سیره امام هادی(ع)؛ نشر حقایق مذهبی در عصر اختناق عباسی

به گزارش راهبرد معاصر؛ علی بن محمد مشهور به امام هادی یا امام علی النقی(ع) دهمین امام شیعیان و فرزند امام جواد(ع) هستند که  در ۱۵ ذی‌الحجه سال ۲۱۲ق در منطقه‌ای به نام صریا در نزدیکی مدینه متولد شدند؛ در 8 سالگی بعد از پدر بزرگوارشان به امامت رسیدند و در سال 254ق در چنین روزی با نوشیدن جام زهر به شهادت رسیدند.

امام هادی(ع) با چند تن از خلفای عباسی از جمله متوکل همزمان بود و بیشتر سال‌های امامت را در سامرا تحت نظارت حاکمان عباسی گذراند اما در این مدت با وجود اختناق شدید حاکمان عباسی برای نشر احکام اسلام و آموزش و پرورش و شناساندن و تربیت شاگردان گام‌های بلندی برداشت. امام هادی(ع) نه تنها در نشر احکام ناب اسلام محمدی و تعلیم و تعلم شاگردان تلاش های بسیاری کردند و به نگهداری، نشر و نگاهبانی فرهنگ اسلامی همت والایی داشتند بلکه  در آگاه سازی و آشنا کردن  سایر اقشار مردم به  حقایق مذهبی، امر به معروف و نهی از منکر و مبارزه پنهان و آشکار با متوکل عباسی خلیفه ستمگر زمان خود هم مشغول بودند.

ترس حاکمان از نفوذ امام در میان مردم

نفوذ معنوی و کلام امام هادی(ع) در میان مردم مدینه چنان بالا بود و ایشان چنان جایگاهی رفیعی در انظار عمومی  در این شهر داشتند که جاذبه امامت و ولایت و علم و فضیلتش مردم را از اطراف جهان اسلام به مدینه می کشانید؛ شاید به همین  دلیل بود که عبدالله بن عمر والی مدینه بنا بر دشمنی دیرینه و بدخواهی درونی با آن حضرت، نامه ای خصومت آمیز به متوکل نوشت و تهمت ها و نسبت های ناروایی به آن امام معصوم داد و حتی امام هادی(ع) را مرکز فتنه انگیزی و حتی ستمکاری وانمود کرد.

به روایت برخی از نویسندگان متوکل عباسی  از نظر کلامی به جریان اهل حدیث گرایش داشت و آنان ضدّ معتزله و شیعه بودند. اهل حدیث متوکل را علیه شیعیان تحریک می‌کردند و در نتیجه سرکوبی شیعه با شدت هر چه بیشتر دنبال شد. متوکل نگران جایگاه اجتماعی خود بود و از ارتباط مردم با امامان شیعه هراس داشت. از این رو می‌کوشید این پیوند را قطع کند. متوکل در همین راستا مرقد امام حسین(ع) را تخریب کرد و زمین آن منطقه را شخم زد و نسبت به زائران امام حسین، سختگیری شدید و مجازات‌های هولناکی به کار بست. پس از متوکل فرزندش منتصر بر سر کار آمد. در این دوره فشار حکومت عباسی بر خاندان علوی از جمله امام هادی(ع) کمتر شد.

از تبعید تا شهادت

با این حال از زمان حضرت امام محمد باقر (ع ) و امام جعفر صادق (ع ) و عصر علمی و حوزه چهار هزار نفری شاگردان  آن دوران پربار، شاگردانی در قلمرو اسلامی تربیت شدند که هر یک مشعل‌دار فقه جعفری و دانش‌های زمان بودند و پایه های دانشگاه جعفری و فرهنگ اسلامی، نسل به نسل نگهبانی شد و امامان شیعه، از دوره حضرت رضا (ع ) به بعد، از جهت نشر معارف جعفری آسوده خاطر بودند، و اگر این فرصت مغتنم در زمان امام جعفر صادق (ع ) پیش نیامده بود، معلوم نبود سرنوشت این معارف مذهبی به کجا می رسید؟

با این همه، دوستداران و شاگردان این مکتب و یاوران ائمه اطهار(ع) در این سال‌ها به هر وسیله ممکن ، برای رفع اشکالات و حل مسائل دینی خود  و گرفتن دستور عمل و اقدام، برای فشرده تر کردن صف مبارزه علیه ظلم و فساد و اختناق دوران خلافت عباسی به حضور امام می رسیدند و از سرچشمه دانش و بینش آنها ، بهره مند می شدند و این دستگاه ستمگر حاکم و کارگزارانش بودند که از موضع فرهنگی و انقلابی امام هادی(ع) پیوسته هراس داشتند و نامه عبدالله ابن عمر حاکم مدینه و مانند آن، نشان دهنده این هراس همیشگی آنها بود.

حکومت عباسی، کم کم متوجه شده بود که مکه و مدینه ممکن است به فرمانبری از امام هادی (ع) درآیند لذا متوکل عباسی دستور داد امام هادی (ع ) را از مدینه به سامرا  که مرکز حکومت وقت بود، انتقال دهند. به این ترتیب حضرت هادی (ع ) در محله عسکر سامرا سال‌ها (تقریبا 20 سال) زندانی کند تا همواره زندگی امام ، تحت نظر دستگاه خلافت باشد. سرانجام امام در سوم رجب در سال 254 ق به شهادت رسیدند.

آگاهی خلفای عباسی به دانش و زندگی  امام هادی(ع)

خلفای عباسی همواره با خاندان علوی و امام هادی(ع) دشمنی دیرینه داشتند و کم و بیش دشمنی خود را ظاهر می کردند ولی همه، به خصایل و فضیلت‌های پسندیده و قدرت‌های علمی و تسلط ایشان بر مسائل فقهی و اسلامی آگاه بودند و در مجالس مناظره وسعت دانش امام را دیده بودند. شب‌های امام (ع) پیوسته به نماز و طاعت و تلاوت قرآن و راز و نیاز با معبود می گذشت. زندگی امام هادی(ع) همانند دیگر ائمه زندگی ساده و بی آلایشی داشتند چنانچه لباس وی جبه ای خشن بود که بر تن می پوشید و زیر پای خود حصیری پهن می کرد. هر غمگینی که بر وی نظر می کرد شاد می شد. همه امام را دوست داشتند؛ ایشان همیشه بر لبانش تبسم بود، با این حال هیبتش در دل‌های مردم بسیار بود.

امام هادی(ع) به واسطه جمعی از وکیلان که سازمان وکالت خوانده می‌شد، با شیعیان ارتباط داشت. عبدالعظیم حسنی، عثمان بن سعید، ایوب بن نوح و حسن بن راشد از اصحاب او بودند. مزار امام هادی در سامرا که به دلیل دفن ایشان و فرزندشان امام حسن عسکری(ع)، حرم عسکریین خوانده می‌شود، از زیارتگاه‌های شیعیان در عراق است. حرم عسکریین در سال‌های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۶ش طی حملات تروریستی تخریب شد. ستاد عتبات عالیات ایران از سال ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۴ش آن را بازسازی کرده است.