اعمال مخصوص شب بیست و سوم ماه رمضان+ دعای شب قدر و نماز ۲۳ رمضان

به گزارش راهبرد معاصر، یکی از برکات ماه مبارک رمضان وجود لیلة القدر در شب‌های آن است. شب قدر در فرهنگ قرآن و روایات از جایگاه بس عظیمی برخوردار است. شب بیست و سوم ماه رمضان، سومین شب قدر از احادیث متعدد اینگونه احتمال داده می‌شود که شب قدر همین شب است. در ادامه اعمال مخصوص شب بیست و سوم ماه رمضان به همراه دعای شب قدر و نماز ۲۳ رمضان تقدیم مخاطبان می‌شود.

 شب قدر بهترین فرصت برای طلب آمرزش گناهان از خداوند است و پروردگار در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان عنایت ویژه‌ای به بندگان خود دارد و در واقع آن را بهانه‌ای جهت آمرزش بندگان خود قرار داده است. اعمال شب‌های قدر با یکدیگر تشابهات و تفاوت‌هایی دارد. اعمال شب بیست و یکم ماه رمضان با شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان در برخی از ادعیه مشابه است و در برخی از اذکار متفاوت، در این گزارش سعی داریم تا شما را با این اعمال بیشتر آشنا کنیم.

اعمال شب قدر

اعمال شب‌های قدر بر دو نوع است یکی آنکه در هر سه شب باید انجام داد و دیگر آنکه مخصوص است به هر شبی، امّا اوّل رعایت چند چیز لازم است:

۱. غسل
غسل است علاّمه مجلسی فرموده که غسل این شب‌ها را مقارن غروب آفتاب کردن بهتر است که نماز شام را با غسل بکند.

۲. دو رکعت نماز شب قدر
دو رکعت نماز است در هر رکعت بعد از حمد هفت مرتبه توحید بخواند و بعد از فراغ هفتاد مرتبه اَسْتَغْفِرُ اللّهَ وَاَتُوبُ اِلَیْهِ بگوید در روایت نبوی صَلَّی اللَّهِ عَلِیهِ وَ اله است که از جای خود برنخیزد تا حقّ تعالی او را و پدر و مادرش را بیامرزد.

۳. قرآن را باز کند...
قرآن مجید را بگشاید و بگذارد در مقابل خود و بگوید: اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ بِکِتابِکَ الْمُنْزَلِ وَما فیهِ وَ فیهِ اسْمُکَ الاْکْبَرُ وَ اَسْماَّؤُکَ الْحُسْنی وَ ما یُخافُ وَ یُرْجی اَنْ تَجْعَلَنی مِنْ عُتَقاَّئِکَ مِنَ النّارِ

۴. قرآن به سر گرفتن و استمداد از قرآن و ۱۴ معصوم
آنکه مُصحَف شریف را بگیرد و بر سر بگذارد و بگوید:

اَللّهُمَّ بِحَقِّ هذَا الْقُرْآنِ وَ بِحَقِّ مَنْ اَرْسَلْتَهُ بِهِ وَ بِحَقِّ کُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فیهِ وَ بِحَقِّکَ عَلَیْهِمْ فَلا اَحَدَ اَعْرَفُ بِحَقِّکَ مِنْکَ

پس هر کدام از ذکر‌های زیر را ده مرتبه بگوید:

