سرنوشت برجام امروز مشخص می شود/ خروج برجام از کما؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ معاون سیاسی وزارت امور خارجه کشورمان هفدهم فروردین به منظور شرکت در نشست کمیسیون مشترک برجام، به وین پایتخت اتریش سفر کرد. در ادامه دور اول گفت‌وگو‌های حضوری میان ایران و ۱+۴ در قالب کمیسیون مشترک با هدف رفع موانع اجرای برجام و برداشته شدن تحریم‌های ایران هفدهم در وین برگزار شد که به گفته مقامات ایران و سایر طرف‌های توافق سازنده بوده است.

طبق توافقی که در این نشست شد، دو نشست کارشناسی موازی میان اعضای کمیسیون مشترک برجام جهت انجام رایزنی‌های فنی در حوزه رفع تحریم و هسته‌ای تشکیل شد. این نشست‌های کارشناسی قرار است به بحث و رایزنی در خصوص جنبه‌های فنی و جزئیات مسائل مربوط به لغو تحریم‌ها و مسائل هسته‌ای بپردازند و نتیجه بحث‌های خود را به کمیسیون گزارش کنند.

پیش از این هیجدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام با حضور هیئت‌های ایران و گروه ۱+۴ روز جمعه سیزدهم فروردین به صورت ویدیو کنفرانس برگزار شد و شرکت کنندگان تصمیم گرفتند ادامه این نشست را ۱۷ فروردین ۱۴۰۰ به صورت حضوری در وین دنبال کنند.

با روی کار آمدن ترامپ در آمریکا، اجرای برجام زیر سوال رفت و در ادامه با خروج یکطرفه آمریکا عملا ناکارآمد شد و دوباره تحریم‌های آمریکا علیه ایران شدت گرفت، اما با روی کار آمدن دولت بایدن در آمریکا زمزمه بازسازی برجام شنیده شد؛ اگرچه هم در آمریکا و هم در ایران موانع زیادی برای این بازسازی وجود داشته و دارد. در نهایت، بعد از چند ماه تلاش، روز سه‌شنبه نشست کمیسیون مشترک برجام در سطح معاونان و مدیران سیاسی وزیران خارجه ایران و ۱+۴ در وین پایتخت اتریش برگزار شد. حالا تلاش‌ها برای احیاء برجام همچنان پابرجاست و واکنش‌ها به این نشست و نتایج آن نیز همچنان ادامه دارد.

سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان درباره نشست کمیسیون مشترک برجام گفت که در کمیسیون مشترک گفت: وزارت خارجه همه تحریم‌هایی که باید برداشته شود استعلام کرده است. همه تحریم‌ها باید برداشته شود و مسیر راستی آزمایی را ایران با ۱+۴ درباره آن گفت‌وگو کرده است. گفت‌وگو‌های وین هم فنی و حقوقی است. نه به وعده‌ها، نه به پالس و نه مثبت و منفی از روی کار آمدن بایدن اهمیت ندادیم؛ آنچه برای ما مهم است عمل و اقدام آمریکاست. اینکه دستور کار جلسه کمیسیون مشترک به نتیجه می‌رسد یا نه به این برمی‌گردد که اروپا و ۱+۴ بتوانند تعهدات آمریکا را به آن متذکر شوند.

نتیجه نشست برجام در وین چه بود؟/ حرف قطعی ایران در دیدار با ۱+۴ 

سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر خارجه کشورمان درباره نشست کمیسیون مشترک برجام توضیح داد که دور نخست مذاکرات برجام در وین سازنده بود و مذاکره کنندگان در وین می‌مانند تا جلسه دیگری را در روز جمعه ۲۰ فروردین  در خصوص برجام داشته باشند. گفت‌وگو‌های کارشناسی در وین در خصوص رفع تحریم‌ها و اقدامات برجامی ایران ادامه خواهد داشت. این نشست معمولی کمیسیون مشترک بود که هر سه ماه یک بار برگزار می‌شود، البته الان مصادف شده بود با شرایط جدیدی که به وجود آمده و فرصتی که برای بازگشت همه طرف‌ها به برجام پیش آمده است.

