آیا همه مدارس از آبان باز می‌شوند؟

به گزارش راهبرد معاصر یک سؤالی که این روزها خیلی از خانواده‌های دارای فرزند مدرسه‌ای می‌پرسند، این است که آیا در سال تحصیلی جدید، مدارس به شکل حضوری دایر می‌شود؟

آیا دانش‌آموزان باید به مدرسه بروند؟ حضور در مدرسه اختیاری است یا اجباری؟ مدرسه تلویزیونی امسال چگونه خواهد بود و آیا مانند سال گذشته مدرسه تلویزیونی برقرار است؟

با علیرضا کمرئی معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش در این خصوص به گفت‌وگو نشستیم.

** سیاست وزارت آموزش و پرورش؛ حرکت تدریجی به سمت بازگشایی حضوری مدارس

*یک سؤال مشترکی که خانواده‌ها می‌پرسند، این است که در سال تحصیلی جدید، بالاخره دانش‌آموزان به مدرسه می‌روند یا خیر؟

در سال تحصیلی جدید، یک الگوی بازگشایی تدریجی مدارس مطرح شده است. سیاست وزارت آموزش و پرورش همانطور که در ستاد کرونا مطرح شده، این است که به تدریج مدارس در سال تحصیلی جدید به سمت بازگشایی حضوری بروند.

در اول مهر، بحث شروع فعالیت‌های آموزشی را برای 100 درصد مدارس خواهیم داشت که این بازگشایی به شکل مجازی، تلویزیونی، آموزش معلمان به اشکال مختلف در قالب درسنامه و در بعضی مدارس روستایی و عشایری به صورت حضوری با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی است. 

به عبارت دیگر آنچه اصل است، آغاز فعالیت‌های آموزشی است. اما بازگشایی به سمت آموزش حضوری به تدریج حرکت می‌کند.

** کلاس‌های روستایی و عشایری با حداکثر 15 دانش‌آموز بازگشایی می‌شود

* اشاره کردید که مدارس روستایی و عشایری بازگشایی می‌شوند؛ آیا همه مدارس روستایی و عشایری دایر می‌شوند؟

در مرحله اول و از مهر، دانش‌آموزان روستایی که تعداد 15 نفر در کلاس درس بیشتر نیستند و می‌توانند پروتکل‌ها را رعایت کنند، دایر می‌شوند.

البته به شرطی که معلمان آنها واکسن زده باشند که معمولا این اتفاق افتاده و هم‌اکنون در حال تزریق دُز دوم هستند؛ همچنین اقلام بهداشتی در مدارس توزیع می‌شود و با نظارت‌هایی که انجام می‌شود، مجوز فعالیت آموزشی حضوری در این گروه از مدارس روستایی و عشایری انجام می‌شود. این مدارس در سال قبل هم در اولویت بازگشایی بودند و امکان برایشان بیشتر است.

* پس همه مدارس عشایری و روستایی بازگشایی نمی‌شوند؟

 کلاس های خلوت‌ بازگشایی می‌شوند. در همین روستاها، مدارسی وجود دارند که پرجمعیت‌تر هستند و این مدارس هم به شرط اینکه دانش‌آموزان کلاس‌های درس را به گروه‌های کوچک‌تر تقسیم کنند و شرایط بازگشایی فراهم شود، به تدریج دایر می‌شوند.

احتمالا دو هفته از مهر بگذرد، امکان برگزاری کلاس‌های حضوری آنها فراهم می‌شود.

* با این حساب امکان اینکه مدارس شهری هم دایر شوند، وجود دارد؟

به جز مواردی که ذکر کردم فعلا محدودیت وجود دارد تا ارزیابی‌ها و بررسی‌ها صورت گیرد. از آبان ماه، یک مقدار این پروسه به سمت بازگشایی سایر مدارس می‌رود.

* پس مدارس به تدریج از آبان باز می‌شوند؟ 

همه اینها تابعی از شرایطی است که در همان موقع حاکم می‌شود ولی رویکرد وزارت آموزش و پرورش و ستاد کرونا، بازگشایی آرام، تدریجی با رعایت شرایط است؛ مانند اینکه واکسیناسیون معلمان و فرهنگیان انجام شود که اکثرا انجام می‌شود.

ما حتی مطرح کردیم که واکسیناسیون خانواده دانش‌آموزان انجام شود تا شرایط بازگشایی مدارس ایجاد شود. 

** محدودیت یادگیری در آموزش مجازی

* برخی خانواده‌ها عنوان می‌کنند که ماندن فرزندشان در خانه، بهتر از مدرسه رفتن است؛ آسیب‌های تعطیلی مدارس از نظر شما چیست؟

اولین مورد، بُعد آموزشی است؛ 18، 19 ماه شرایط آموزش غیرحضوری را داشتیم و آموزش در فضای مجازی، به خاطر محدودیت ابزار، طبیعتا با محدودیت یادگیری مواجه است. 