بِکَ یا اَللّهُ

بِمُحَمَّدٍ

بِعَلی

بِفاطِمَةَ

بِالْحَسَنِ

بِالْحُسَیْنِ

بِعَلِیّ بْنِ الْحُسَیْنِ

بُمَحَمَّدِ بْنِ عَلِی

بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ

بِمُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ

بِعَلِیِّ بْنِ مُوسی

بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِی

بِعَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ

بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِی

بِالْحُجَّةِ

۵. زیارت امام حسین علیه السلام
۶. احیاء و
شب زنده داری
به همراه راز و نیاز و توبه و انابه
۷. صد رکعت نماز در شب قدر
۸. خواندن دعای اَللّهُمَّ اِنّی اَمْسَیْتُ لَکَ عَبْداً داخِراً لا اَمْلِکُ لِنَفْسی نَفْعاً وَ...
۹. تلاوت قرآن کریم به ویژه سوره مبارکه قدر انا انزلناه فی لیله القدر...
قرائت ادعیه:
الف. دعای افتتاح (در هر شب از ماه رمضان بخواند: اللَّهُمَّ إِنِّی أَفْتَتِحُ الثَّنَاءَ بِحَمْدِکَ وَ أَنْتَ مُسَدِّدٌ لِلصَّوَابِ...)
ب. دعای ابوحمزه ثمالی (درسحر ماه رمضان این دعا را بخواند: إِلَهِی لا تُؤَدِّبْنِی بِعُقُوبَتِکَ وَ لا تَمْکُرْ بِی فِی حِیلَتِکَ...
ج. دعای جوشن کبیر (را در هر یک از این سه شب بخوانند: سُبْحَانَکَ یَا لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ خَلِّصْنَا مِنَ النَّارِ یَا رَبِّ...
د. دعای مجیر
ه. دعای جوشن صغیر و دعا‌های دیگر...
ز- دعای مخصوص شب بیست و سوم در مفاتیح الجنان: این دعا را بخواند: یا رَبَّ لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ جاعِلَها خَیْراً مِنْ اَلْفِ شَهْرٍ وَ رَبَّ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ...

اعمال مخصوص شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان

علاوه بر اعمال مشترک فوق در شب‌های قدر از قبیل قرآن بر سرگرفتن و قرائت دعای جوشن کبیر و.. شایسته است این اعمال نیز در شب ۲۳ ماه رمضان انجام شود. البته این اعمال با استناد به روایات در ذیل ذکر می‌شود.

در روایتی از امام باقر (ع) نقل شده است که مردی در ماه رمضان خدمت رسول خدا (ص) آمد و به آن حضرت عرض کرد من در بیرون مدینه به سر می‌برم و شتر و گوسفند دارم که نمی‌توانم همه شب در مدینه حاضر شوم. دوست دارم شبی را به من معرفی کنی تا آن شب را به مدینه بیایم و در نماز و عبادت حاضر باشم. حضرت او را به نزد خود فراخواند و به طور در گوشی آن شب را معرفی کرد.

آن مرد نیز وقتی شب‌های بیست و سوم ماه رمضان فرا می‌رسید، با همه خانواده و فرزندان و غلامان به مدینه می‌آمد و آن شب را می‌ماند و صبحگاهان به منزل خویش بر می‌گشت. همچنین در روایت دیگری نقل شده است که رسول خدا (ص) در شب بیست و سوم ماه رمضان به سر و روی خانواده‌اش آب می‌پاشید تا به خواب نروند و از فضیلت این شب بهره بگیرند.

در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان، غیر از اعمال مشترک شب‌های قدر، اعمال دیگری نیز وارد شده است تا فردی که این شب را به احیا می‌گذراند در کنار اعمال مشترک شب‌های قدر، آن‌ها را نیز انجام دهد، که به شرح ذیل است:

۱- خواندن سوره عنکبوت و روم که حضرت صادق علیه السلام قسم یاد فرموده که خواننده این دو سوره، در این شب از اهل بهشت است.
۲- خواندن سوره حم دخان
۳- هزار مرتبه خواندن سوره قدر
۴- روایت شده که در شب بیست ‏و سوم از ماه رمضان دعا زیر را به دفعات در حال سجود و قیام و قعود بخوانید، و بر هر حالى که هستید در تمام ماه، و در طول حیاتت تا جایى که ممکن باشد، و هر زمانى که به یادتان آید.

