آیا ریاض در پی مصالحه با تهران است؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ نزدیک چهار سال پیش، ولیعهد « محمد بن سلمان» در یک مصاحبه تلوزیونی؛ این دیدگاه که عربستان سعودی تحت پادشاهی وی می تواند به سمت مصالحه و سازش با ایران قدم بردارد را رد کرد. وی در این مصاحبه گفت: « شما چگونه با یک رژیمی که بر اساس ایدئولوژی رادیکال شکل گرفته، گفتگو می کنید؟ تقریبا هیچ نقطه مشترکی با این رژیم وجود ندارد.»

اما اکنون پس از چهار سال، ولیعهد بن سلمان به دنبال آن است از طریق اقدامات دیپلماتیک، نقاط مشترکی برای تنش زدایی بیابد. وی در مصاحبه اخیرش اگر چه بر برخی از رفتارهای بی ثبات کننده ایران در منطقه اعتراض کرد؛ اما وی امیدوار بود که یک رابطه خوب با ایران ایجاد کند که به نفع تمامی طرفین باشد. در ماه گذشته؛ مقامات عراقی و ایرانی در اظهاراتی بیان کردند که رئیس اطلاعات عربستان با یک مقام ارشد امنیتی ایران گفتگوی محرمانه ای در بغداد شروع کرده تا در مورد برخی از مسائل مورد اختلاف مانند جنگ یمن و گروه های شیعه همسو با ایران در عراق بحث و رایزنی کنند. در حالی که تاکنون نشانه های واضحی از تفاهم و دوستی جدید بین دو کشور ظاهر نشده و ممکن است مدت زمان زیادی به طول انجامد؛ اما در صورت شکل گیری تفاهم بین طرفین، می تواند بر منازعات منطقه ای تاثیرات مثبتی بگذارد. پر شدن شکاف فیمابین ایران و عربستان سعودی می تواند به درگیری هایی که در لبنان، سوریه، عراق و یمن در حال جریان است ، پایان دهد.»

«سعید خطیب زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در یک نشست مطبوعاتی در واکنش به اظهارات ولیعهد بن سلمان گفت: «با مذاکرات و چشم انداز سازنده؛ دو کشور مهم منطقه و جهان اسلام می توانند اختلافات خود را پشت سربگذارند و وارد مرحله جدیدی از همکاری و تساهل شوند تا ثبات و صلح را در منطقه ایجاد کنند.» مذاکرات بغداد در شرایطی شروع می شود که معادلات در خاورمیانه با تغییر و تحولات گسترده ای همراه شده است. پس از حضور جو بایدن در کاخ سفید؛ بازیگران منطقه به دنبال این هستند تا اقدامات خود را با رویکرد جدید آمریکا در منطقه سازگار کنند. بنابراین سازگاری نسبت به رویکرد جدید آمریکا می تواند باعث شود تا عربستان سعودی  به سمت دیپلماسی منطقه ای حرکت کند.

«جو بایدن» در دوران کارزار انتخابات ریاست جمهوری ماه نوامبر به شدت از سابقه حقوق بشری عربستان سعودی انتقاد کرد و بر اولویت بخشی به بازنگری در روابط ایالات متحده و عربستان سعودی تاکید کرد. در این راستا، وی دستور انتشار گزارش ارزیابی اطلاعاتی را صادر کرد که نشان داد شاهزاده بن سلمان به احتمال زیاد دستور قتل جمال خاشقچی روزنامه نگار منتقد سعودی را صادر کرده است. با این وجود؛ دولت آمریکا از تحریم مستقیم بن سلمان خودداری کرد. در ماه گذشته، کاخ سفید در راستای پایان حمایت ایالات متحده از جنگ یمن، فروش تسلیحات تهاجمی به ریاض را متوقف کرد. با این اوصاف؛ به نظر می رسد که پادشاهی سعودی رفتار خود را تغییر داده تا با لحن و رویکرد جدید واشنگتن سازگاری پیدا کند. در این راستا با ورود جو بایدن به کاخ سفید؛ پادشاهی سعودی تعدادی از زندانیان برجسته از جمله خانم لجین الهذلول را آزاد و به محاصره چهارساله قطر از سوی کشورهای عربی پایان داد.

نویسندگان در بخش دیگر مقاله بر این عقیده هستند که تغییر و تحول اخیر در دولت آمریکا همراه با فرایند طولانی تر کاهش تمرکز واشنگتن بر خاورمیانه باعث شده تا عربستان سعودی نسبت به تعهد آمریکا در تضمین امنیت عربستان سعودی دچار تردید شوند و همین امر منجر به کاهش مداخله گرایی این کشور در منطقه شده و مقامات آل سعودی را مجبور کرده تا رویکرد مصالحه جویانه تری نسبت به ایران اتخاذ کنند.

«علی قلی زاده» تحلیلگر سیاسی در ایران می گوید: « ایالات متحده آمریکا درصدد است با خروج از منطقه خاورمیانه، منابع خود را به سمت آسیای شرقی متمرکز کند. موازنه قوا بین ریاض و تهران؛ خروج ایالات متحده را از منطقه تسهیل می بخشد و این فرصت راهبردی برای ایران فراهم می کند.»  مقامات و تحلیلگران ایرانی معتقدند که ایران خواهان حل و فصل بحران یمن است و همچنین به دنبال کسب این اطمینان می باشد که انصارالله در تقسیم قدرت در دولت یمن نقش مهمی ایفاء کند. تهران همچنین از عربستان سعودی می خواهد تا به کمپین فشار خود برای حذف گروه های شیعه همسو با ایران در عراق و سوریه و همچنین لابی گری در آمریکا برای اعمال تحریم ها علیه ایران را پایان دهد و از عادی سازی مناسبات با رژیم صهیونیستی اجتناب نماید. « سجاد زیاد» عضو بنیاد قرن مستقر در بغداد در اظهاراتی می گوید: « عربستان سعودی به دنبال راهی هست تا هم جنگ یمن پایان دهد و هم گروه های شبه نظامی شیعه همسو با ایران در عراق مهار شوند.»

«یاسمین فاروک»  تحلیلگر مسائل عربستان سعودی در بنیاد کارنگی گفت: « من انتظار دارم که اولویت نخست طرفین تحصیل یک توافق نامه امنیتی منطقه ای باشد. آن ها باید این اقدام را انجام دهند قبل از این که آن ها بتوانند به مرحله ای برسند که طرفین در مورد تقسیم حوزه های نفوذ خود در منطقه صحبت کنند... صرف گفتگوی مستقیم با ایران نشانگر تغییر و تحول در رویکرد عربستان سعودی نیست. سعودی ها قبلا از مذاکره و گفتگو با ایران در مورد بحران یمن خودداری کردند زیرا مدعی بودند که مداخله ایران در این کشور غیرقانونی است. اما اکنون آن ها واقع بین تر شده اند و به این نتیجه رسیده اند که گفتگو با ایران بسیار مفید تر از آن است که صرفا در مورد ضرورت ترک یمن سخن بگویند.»