معلمان معمولا در کلاس‌های حضوری سبک‌های یادگیری دانش‌آموزان را بررسی می‌کنند و با توجه به شرایطی که وجود دارد آنها را به سمت یادگیری هدایت می‌کنند، تکالیف می‌دهند و ارزیابی می‌کنند.

همچنین وقت بیشتری دارند که با دانش‌آموزان کار کنند و یادگیری بهتری انجام دهد اما در آموزش‌های مجازی، مجبوریم زمان آموزش را کم کنیم و محدودیت‌های استفاده از موبایل وجود دارد که باید رعایت کنیم.

مثلا زمان آموزش خیلی کم است و ناچاریم محدودیت زمان را در نظر بگیریم.این محدودیت زمان باعث از دست دادن فرصت‌های یادگیری می‌شود. از آن طرف خود فضای مجازی، فضای تعاملی مناسبی نیست. 

مورد بعدی، آموزش‌های تلویزیونی است که این آموزش‌ها، فراگیر است و همه بچه‌ها می‌توانند استفاده کنند اما ماهیت تعاملی ندارد و این در حالیست که تعلیم و تربیت ماهیت تعاملی دارد و روی یادگیری دانشی و تحصیلی دانش‌آموزان به شدت اثر گذاشته است. 

نکته بعد ارزشیابی است که در فضای مجازی خیلی دارای اعتبار و روایی نیست و نمی‌توانیم دانش‌آموزان را برای آزمون در فضای حضوری داشته باشیم در نتیجه نمی‌توانیم ارزشیابی کاملی را انجام دهیم.

** افت پنهان و آشکار در آموزش دانش‌آموزان

* ارزشیابی در فضای مجازی چه آسیب‌هایی دارد؟

ارزشیابی در فضای مجازی مبتنی بر تکالیف و آزمون آنلاین پیش‌بینی می‌شود که این ارزشیابی با مشکلاتی مواجه است یعنی ممکن است بچه‌ها از یادگیری خودشان استفاده نکنند و از توانایی‌های دیگران استفاده کنند. نتیجه این شکل آموزش، دو نوعت افت را داریم. به صورت افت پنهان و افت آشکار مطرح است.

در افت آشکار به امتحانات نهایی نهایی پایه دوازدهم اشاره می‌کنم که به صورت حضوری برگزار شد و استانداردها رعایت می‌شود. در نتایج امتحانات می‌بینیم چون یادگیری عمیقی انجام نشده است، 1 تا 1.5 نمره میانگین نمرات دروس پایین آمده است و این موضوع بی سابقه بوده است. 

معمولا افزایش یا کاهش نمره 5 صدم یا 10 صدم به صورت تدریجی و آرام انجام می‌شود و در این موضوع افت آشکار را شاهدیم به جهت اینکه یادگیری به خوبی انجام نشده است.

** شکست تحصیلی و ترک تحصیل از آسیب‌های افت پنهان 

* پس وضعیت در امتحانات نهایی به افت آشکار انجامید؛ افت پنهان چیست؟

افت پنهان زمانی است که نمره و ارزیابی عملکردی دانش‌آموزان بالا رفته است اما می‌دانید و بررسی می‌کنید که اهداف آموزشی و درسی محقق نشده است.

مثلا انتظار داشتید توانایی در بخشی را کسب کنند یا یادگیری انجام شود اما اتفاق نیفتاده است. از آن طرف می‌بینید که نمره دانش‌آموزان، 4 نمره، 5 نمره، افزایش یافته است.

به این موضوع افت پنهان می‌گویند و در این حالت افت پنهان اتفاق افتاده است یعنی اهداف درسی محقق نشده است اما نمرات نشان نمی‌دهد! بر عکس نمرات نشان می‌دهد که افزایش قابل توجه داشته است.

در برخی از دروس علوم پایه که در گذشته رشد در حد چند صدم بود اکنون مثلا مشاهده می‌کنیم میانگین نمره از 11.83 به 16 و 17 رسیده است و این جهش نشان می‌دهد که یادگیری اتفاق نیفتاده است.

* افت پنهان نگران کننده به نظر می‌رسد!

بله، در این حالت یا دانش‌آموز از دانش خود صرفا استفاده نکرده، یا خانوادها کمک کار دانش‌آموزان بودند و یا اینکه معلمان چون یادگیری سخت و دشوار بوده است، ملاحظاتی در نمرات داشتند و نتیجه این است که با تورم نمره روبه‌رو بودیم.

اما آسیب‌ افت پنهان این است که خانواده فکر می‌کند که فرزندش نمره خوبی را کسب کرده و اتفاقا رشد کرده است پس خیالش راحت است؛ دانش‌آموز هم فکر می‌کند ایده‌آل و عالی است و معلمان هم نمره‌ای را که ارزیابی کردند خیلی واقعی نمی‌دانند.

این موارد ممکن است در آینده باعث شکست تحصیلی و حتی ترک تحصیل دانش آموزان شود.

