چرا کریدور ابوظبی-تهران-آنکارا حائز اهمیت است؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ در ماه‌های اخیر شاهد تغییر و تحولات در روابط کشورهای خاورمیانه هستیم بطوریکه اکثر کشورها به دنبال حل اختلافات خود از طریق گفت‌وگو هستند برای نمونه شاهد حرکت عربستان به سمت مذاکره با ایران و همچنین امارات متحده عربی با ترکیه هستیم. بطوریکه در ماه گذشته میلادی رجب طیب اردوغان در سفر به ابوظبی توانست چندین توافقنامه عمدتا اقتصادی با امارت را منعقد کند.

با آب شدن یخ روابط آنکارا- ابوظبی، این دو کشور به دنبال توسعه مبادلات اقتصادی خود هستند. از همین روی در جستجوی یافتن راه‌های ارتباطی با کمترین هزینه جهت مبادلات کالایی هستند که به نظر می‌رسد بهترین گزینه برای آن استفاده از خاک ایران باشد. البته اولین تبادل در این چارچوب در ماه گذشته میلادی صورت گرفت، یعنی اولین محموله از امارات متحده عربی به ترکیه از طریق ایران، با یک کامیون اماراتی در کمتر از یک هفته به بندر اسکندرون در دریای مدیترانه رسید. باید توجه داشت که مسیر تجاری جدید بین ترکیه و امارات، زمان حمل و نقل را از ۲۱ روز به ۷ روز کاهش می‌دهد.

بنابراین بر اساس این پروژه، ترکیه از بندرعباس ایران بهره‌مند خواهد شد، زیرا محموله‌ها از شارجه امارات به بندر ایران می‌رسند و سپس بار خود را به گذرگاه مرزی بازرگان - گوربولاغ بین ایران و ترکیه منتقل می‌کنند. در این مسیر، زمان حمل و نقل تنها حدود یک هفته طول خواهد کشید که به نوعی دور زدن مسیر طولانی کانال سوئز نیز است.

بازسازی روابط آنکارا-ابوظبی

تحولات اخیر در روابط ترکیه و امارات پس از وقفه‌ای بیش از هشت سال، شاهد بهبود قابل توجهی است به طوری که صحنه به کلی تغییر و گسست همه جانبه سیاسی و اقتصادی به همکاری شتابان بین دو کشور تبدیل شده است. با افزایش دیدارها و توافقات، دو کشور به دنبال صرفه جویی در زمان و هزینه در مبادلات تجاری از طریق قرارداد حمل و نقل زمینی از طریق ایران هستند.

این خط( ترکیه -ایران) پیشتر توسط دولت قطر مورد استفاده قرار گرفت و به کاهش اثرات بحران خلیج فارس کمک می‌کرد که البته باعث نزدیکی بیشتر آنکارا با دوحه و دوری بیشتر با ابوظبی شد.

مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه در مورد این پروژه گفت که «کشورش پیشنهادی در خصوص حمل و نقل زمینی به ترکیه دریافت کرده است. البته تاثیر تنش‌های منطقه‌ای بین امارات و ایران بر این پروژه در نظر گرفته می‌شود، اما با وجود آن ما همواره شاهد افزایش سرمایه‌گذاری‌ها و تجارت بوده‌ایم.»

وی خاطرنشان کرد: تکمیل این امر تنها در سطح دوجانبه نیست زیرا در حال حاضر این حمل و نقل زمینی از طریق ایران انجام خواهد شد. وقتی محاسبه می‌کنیم، هر محموله‌ای که در حال حاضر از استانبول به مقصد امارات خارج می شود بین 25 تا 28 روز از طریق دریا طول می‌کشد، اما از طریق زمینی 10 روز طول می کشد. با این حال، بخش زیادی از این زمان صرف ترخیص کالا از گمرک می‌شود. این زمان باید کاهش یابد، بنابراین پس از امضای چنین توافقنامه‌ای، شاید بتوانی آن را در سطح سه جانبه نیز منعقد کنیم. ما از آن استقبال کردیم و اکنون در حال مذاکره برای امضای این توافقنامه در حاشیه سفر رئیس جمهور (در بهمن ماه) به امارات هستیم.

