مکانیزم محاسبه غیریارانه‌ای تعرفه برق مشترکان پرمصرف چگونه عمل می کند؟

به گزارش راهبرد معاصر، گزارش تفریغ بودجه سال 1399 نشان می دهد که دولت در این سال 1600 هزار میلیارد تومان در اقتصاد، یارانه پنهان پرداخته و 90 درصد آن به یارانه انرژی اختصاص پیدا کرده است، به عبارت دیگر از این میزان 1400 هزار میلیارد تومان مربوط به بخش‌های مختلف انرژی از گاز طبیعی گرفته تا فرآورده‌های نفتی و آب و برق بوده است. در این میان سهم یارانه پنهان گاز طبیعی بالغ بر 980 هزار میلیارد تومان است و این انرژی تجدیدناپذیر، عمده ترین سهم را در سبد یارانه های پنهان و هنگفتی دارد که دولت در اقتصاد می پردازد.

در همین حال آمارها حاکی از آن است که 35 درصد از گاز طبیعی با نرخ نازل به صنایع نیروگاهی کشور اختصاص می یابد تا صرف تولید انرژی برق شود و این در حالی است که با قیمت نازلی که گاز طبیعی وارد نیروگاه ها می شود تا صرف تولید برق شود، هزینه تامین هر کیلووات ساعت برق پایه 300 تومان بوده و برق تولیدی به بهای یارانه‌ای، یعنی به طور میانگین 96 تومان در اختیار مصارف خانگی قرار داده می شود.

از هر مترمکعب گاز 3 کیلووات ساعت برق در کشور تولید شده و وارد شبکه مصارف مختلف اعم از صنعتی، تجاری و خانگی می شود، این در حالی است که بهای صادراتی هر مترمکعب گاز در منطقه حدود 26 سنت یعنی حدود 7500 تومان است، به عبارت دیگر تامین انرژی برق علاوه بر اینکه برای صنعت نیروگاهی کشور سودآور نیست، که عدم النفع سوختن منابع عظیم گاز کشور در صنعت نیروگاهی را نیز گریبان‌گیر اقتصاد ملی کرده است.

اما در سوی دیگر ماجرا، محاسبه بهای برق به شکل یارانه ای سبب شده است که بسیاری از مشترکان بدون توجه به ارزش واقعی این انرژی ارزشمند به اتلاف آن پرداخته و سیاستگذاران و مجریان کشور را ناگزیر به چاره اندیشی برای جلوگیری از توزیع ناعادلانه یارانه های پرداختی و اتلاف منابع انرژی کشور کنند.

* استفاده از مدل تعرفه گذاری پلکانی افزایشی (IBT)

نظام تعرفه گذاری پلکانی افزایشی روشی است که در آن می توان از افزایش قیمت ها برای عموم مردم که در محدوده " الگو" به مصرف انرژی می پردازند، جلوگیری کرد و صرفا مشترکان پرمصرف را مشمول افزایش قیمت کرد، به گونه ای که این گروه از مصرف کنندگان درشیوه رفتار مصرف خود تجدید نظر کنند. در این روش امکان حذف یارانه برای مشترکان پرمصرف نیز به وجود می آید و در عین حال می توان از افزایش قیمت انرژی مصرف شده در محدوده منطقی و صحیح مصرف، جلوگیری کرد.

این روش در بسیاری از کشورهای جهان به اجرا درآمده و بسیاری از کشورهای با اتخاذ این سیاست موفق شده اند صنعت برق خود را از ورشکستگی نجات داده و از منابع تجدید ناپذیر انرژی در اختیار خود به بهترین نحو استفاده کنند. به عنوان مثال شرکت‌های تولید کننده برق آفریقای جنوبی در سال 2009 به شدت زیانده بودند و رگولاتور انرژی در این کشور تصمیم به افزایش قیمت برق گرفت، افزایش قیمت مذکور طی 3 دوره و در فاصله سالهای 2011 تا 2013 اجرایی شد و تعرفه برق مشترکان پرمصرف چندین برابر سایر مشترکین افزایش یافت و بهبود اقتصاد صنعت برق این کشور را به دنبال داشت.

* ابلاغ آئین نامه نحوه محاسبه تعرفه برق از سوی دولت سیزدهم

هم اکنون حدود 35 درصد برق تولیدی صرف مصارف خانگی می شود و مصرف بی رویه و بی ضابطه اقلیتی از مشترکان، مشکلات جدی را برای صنعت برق کشور به وجود آورده است. در ایران بیش از 75 درصد از مشترکان برق، مصرف متعارف و در چارچوب ضابطه و الگو دارند، اما مصرف بی رویه اقلیتی از مشترکان سبب شده است میانگین مصرف به گونه ای نامتعارف و فزاینده افزایش یابد، به گونه‌ای که دو درصد از مشترکان پرمصرف به تنهایی معادل 10 درصد مشترکان مقید به الگو، برق مصرف می کنند، به همین دلیل نیز مجلس در قانون بودجه 1400 دولت را مکلف به تغییر رفتارهای مشترکین پرمصرف کرده بود و در نتیجه آئین نامه نحوه محاسبه تعرفه مشترکان برق در دی ماه سال جاری و از سوی دولت سیزدهم تصویب و برای اجرا ابلاغ شد.

در این آئین‌نامه که بر اساس مدل (IBT)یعنی نظام تعرفه گذاری پلکانی طراحی شده است، مشترکانی که در چارچوب الگو، برق مصرف کنند، مشمول هیچ‌گونه افزایش تعرفه‌ای نخواهند شد، اما مشترکان پرمصرف باید هزینه مصرف مازاد بر الگوی خود را با تعرفه غیریارانه ای بپردازند و این افزایش تعرفه نیز با صعودی شدن مصرف آنها، به شکل پلکانی افزایش خواهد یافت.

براین اساس برق تمامی مشترکان تا سقف الگو به قیمت یارانه ای محاسبه می شود، اما تعرفه مصرف مازاد بر الگو به صورت پلکانی افزایش خواهد یافت، به گونه‌ای که اگر مصرف برق مشترکان پرمصرف به 1.5 برابر الگو برسد، مصرف مازاد بر الگوی آنها برای هر کیلووات ساعت معادل 1.5 برابر هزینه تامین برق پایه که در حال حاضر 300 تومان است محاسبه خواهد شد. حال اگر مصرف به دو برابر الگو برسد، تعرفه مازاد مصرف به 2.5 برابر بهای هزینه تامین برق پایه و اگر به بیش از دو برابر برسد، به 3.5 برابر بهای هزینه تامین برق پایه افزایش خواهد یافت.

اتخاذ این سیاست و پرداخت غیریارانه ای هزینه مازاد مصرف برق، سبب می شود مشترکانی که بیش از الگو مصرف می کنند، درصدد تغییر رفتار مصرفی خود برآمده و هزینه‌های مصرف بالای آنها از کیسه عموم مردم پرداخت نشود، علاوه بر این که به مشترکان دارای مصرف منطقی و متعارف پیام های برنامه ریزی برای مصرف در چارچوب الگو را می دهد تا تدابیر و مراقبت های لازم را در این رابطه به عمل آورند.

نظام تعرفه گذاری پلکانی و افزایش تعرفه برق مشترکان پرمصرف این امیدها را به وجود آورده است که اهداف دولت برای توزیع عادلانه تر یارانه ها جامه عمل پوشیده، صنعت برق کشور از زیاندهی خارج شده و امکان سرمایه گذاری در صنایع پاکتر نیروگاهی مانند برق تجدید پذیر فراهم شود./ تسنیم