش دینیِ سازمان قدرت در عربستان، یا در تبعیت از بخش سیاسی قدرت انجام می گیرد یا بنا به تجویز و دستور سازمان سیاست به سازمان دین و تحت امر آنها فتوای و جهت گیری ها اعلام می شود.

2- اما در راستای موضع گیری های هماهنگ و همسو از سوی دو بخش سازمان قدرت در سعودی(سیاسی - دینی) درباره تروریستی خواندن اخوان المسلمین باید تأکید کرد که اتخاذ تصمیم مذکور جنبه رویکردی دارد. در واقع اتخاذ این تصمیم بر اساس رویکرد منطقه ای ریاض در مسیر عادی سازی روابط اعراب با تل آویو قابل بررسی است.

از آنجایی که در روند پروژه عادی سازی روابط اعراب با تل آویو، ریاض نقش هادی و میانجی را داشته و دارد، از هر متغیر و گزینه ای در این باره که مراتب رضایت و خشنودی تل آویو را فراهم آورد، دریغ نخواهد کرد؛ مورد مذکور نیز از جمله مواردی است که با استقبال تل آویو همراه شد.

3- بعد دیگر این تصمیم، با تعارضات منطقه ای ریاض با آنکارا مرتبط است. تقابل ایدئولوژیکی ریاض و آنکارا در قالب هویت های مذهبی وهابی و اخوانی موجب شده است تا ریاض با استعانت به جنبه های سیاسی اقدام مذکور و تأثیر آن در مناسبات منطقه ای متعارض با آنکارا، به سمت سیاستگذاری ساماندهی شده بر بعد تروریستی خواندن گروه اخوان المسلمین گام بردارد؛ بطوریکه ابعاد عملکردی این عمل برای ریاض کارکرد فرا گروهی دارد. چرا که با این اقدام هر گونه فعالیت جانبدارانه از سوی آنکارا در حمایت و پشتیبانی از اخوان المسین موجب خواهد شد تا رایزنی های منطقه ای و بین المللی ریاض برای جا اندازی این موضوع که آنکارا یک دولت با مشخصه های تروریسم دولتی است به جریان بیافتد.

4- تغییر معادلات نبرد و درگیری در میدان یمن نیز یک عامل پیشران در این باره به شمار می آید. حضور اخوانی ها در جبهه های مرکزیِ درگیری در یمن بر علیه صنعاء و تردیدهای پیش آمده از ادامه همکاری با دولت مستعفی هادی که تحت الحمایه ریاض است موقعیت ریاض در یمن را بیش از پیش متزلزل کرده است. از سوی دیگر نیز با تقویت گمانه زنی های حضور مستقیم آنکارا در یمن به واسطه قرابت ایدئولوژیکی با حزب اصلاح(اخوانی های یمن) موجب شده است تا ریاض در یک اقدام پیش دستانه، ضمن تحت فشار قرار دادن حزب اصلاح، بازی تازه ای را بر علیه منبعِ مادر ایدئولوژیکی شان یعنی اخوان المسلمین را آغاز کند.

5- به هر رو آنچه در ذیل این رفتار و اقدام ریاض قابلیت بررسی و ارزیابی را دارد با جهت گیری و راهبردهای سیاسی – امنیتی آنها در عرصه معادلات منطقه ای و در میدان های مورد تنش برای آنها با شاخص های برون مرزی و منطقه ای ارتباط دارد. به بیان جامع تر اینکه کنش گری سیاسی در حوزه مزبور برای ریاض ماهیتاً با عملکرد و اهداف آنها در حوزه های منطقه ای با شاخص های اختلاف، تعارض و تنش قابل تعریف است.