عراقچی همچنین گفت که توافق کردیم دو گروه کاری تشکیل شود در حوزه تحریم‌ها و هسته‌ای. این دو گروه کاری متشکل از همه اعضای کمیسیون مشترک یعنی کارشناسان ایرانی به اضافه کارشناسان کشور‌های ۱+۴، بدون حضور آمریکاست. واشنگتن در هیچ جلسه‌ای که ایران حضور داشته باشد، نخواهد بود و این سیاست قطعی ماست و هیچ تردیدی در این نیست و همه امور هم به همین ترتیب برنامه‌ریزی شده است. جلسات کارشناسی تشکیل می‌شود و وظیفه آن‌ها این است که مجموعه اقداماتی که آمریکایی‌ها باید انجام دهند تا رفع کامل تحریم‌ها در یک مرحله صورت بگیرد، را مشخص کنند. فهرستی از اقداماتی که باید صورت بگیرد و تحریم‌هایی که باید رفع شود و این‌ها همه در یک مرحله خواهد بود.

این دیپلمات ارشد ایرانی با بیان اینکه این در کمیسیون مشترک پذیرفته شده است که بازگشت طرفین به صورت گام به گام نیست، تصریح کرد: اصلا احتیاجی به سیاست‌های گام به گامی نداریم. کاملا روشن است که آمریکایی‌ها در حوزه تحریم‌ها باید چه کار کنند و کار‌هایی هم که ایران باید برای بازگشت به اجرای کامل انجام دهد، این‌ها هم مشخص است. هر دو مجموعه اقدامات در یک مرحله می‌تواند انجام شود، البته ما مجموعه اقدامات خودمان را بعد از آنکه آمریکایی‌ها انجام دادند و راستی آزمایی کردیم، صورت خواهیم داد.

عراقچی ادامه داد: کار این دو گروه کاری این است که این مجموعه اقداماتی که دو طرف در یک مرحله باید انجام دهند مشخص و نهایی کند و بعد ما دوباره در کمیسیون مشترک ترتیب و توالی اقدامات و جزئیات مربوط به زمانبندی آن‌ها را مشخص کنیم. در همه این مراحل بین ما و کشور‌های ۱+۴ مذاکرات صورت می‌گیرد، ما هیچ مذاکراتی با آمریکا یا هیچ کشور دیگری نداریم. مذاکرات ما با ۱+۴ در قالب کمیسیون مشترک است.

معاون وزیر خارجه تاکید کرد:  اینکه کشور‌های ۱+۴ این موارد را چگونه به طرف آمریکایی منتقل و با آن‌ها چگونه صحبت می‌کنند که آن‌ها را به شرایط جمهوری اسلامی راضی کنند، موضوعی است که به ما ارتباطی ندارد، از هر روشی می‌خواهند استفاده کنند، در وین یا هر جای دیگر، این موضوع ما نیست. موضوع ما مذاکره با کشور‌های ۱+۴ است که این کار صورت گرفته است. حرکت گام به گام نداریم و در یک گام نهایی همه امور انجام می‌شود و مذاکره ما در خصوص گام نهایی است و مذاکره هم در حقیقت گفت‌وگو‌های فنی و حقوقی است. ما درباره برجام هیچ مذاکره‌ای نداریم چه برسد به فرابرجام و موضوعات دیگر.

معاون وزیر خارجه بیان کرد: ما فقط درباره اینکه بازگشت به برجام شامل چه اقداماتی باید باشد گفت‌وگو‌های فنی، حقوقی و حرفه‌ای را در قالب این دو گروه کارشناسی انجام می‌دهیم. به صورت مرتب کار گروه‌ها را رصد خواهیم کرد. قرار است صبح جمعه کمیسیون مشترک کار این دو کارگروه را بررسی کند، پیشرفت کار را ببینیم و اگر مشکلات و موانعی است را ارزیابی کنیم.

