رتبه خوب اقتصاد ایران در جهان طی ۱ دهه اخیر علیرغم شدیدترین ‌تحریم‌ها

به گزارش راهبرد معاصر؛ اقتصاد ایران به ویژه طی یک دهه اخیر سالهای پر فراز و نشیب زیادی را تجربه کرده است، سالها درگیر تحریم بوده و سال گذشته نیز تبعات بیماری کرونا نیز به آن اضافه شد. در این بین اقتصاد ایران به لحاظ جایگاه ژئوپلتیک، ژئواستراتژیک و اندازه تولید ناخالص داخلی همواره بین کشورهای برتر جهان قرار داشته است. البته باید همین جا به این نکته توجه داشت که رفاه و توسعه؛ شاخصه‌های گوناگونی دارد و اکنون آنچه که مردم در اختیار دارند در مقایسه با دهه های گذشته بسیار بیشتر شده است، به عنوان نمونه؛ در روستا‌ها اینترنت، حمل و نقل، بهداشت و ... ایجاد شده است که در گذشته این چنین نبود و ایجاد آن‌ها هزینه دارد.

یکی از مهمترین معیارها در این خصوص ، شاخص توسعه انسانی است که طبق گزارش سازمان ملل متحد، جمهوری اسلامی ایران طی 40 سال گذشته بالاترین نرخ رشد توسعه را در جهان داشته است. گزارش توسعه انسانی یکی از مهمترین و معتبرترین گزارش‌های اقتصادی و اجتماعی در جهان است که هرساله توسط دفتر توسعه سازمان ملل متحد (UNDP) منتشر می‌شود و در این گزارش شاخص توسعه انسانی (HDI) کشورها بر اساس معیارهایی چون امید به زندگی، کیفیت نظام آموزشی، درآمد واقعی و سرانه درآمد ملی از عدد صفر تا یک محاسبه می‌شود. بین 105 کشور دنیا که از سال 1980 میلادی شاخص توسعه انسانی برای آنها محاسبه می‌شد، ایران با 0.337 درجه افزایش، طی این 4 دهه بالاترین رشد را در شاخص توسعه انسانی داشته است.

در عین حال یکی از مهمترین شاخص های مقایسه اقتصاد کشورها در گزارش های صندوق بین المللی پول، بانک جهانی و سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، حجم تولید ناخالص داخلی بر اساس شاخص قدرت برابری خرید  (PPP) است که رتبه بندی اقتصادهای بزرگ دنیا را نشان می دهد و بررسی این گزارش ها طی یک دهه اخیر نشان می دهد، جمهوری اسلامی ایران از رتبه های 16 تا 22 را بین کشورهای دنیا داشته است.

البته جدول زیر که از یکی از گزارشهای صندوق بین المللی پول استخراج شده، نیز نشان می دهد، اقتصاد ایران طی سالهای 2017 تا 2020 بین 18 کشور برتر دنیا بوده است.

اخیرا نیز مقام معظم رهبری در سخنرانی نوروزی با استناد به یکی از گزارش های بانک جهانی به رتبه 18 اقتصاد ایران بین اقتصادهای دنیا اشاره کرده بودند. البته پیش از این نیز ( بهمن ماه 99) محمد باقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور بر رتبه برتر اقتصاد ایران در بین اقتصادهای جهان اشاره کرده و گفته بود، با همه مشکلاتی که وجود دارد و کسی نمی‌تواند رنج اقتصادی مردم را انکار کند، اما باید بپذیریم ما جزو 18 کشور بزرگ جهان در تولید ناخالص داخلی هستیم.

نوبخت تاکید کرده بود: پس از جنگ جهانی دوم، اقتصاد کشور‌ها بر اساس رشد اقتصادی پنج تا هفت درصدی بررسی می‌شد، اما از 1970 تا 1990 میلادی رشد اقتصادی به همراه توزیع عادلانه ثروت شاخص قرار گرفت و پس از آن توسعه انسانی؛ ملاک بررسی اقتصاد کشورهاست.

وی با بیان این که حتی در کشور‌های اروپایی نیز برخی نرخ بیکاری بالایی دارند، اضافه کرد: جمهوری اسلامی ایران که با جنگ، ترور و تحریم در سال‌های گذشته روبرو بوده است نمی‌تواند بگوید رفاه کامل را ایجاد کرده، اما بر اساس شاخص توسعه انسانی سازمان ملل، در همه سال‌های پس از انقلاب وضع ما بهتر شده است.