**اُفت روی اُفت می‌آید

* در این حالت چه باید کرد؟ پیشنهاد شما چیست؟

یادگیری‌های پایه دانش‌آموزان به شدت نیازمند تقویت است؛ وقتی تعطیلی ادامه پیدا می‌کند، افت روی افت می‌آید یعنی یادگیری‌های قبلی انجام نشده و یادگیری‌های جدید هم نمی‌تواند انجام شود و نتیجه آن، انباشت عدم یادگیری برای دانش‌آموزان است و سبب می‌شود دانش‌آموزان در آینده سواد کافی را نداشته باشند و یادگیری انجام نگیرد.

*‌ آسیب‌های دیگر تعطیلی مدارس چیست؟ شما به بُعد آموزشی اشاره کردید؟ 

در بحث بهداشتی آثار متفاوتی دارد از یک طرف، خانواده‌ها نگرانیم سرایت پذیری ویروس هستند و اینکه فرزندشان آسیب ببیند اما از آن طرف، الگوی خواب دانش‌آموزان تغییر کرده است. حرکت کم شده و ممکن است چاقی در انتظار آنها باشد.

از نظر فرایند اجتماعی شدن آنها باید بگوییم این موضوع در فضای رسمی انجام می‌شد و تعاملات بین معلمان و دانش‌آموزان وجود داشت اما اکنون فرایند جامعه پذیری دچار وقفه شده است.

از سوی دیگر، سلامت روانی دانش‌آموزان تحت الشعاع قرار گرفته است. استفاده زیاد از موبایل و بدآموزی‌های آن هم باید درنظر بگیریم.

** آنچه به مصلحت است، این بوده که بازگشت به مدرسه باید اتفاق بیفتد

* پس به همین دلیل، جمع‌بندی نهایی این شد که مدارس بازگشایی شوند؟

بله، مجموع این شرایط نه تنها ما بلکه مجموعه نظام‌های آموزشی را به این نتیجه رساند که باید بحث بازگشت به مدرسه را مطرح کنند.

ناگفته نماند که برای بازگشایی مدارس، ممکن است خانواده‌ها نگرانی‌هایی داشته باشند که باید بگوییم ما هم در نظام آموزشی این نگرانی‌ها را داریم و به همین دلیل اعلام کردیم تدریجی و آرام گام بر می‌داریم تا از سلامت و ایمن بودن بازگشایی مدارس مطمئن شویم.

در این فضا آنچه به مصلحت است، این بوده که بازگشت به مدرسه باید اتفاق بیفتد اما با رعایت همه جوانب ایمنی باشد و سلامت دانش‌آموزان در اولویت است.

در الگویی که پیش‌بینی کردیم، آرام و تدریجی است و در این مسیر فقط به مدارسی مجوز می‌دهیم که آماده باشند. یعنی با شتاب حرکت نمی‌کنیم.

آبان‌ماه را به این دلیل پیش‌بینی کردیم که واکسیناسیون در حال انجام می شود و امیدوارم در کل جامعه ایمنی نسبی به وجود آید و ان‌شاءالله شرایط پایداری فراهم شود و این امکان ایجاد شود تا اهدافمان را دنبال کنیم.

** اگر نتوانیم شرایط امن را ایجاد کنیم به سمت بازگشایی مدارس نخواهیم رفت

* با این توضیحات تعدادی از مدارس در آبان بازگشایی می‌شوند؟

ببینید اگر آن زمان، نظام سلامت و وزارت بهداشت به عنوان مرجع تخصصی ملاحظات دیگری داشته باشد، می‌تواند آموزش حضوری را تحت تأثیر قرار دهد اما مصمم هستیم هدف‌گذاری کنیم.

یعنی راهبردهای تدریجی و برنامه داشته باشیم که این کار انجام شده است. در تلاش هستیم تا شرایط را مهیا کنیم و به  خانواده‌ها آگاهی لازم را بدهیم.

همچنین در پروتکل‌هایی که مدارس باید انجام دهند، بازنگری کرده و با شرایط جدید هماهنگ کردیم تا با امنیت بیشتری بتوانیم مدارس را باز کنیم و باز هم تأکید می‌کنم برای آموزش و پرورش سلامت بچه‌ها در اولویت است و اگر نتوانیم شرایط امن را ایجاد کنیم به سمت بازگشایی نخواهیم رفت. 

**‌آغاز فعالیت مدرسه تلویزیونی از ابتدای مهر 1400

* آیا مدرسه تلویزیونی از ابتدای مهر، کار خود را شروع می‌کند؟

بله، یکی از راهبردهای فراگیر آموزش‌ها، مدرسه تلویزیونی است که برنامه‌ریزی‌ها را انجام دادیم و مقدمات اجرایی کار آماده شده است و از اول مهر در سطح فراگیر، آموزش‌ها را خواهیم داشت.

مدرسه تلویزیونی به عنوان فرصت یادگیری است اما اگر یادگیرنده تلاش نکند، اتفاقی نمی‌افتاد و باید خانواده‌ها در این خصوص به فرزندان‌شان کمک کنند.