علت تمایل عربستان به تنش زدایی با ایران چیست؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ در طی سال های گذشته، روابط تنش آمیز عربستان سعودی و ایران خاورمیانه را با قطبیت روبرو ساخته است.  اما اکنون نشانه هایی از بهبود روابط در حال نمایان شدن است. با وجود چهار دیدار اخیر در بغداد و دیگری در نیویورک ، زود است که به این نتیجه برسیم که این دو رقیب در راه پایان دادن به تنش و رقابت هستند. 

عربستان و ایران ماه ها در حال مذاکره بوده اند تا بتوانند خصومت و دشمنی متقابل خود را برطرف کنند. به گفته فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان ، آخرین دور مذاکرات "صمیمانه" بوده است. اما گفتگوها در هاله ای از ابهام قرار دارند و احتمالا با پیشرفت همراه شوند. علاوه بر اخبار تازه درباره از سر گیری روابط تجاری و نشانه های مثبت در ارتباط با سفارت خانه های دیپلماتیک در تهران و ریاض که از سال ۲۰۱۶ بسته شده اند، چندین پرونده در ارتباط با امور منطقه ای که هر دو کشور برای اهداف داخلی خود استفاده کرده اند نیاز به توافق دارند. هم عربستان سعودی و هم ایران برای ایجاد آرامش ، مهار و تحت تأثیر قرار دادن مخاطبان داخلی خود درگیر یک رقابت منطقه ای شده اند.

عربستان سعودی، برای خاموش کردن صدای منتقدان و مخالفان و ایجاد جو رعب و وحشت، تهدید خارجی ایران را برجسته کرده است. دو سال پیش ، ولیعهد محمد بن سلمان تهدید کرد که این نبرد را در اعماق ایران آغاز خواهد کرد. محمد بن سلمان قصد داشت در یمن بر ایران پیروز شود و به عنوان جنگجویی ظهور کند که برای پایان دادن به گسترش نفوذ ایران در جهان عرب تلاش می کند. اما این تعهدات تحقق پیدا نکرده اند و ولیعهد هم اکنون ناچار شده است تا پشت میز مذاکره بنشیند و از ایران برای پایان دادن به جنگی که یمن را ویران و منابع عربستان را خشک کرده و موفق نشده که او را به مقام یک قهرمان نظامی بی چون و چرا بدل کند، درخواست کمک کند.

ایران روابط دیپلماتیک خود را با عربستان به دلیل اعدام شیخ نمر النمر در سال 2016 قطع کرد. ایران از خود به عنوان حافظ منافع شیعه نشان داد و با هم دینان خود همدلی کرد و همین امر باعث نارضایتی ریاض شد. عربستان سعودی از چنین همبستگی ایران برای سرکوب دگراندیشان شیعه خود به بهانه این که انها گروه نیابتی ایران هستند, استفاده می کند. ایران با انتقاد از نحوه انجام حج توسط عربستان، از این کشور انتقاد کرده است. بسیاری از کشورها خواستار ان شده اند که شهر مکه از قیمومیت سعودی خارج شده و به یک واتیکان اسلامی تبدیل شود که توسط شورای مسلمانان اداره می شود. در این صورت، عربستان سعودی جواهر تاج خود را که هیچ پادشاه سعودی حاضر به بررسی ان نبود، از دست می‌داد. این رقابت سیاسی با لفاظی‌های فرقه‌ای پوشانده شده که ضمن بزرگنمایی شکاف شیعه و سنی، به نفرت و خشونت فرقه‌ای دامن می‌زند.

گفتگوهای موفق بین عربستان سعودی و ایران باید با حل یک مسئله اساسی آغاز شود: هر دو کشور باید از رقابت خود برای راضی کردن مخاطبان داخلی استفاده نکنند و توجه خود را به اصلاحات سیاسی واقعی معطوف کنند. تنها این امر در عادی سازی روابط بین دو کشور موفق خواهد بود. عربستان سعودی و ایران همچنان می توانند منافع ملی خود را دنبال کنند، اما نه به عنوان یک بازی حاصل جمع صفر. کشورهای رقیب در صورت تقویت جبهه های داخلی خود می توانند در صلح با هم زندگی کنند. این درک می تواند آنها و بقیه جهان عرب را از یک دهه دیگر از تنش ها، دسیسه های مخفیانه، خصومت ها یا حتی جنگ های نیابتی نجات دهد.