بازداشت قضات ارشد سعودی؛ تلاش برای اصلاحات یا تثبیت قدرت بن‌سلمان؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ تاکتیک بازداشت و زندان، بخشی از راهبرد محمد بن سلمان جهت قدرت نمایی داخلی و نشان دادن عزم جدی وی در مسیر ناهمواری است که از سال 2017 با کسب جایگاه ولیعهدی بدان پای نهاده است. محمد بن سلمان در این سال ها نشان داده که در راستای رسیدن به اهدافش از هر ابزاری استفاده می کند، ولو قربانی کردن افراد همسو و از همپیمانانش.

در حقیقت آنچه موجب می شود تا بن سلمان در این مسیر دست به انجام اقدامات پر سروصدای رسانه ای مانند بازداشت ها بزند که هیچ گونه حد و مرزی را برای آن نمی شناسند به دو دلیل می باشد 1- کنترل و مدیریت شرایط با هدف تثبیت جایگاه خود و حذف رقبا در کنار خط و نشان کشیدن برای مخالفان؛ 2- کانونی سازی و محوریت بخشی به قدرت جایگاه ولیعهد با چشم انداز پادشاهی در آینده. بطوریکه در ارتباط با مسائل داخلی و پیوند آن با مسائل خارجی نیز آنچه بن سلمان بدان مبادرت دارد عمدتاً حول دو محور فوق صورت می گیرد.

با این حال نباید فراموش کرد که در کنار چهره خشن و بی رحم بن سلمان در عرصه سیاسی، ارائه چهره اصلاح گر و اجتماعی از جمله اولویت های افق گرایانه بن سلمان برای آینده سیاسی قدرت در جایگاه پادشاهی می باشد. در واقع مشروعیت سازی اجتماعی و مقبولیت سازی مردمی با هدف کسب پشتوانه اجتماعی در برابر اقدامات دشمن سازش در عرصه سیاسی راهبرد محمد بن سلمان نه تنها برای حال در مقام ولیعهد بلکه برای آینده در جایگاه پادشاهی نیز می باشد.

انتشار خبر مربوط به بازداشت قضات(9 قاضی؛ سه نفر از دادگاه عالی- بالاترین دادگاه عربستان سعودی، سه نفر از دادگاه تخصصی استیناف، سه نفر از دادگاه بدوی تخصصی (تروریسم)) در روزهای گذشته بر این امر دلالت دارد که روند اقدامات تنبیهی بن سلمان در بخش اجرای عملیات حذف رقبا در عرصه سیاسی این بار به سمت حذف وابستگان ساختاری به وی سوق پیدا کرده است. به بیان جامع تر و روشن تر اینکه، محمد بن سلمان در ادامه روند گسترده بازداشت ها که در هر مرحله شامل بخش ها و کانون هایی از قدرت در عرصه خاندانی، بخش های اجرایی – سیاسی، نهادهای امنیتی بود این بار درصدد انجام اصلاحاتی در قالب بازداشت ها در سیستم قضایی سعودی است. اما نکته قابل توجه این است که قضات بازداشت شده از جمله قضات شناخته شده و از وفاداران به او(مانند«عبد العزیز بن مداوی الجابر» و «خالد اللحیدان») هستند که همه آنها رسماً بر اساس حکم و دستور سلطنتی انتصاب شده اند.

براساس گزارشات منتشر شده در این باره، قضات مذکور در محل کارشان به اتهام«خیانت بزرگ» بازداشت شده اند( قابل ذکر است که افراد متهم به خیانت بزرگ بر اساس قانون سعودی، محکوم به اعدام خواهند شد). در واقع طرح اتهام«خیانت بزرگ» به معنای آن است که بن سلمان به دنبال جدا کردن مسیر حیات سیاسی خود از مسیری است که تاکنون با این قبیل قضات داشته و با وی همراه بوده اند؛ قضاتی که به دلیل احکام صادره و حواشی رسانه ای پیرامون آنها به دلیل احکام صادر شده از سوی آنها در زمره منفورترین مقامات در عرصه اجتماعی سعودی هستند.

به علاوه اینکه قرار گرفتن نام این افراد در کنار بن سلمان به دلیل حواشی حقوق بشری می تواند پیامدهای سختی برای محمد بن سلمان و آینده سیاسی وی به همراه داشته باشد. به عنوان مثال «عبد العزیز بن مداوی الجابر» مسئول اعدام دسته جمعی 81 نفر در ماه گذشته است یا «خالد اللحیدان» همان کسی است که حکم بازداشت «لجین الهذلول»(فردی که جو بایدن با اسم بردن از وی خواهان آزادی وی شده بود) به اتهام تروریستی صادر کرد. این دو نمونه نشان می دهد که ولیعهد سعودی با توجه به حساسیت مسئله احساس خطر کرده است از این رو بجای انتحار به سمت حذف آنان سوق پیدا کرده تا خود را از هرگونه ارتباط با موارد مذکور تبرئه سازد.

پشت پرده اقدام اخیر محمد بن سلمان حاکی از آن است که بن سلمان با بازداشت و در نهایت اعدام این قضات در تلاش است تا اولاً در راستای بازسازی وجهه بین المللی خود بکوشد که به دلیل اقدامات اخیر ضد بشردوستانه در تیررس انتقاد رسانه ها و سازمان های حقوق بشری قرار نگیرد. دوماً اینکه با این عمل خود تلاش دارد تا در مسیر اقدامات اصلاح گرایانه خود در داخل بطور نمادین نشان دهد که مسیر اصطلاحات فرمایشی وی این بار به سمت سیستم قضایی چرخش پیدا کرده است. به عبارت بهتر بن سلمان با تاکتیک اصلاحات در سیستم قضایی درصدد ایجاد جذابیت های سیاسی – اجتماعی در ذیل رهبریش در داخل و خارج است. بطوریکه این گونه اقدامات با هدف غایی قدرت بخشی بیشتر به بن سلمان با ارائه تصویری متفاوت از سبک و سیستم حکمرانی در سعودی در عرصه داخلی و خارجی است. در حقیقت دلیل این ادعا نیز بازداشت دو قاضی نزدیک به وی به اضافه بازداشت افراد مذکور در محل کارشان می باشد که با هدف رسانه ای شدن اتفاق افتاده است.

بهره سخن اینکه، ولیعهد سعودی هر گاه از هر ناحیه ای احساس خطر کند و یا اینکه تخمین بزند که ممکن است آینده سیاسی او را تحت الشعاع قرار خواهد داد با روش حذف و با ادعای اصلاحات به سمت اجرای برنامه هایش خواهد رفت. خواه این تهدیدات شامل مخالفان، منتقدان و معترضان به وی باشد خواه اینکه در برگیرنده وفاداران وابستگان سیاسی – امنیتی و اخیراً قضایی به او باشند. در واقع برای بن سلمان فرقی نمی کند تهدید از سوی چه کسی یا چه نهادی باشد، تهدید مستقیم یا غیر مستقیم باشد چونکه تفاوتی در مسیر حذف آن برای محمد بن سلمان ولیعهد جاه طلب سعودی وجود ندارد.