بحران 2017

پس از بحران خلیج فارس که در اواسط سال 2017 شروع شد، و بسته شدن تنها منطقه زمینی دوحه با عربستان سعودی، دولت قطر مجبور شد با ارائه یک گزینه ناوبری اضافی برای جابجایی تجارت و مردم از طریق زمینی از ترکیه به ایران و از طریق دریا به قطر برای غلبه بر این بحران باشد. بطوریکه مسیر تجاری زمینی بین ترکیه و قطر از طریق ایران، هزینه حمل و نقل کالا را نسبت به حمل هوایی 80 درصد کاهش می‌دهد. به گفته یک فعال اقتصادی قطر، هزینه حمل هوایی به ازای هر کیلوگرم بین 1.2 تا 1.5 دلار و هزینه حمل و نقل زمینی به ازای هر کیلوگرم تنها حدود 0.15 دلار است، علاوه بر این خط تجاری جدید پایدارتر و قابل اعتمادتر خواهد بود و حجم تجارت بین ترکیه و قطر را افزایش می‌دهد.

بیش از 44 درصد مواد غذایی مورد استفاده قطر از طریق از طریق عربستان سعودی و امارات وارد می‌شد که با بسته شدن مرزها، این مقادیر در بازارهای قطر از دسترس خارج و باعث شد دوحه در آن زمان به ترکیه متوسل و مسیر ایران برای رسیدن به این کشور را انتخاب کند.

واکنش رژیم صهیونیستی

استفاده از خاک ایران برای جابجایی کالا، علاوه بر کاهش هزینه و زمان موجب درهم تنیدگی در اقتصاد کشورهای همسایه و افزایش وابستگی به ایران می‌شود که در راستای رویکرد دولت سیزدهم نیز است. از همین رو رژیم صهیونیستی در تلاش برای به نتیجه نرسیدن این توافق است بطوریکه خبرگزاری بغدادالیوم ۳۱ دسامبر ۲۰۲۱ (جمعه ۱۰ دی ماه امسال) از قول وزیر امور خارجه ترکیه اعلام کرد: اماراتی‌ها به ترکیه پیشنهاد داده‌اند که تا زمان راه اندازی خط آهن بصره به ترکیه، جاده‌های زمینی این کشور به عنوان مسیر ترانزیتی در نظر گرفته شود.

یعنی پس از راه اندازی خط راه آهن بصره به ترکیه مسیر زمینی ایران حذف شود که به باور برخی از تحلیلگران رابطه نزدیک امارات با رژیم صهیونیستی در این موضوع تاثیرگذار است. البته نبود امنیت کافی در عراق که با امنیت ایران قابل مقایسه نیست، به احتمال زیاد فشار تل آویو را خنثی خواهد کرد.

نگرانی مصر

الجزیره با استفاده از داده‌ها و ارقام در مورد تاثیر این پروژه بر کانال سوئز بعنوان یکی از مهم‌ترین شریان‌های اقتصاد مصر و منبع ارز خارجی گزارشی را نوشته است که این اولین پروژه در نوع خود نیست که کانال سوئز را تهدید می‌کند. ابوظبی پیش از این با تل آویو برای افتتاح خط لوله‌ای که خلیج فارس را به مدیترانه متصل می‌کند، برای انتقال نفت خلیج فارس به اروپا به توافق رسیده بود. پروژه‌ای که به دلیل اعتراضات زیست محیطی در اسرائیل به طور موقت متوقف شد.

هرچند میزان مبادلات از طریق این مسیر در مقابل 1.3 میلیارد تن کالای عبوری از کانال سوئز ناچیز باشد اما در راستای کاهش موقعیت ژئوپلتیک و ژئواکونومیک قاهره تلقی میشود که به دنبال افزایش سهم خود از تجارت کالایی جهان از 12 درصد به 18 درصد تا سال 2030 و سپس 35 درصد سال 2050 است. بنابراین مصر نیز تمام توان خود را خواهد گذاشت تا دوست دیرین خود یعنی امارات از این پروژه انصراف دهد.

در مجموع می‌توان اینگونه برداشت که واکنش اسراییل و قاهره نشان دهنده حرکت درست ایران در راستای تقویت جایگاه خود در مبادلات بین المللی است. البته نباید فراموش کرد که در دنیای امروز کشورها نه براساس توصیه دوستان بلکه براساس منافع اقتصادی و سیاسی خود سیاست‌گذاری و تصمیم سازی می‌کنند که امارات نیز از این قاعده مثتثنی نیست. از همین روی داده‌ها نشان دهنده فایده اقتصادی-امنیتی مسیر ایران نسبت به کانال سوئز و عراق، برای امارات و ترکیه است.