عراقچی گفت: اگر پیشرفتی وجود ندارد، به کار خاتمه خواهیم داد، حتی زودتر؛ اگر فردا ببینیم طرف‌های مقابل ما در کارگروه‌ها جدی نیستند، طبیعی است که اینجا نیامدیم وقت خودمان را تلف کنیم. عجله‌ای در این امر نداریم. زمانی مذاکرات را جلو می‌بریم که بدانیم در راستای منافع ملی جمهوری اسلامی ایران جلو می‌رود. تا الان همه کشور‌های موجود در برجام ۱+۴، سه کشور اروپایی و چین و روسیه جدیت خود را اعلام کرده و قصد خودشان را برای احیای مجدی برجام به صراحت اعلام کرده‌اند. برداشتی که ما از رفتارشان در جلسه کمیسیون مشترک و در جلسات دوجانبه‌ای که برگزار کردیم، این است که چنین اراده‌ای وجود دارد.

درچه صورتی برجام از کما خارج می شود؟

محسن پاک آیین کارشناس ارشد مسائل بین الملل در گفت‌وگو با  باشگاه خبرنگاران جوان، با بیان اینکه اگر قرار است برجام دوباره احیاء شود کشورهای عضو آن باید برخوردی سازنده داشته باشند، گفت: آمریکا از این توافق خارج شد و تحریم‌هایی علیه ایران اعمال کرد، لذا اگر بخواهد تعهدات خود را در قبال برجام عملی کند، ملزم به لغو همه تحریم ها و راستی آزمایی آنهاست، در نتیجه برجام از کما خارج می‌شود و به وضعیت عادی برمی‌گردد، در غیر از این صورت هر اتفاقی بیفتد برجام احیاء نمی‌شود.

او همچنین اظهار کرد: اگر اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها موضوع جدیدی را به برجام اضافه کنند، قطعا ایران نخواهد پذیرفت، اگر بخواهند مذاکراتی را بین ایران و آمریکا به طور مستقیم و غیر مستقیم برگزار کنندهم جمهوری اسلامی موافق آن نخواهد بود، بنابراین موضع قطعی جمهوری اسلامی ایران که مورد اجرای تمام مقامات کشور است و توسط مقام معظم رهبری بیان شده، این است که در صورت لغو تمام تحریم‌ها توسط آمریکا و بعد از راستی آزمایی، ما هم تعهدات برجامی خود را انجام می‌دهیم، این یک موضع کاملا منطقی و عقلایی است.

پاک آیین ادامه داد: اروپا باید منطقی و در چارچوب مفاد برجام، نه یک کلمه زیاد و نه کم، عمل و نقش سازنده‌ای را ایفا و به طور طبیعی آمریکا را متقاعد به لغو همه تحریم‌های ایران کند. اگر این اتفاق نیفتاد و آمریکایی‌ها تعهدات برجامی خود را انجام ندادند، ما هم تعهدات خود را انجام نخواهیم داد و راهبرد فعلی را مبنی بر مقاوم سازی اقتصاد در داخل، تلاش برای رونق تولید و ایجاد روابط راهبردی با کشور‌های مختلف به خصوص در شرق آسیا مانند چین، ادامه می‌دهیم. راه ما روشن است، عجله‌ای نداریم و اگر آنها دنبال احیاء برجام هستند، باید طبق مفاد برجام عمل کنند، در غیر این صورت موضوع جدیدی است و ما نخواهیم پذیرفت.

کارشناس ارشد مسائل بین الملل در مورد نشست برجامی کشور‌های ۴+۱ با ایران در وین، تصریح کرد: کارگروه‌هایی برای تحریم و مسئله هسته ای تشکیل شد، نباید عجله کنیم و باید فعلا ارزیابی داشته باشیم. باید ببینیم که نتیجه این دو کارگروه که از سوی تمام اعضای کمیسیون مشترک یعنی کارشناسان ایرانی به علاوه کارشناسان کشور‌های ۴+۱ بدون حضور آمریکا تشکیل شد، به لحاظ فنی و حقوقی چگونه جلو می رود؛ بعد از اینکه کارگروه‌ها نظر خود را اعلام کردند، می‌توانیم اظهار نظر کنیم، اما این روند که در حال حاضر آغاز شده است و طرفین در ۴+۱ و ایران در حال مذاکره هستند، متقاعد کردن آمریکا برای بازگشت به تعهدات خود یک روند رو به جلو است و باید ببینیم که نتیجه آن در آینده چه خواهد شد.