گفتنی است، شاخص تولید ناخالص داخلی یا GDP بر اساس معیار PPP ( قدرت برابری خرید)، مهم‌ترین معیار در رتبه بندی قدرت اقتصادی کشورها در جهان محسوب می‌شود. محاسبه GDP اساسا توسط نهادهای داخلی هر کشوری انجام می‌شود و به طور مثال در ایران بانک مرکزی و مرکز آمار سالانه این شاخص را محاسبه می‌کنند. اما برای مقایسه کشورها در سطح جهان، نهادهای متعددی همچون صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی، پس از بررسی آمارهای هر کشور، اقدام به انتشار لیست رتبه بندی شده کشورهای جهانی در شاخص GDP می‌نمایند. شاخص تولید ناخالص داخلی هر کشور ابتدا بر اساس واحد پولی همان کشور محاسبه می‌گردد. به طور مثال بانک مرکزی ایران شاخص GDP را بر اساس ریال گزارش می‌کند؛ در کشورهای اروپایی این شاخص برحسب یورو اعلام می‌شود؛ هند به روپیه، چین به یوآن، ژاپن به ین و آمریکا نیز این شاخص را برحسب دلار گزارش می‌کند. ولی در گزارش های جهانی برای مقایسه کشورها، تولید ناخالص داخلی بر اساس نرخ دلار و قدرت برابری خرید محاسبه می شود.

بر اساس اعلام صندوق بین المللی پول تولید ناخالص داخلی ایران در سال 2021 به 651 میلیارد دلار افزایش خواهد یافت. بر اساس این آمار تولید ناخالص داخلی به قیمت جاری در سال 2020 حدود 610 میلیارد دلار بوده است. همچنین در سال 2019 نیز تولید ناخالص داخلی کشور حدود 583 میلیارد دلار اعلام شده است. گفتنی است در سال 2017 تولید ناخالص داخلی کشور 430 میلیارد دلار بوده است.

بررسی آمارهای صندوق بین المللی پول نشان می دهد، ایران بر حسب تولید ناخالص داخلی با (معیار برابری قدرت خرید) در رتبه بیست و دوم قرار دارد. بر این اساس تولید ناخالص داخلی کشور در سال 2021 حدود 1000 میلیارد دلار برآورد شده است.

لازم به ذکراست، برای محاسبه دلاری میزان تولید ناخالص داخلی کشورها، دو روش متفاوت  وجود دارد. در روش اول، برای تبدیل شاخص به مقدار دلاری، از نرخ اسمی دلار که در بازار کشورها بین مردم مبادله می‌گردد، استفاده می‌شود. در روش دوم به جای نرخ اسمی دلار، «نرخ برابری قدرت خرید دلار» مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش از طریق مقایسه قدرت خرید دلار در بازار آمریکا با قدرت خرید پول ملی هر کشور (برای کالای واحد) در بازار داخلی، نرخ دلار را تعیین می‌کند. حاصل این روش نیز شاخص «GDP برابری قدرت خرید» است.

همانطور که در جدول بالا قابل مشاهده است، طبق براورد صندوق بین المللی پول، اقتصاد ایران بر اساس تولید ناخالص داخلی با معیار برابری قدرت خرید در سال 2019  در رتبه هجدهم دنیا بوده است. البته در سال 2017 میلادی نیز اقتصاد ایران رتبه 18 دنیا را داشت.

گفتنی است بر اساس آخرین گزارش بانک جهانی نیز تولید ناخالص داخلی کشور با معیار ppp یا برابری قدرت خرید حدود 1000 میلیارد دلار بوده است و ایران بین کشورهای دنیا در رتبه 21 قرار دارد.

 باید به این نکته نیز دقت داشت که برآوردهای مختلف نهادهای بین المللی از جمله  صندوق بین المللی پول و بانک جهانی معمولا بر اساس اطلاعات اولیه بوده و ممکن است چندین بار این امارها بروزرسانی شوند. اما نکته مهم این است که اقتصاد ایران به لحاظ اندازه و حجم  بر حسب هر دو معیار محاسبه تولید ناخالص تولید داخلی جزو کشورهای برتر جهان می‌باشد./ تسنیم