تحریم های آمریکا، لغو می شود یا خیر؟

ند پرایس سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا در نشست خبری هفتگی خود در پاسخ به سوالی درباره روند مذاکرات وین گفت که اکنون ابتدای راه است و نمی‌توان به این زودی ارزیابی کرد که چه اتفاقی خواهد افتاد. ما تنها می‌دانیم که مسیری طولانی پیش رو داریم که به دلایل زیادی دشوار خواهد بود.  این صحبت‌ها غیرمستقیم است و در نتیجه، این شرایط می‌تواند دست و پا گیر باشد. روند سختی خواهد بود، زیرا این‌ها مسائل بسیار فنی و پیچیده‌ای هستند. این یک مذاکرات استراتژیک نیست، هرچند تا حد زیادی نقطه پایانی استراتژیک آن روشن است که ما آن را پایبندی در برابر پایبندی نامیده‌ایم. این امر، دشوار خواهد بود، زیرا بی اعتمادی نسبتاً زیادی میان ایالات متحده و ایران وجود دارد که به وقایع سال‌های اخیر و نیز تاریخ نسبتا طولانی بین دو کشور ما و بین ایران و جامعه جهانی بازمی‌گردد.

وی افزود: هیچ یک از این موارد چیزی نیست که ما به طور بالقوه نتوانیم بر آن غلبه کنیم، اما چالش‌هایی پیش رو وجود دارد. با این حال، ما همچنان بر این باوریم که این نشست‌ها سازنده است. زیرا درک بهتری از تفکر ایران به ما ارائه می‌دهد و ما امیدواریم که تهران نیز با درک بهتری از آنچه ما می‌توانیم انجام دهیم، این دور از مذاکرات را ترک کند. تیم آمریکا در وین با متحدان اروپایی و با شرکای روسی و چینی رایزنی کرده است. آن‌ها به نوبه خود با هیئت ایرانی دیدار کرده‌اند، بنابراین، ما توانسته ایم درباره موقعیت ایران بیشتر بشنویم. ایران هم با توجه به اینکه شرکای ما به نوبه خود موقعیت ما را به ایرانیان انتقال داده‌اند، بیشتر از ما شنیده‌اند.

سخنگوی دستگاه دیپلماسی آمریکا تصریح کرد که نشست وین برای چگونگی ازسرگیری برجام از سوی ایران و کاهش تحریم‌ها در پیروی ما از برجام است. ما آماده هستیم تا گام‌های لازم برای بازگشت به پایبندی به برجام را، از جمله از طریق لغو تحریم‌های ناسازگار با برجام برداریم. من در موقعیتی نیستم که بتوانم جزئیات آنچه ممکن است باشد را ارائه دهم، اما دقیقاً به همین دلیل است که توافق کرده ایم در دیپلماسی شرکت کنیم. ماهیت دقیق هرگونه تحریم، موضوع دیپلماسی است. اما باید این مطلب را بیان کنم که ما هیچ رفتار یا اقدام یک جانبه‌ای برای هر نوع تحریک ایران برای بازگشت به میز مذاکره یا موقعیت بهتر در آن انجام نمی‌دهیم و نخواهیم داد.

وی در ادامه این ادعا‌های خود گفت: دقیقا به همین دلیل است که استراتژی ما بازگشت متقابل به برجام را ضروری، اما ناکافی می‌داند، چراکه ما نه تنها به دنبال یک توافق طولانی‌تر و مستحکم هستیم، بلکه در بلند مدت با همکاری با شرکای منطقه به دنبال توافقنامه‌های بعدی برای رسیدگی به این موضوعات هستیم.

کوروش احمدی کارشناس ارشد مسائل بین الملل درباره توافقی که هفدهم فروردین در وین حاصل شد، اظهار کرد: قطعا گامی مهم در جهت شکستن بن بستی است که طی دو ماه و نیم بعد از شروع به کار دولت بایدن شکل گرفته بود. ساختاری که اکنون ایجاد شده به این صورت است که دو گروه کارشناسی برای کار بر روی مسائل موجود تشکیل شده است؛ یکی قرار است بر روی بازگشت ایران به تعهدات خود کار کند و دیگر بر روی بازگشت آمریکا به تعهدات خود./ باشگاه خبرنگاران