اَللهمَّ کُن لولیّکَ الحُجةِ بنِ الحَسَنِ صَلَواتُکَ عَلَیهِ و عَلی ابائهِ فی هذهِ السّاعةِ، و فی کُلّ ساعَة وَلیّا و حافظا وقائِداً وَ ناصِراً وَ دَلیلاً وَ عَیناً حَتّی تُسکِنَهُ اَرضَکَ طَوعاً و تُمَتّعَهُ فی‌ها طَویلًا

خدایا، ولىّ‏ ات حضرت حجّة بن الحسن که درودهاى تو بر او و بر پدرانش باد در این لحظه و در تمام لحظات سرپرست و نگاهدار و راهبر و یارى گر و راهنما و دیدبان باش، تا او را به صورتى که خوشایند اوست ساکن زمین گردانیده، و مدّت زمان طولانى در آن بهره‏مند سازى

همچنین بخوانید دعای زیر را:

یا مُدَبّرَ الاُموُرِ، یا باعِثَ مَن فی القُبُور، یا مُجرِی البُحُور، یا مُلَیَّن الحَدیدِ لِداوُد، صَل عَلی مُحَّمد وَافعَل بی کَذا وَ کَذا

اى تدبیرگر امور، اى برانگیزنده مرده‌هاى در گور، اى روان کننده دریاها، اى نرم‌کننده آهن براى داود، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و با من چنین و چنان کن؛ و به جاى «کذا و کذا» حاجات خود را بخواهد: و دست‌های خود را در وقت خواندن «یا مدبّر الامور» تا آخر به سوى آسمان بردارید. این دعا را در حال رکوع و سجود و ایستاده و نشسته بخوانید، آن را تکرار کنید و در شب آخر ماه رمضان هم بخوانید.

۵- دعای زیر را بخوانید:

اللَّهُمَّ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی وَ أَوْسِعْ لِی فِی رِزْقِی وَ أَصِحَّ لِی جِسْمِی وَ بَلِّغْنِی أَمَلِی وَ إِنْ کُنْتُ مِنَ الْأَشْقِیَاءِ فَامْحُنِی مِنَ الْأَشْقِیَاءِ وَ اکْتُبْنِی مِنَ السُّعَدَاءِ فَإِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتَابِکَ الْمُنْزَلِ عَلَى نَبِیِّکَ الْمُرْسَلِ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَمْحُو اللَّهُ مَا یَشَاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتَابِ
خدایا عمرم را طولانى گردان و روزى‏ام را وسعت بخش و بدنم را تندرست بدار و به آرزویم برسان و اگر در زمره بدفرجامان هستم، مرا از آن گروه محو کن و در گروه سعادتمندان ثبت فرما که تو در کتاب فرو فرستاده‏ به پیامبرمرسلت (درود تو بر او و خاندانش) فرمودى خدا محو مى‏کند آنچه را بخواهد و ثبت مى‏نماید آنچه را اراده کند و کتاب جامع نزد اوست.

۶- این دعا را که از امام صادق (ع) نقل شده است بخوانید:

اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ فِیمَا تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لا یُرَدُّ وَ لا یُبَدَّلُ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عَامِی هَذَا الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمْرِی وَ تُوَسِّعَ لِی فِی رِزْقِی

در آنچه از کار حکیمانه جدا مى‏سازى در شب قدر، از حکمى که بازگشت نپذیرد، و تغییر نیابد، اینکه مرا در این سال از حاجیان خانه محترمت بنویسى حاجیانى که حجّشان پذیرفته، و سعیشان قبول افتاده و گناهانشان‏ آمرزیده گشته و بدی هایشان محو شده است و قرار ده در آنچه فرمان مى‏دهى و مقدّر مى‏نمایى که عمرم را طولانى گردانى و در روزى‏ام‏ وسعت بخشى.

۷- این دعا را بخوانید:
یَا رَبَّ لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ جَاعِلَهَا خَیْرا مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ، وَ رَبَّ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ الْجِبَالِ وَ الْبِحَارِ، وَ الظُّلَمِ وَ الْأَنْوَارِ وَ الْأَرْضِ وَ السَّمَاءِ، یَا بَارِئُ یَا مُصَوِّرُ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ، یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا اللَّهُ یَا قَیُّومُ، یَا اللَّهُ یَا بَدِیعُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ، لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلاءُ، أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِی فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ فِی السُّعَدَاءِ، وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ، وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ، وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَةً، و َ. أَنْ تَهَبَ لِی یَقِینا تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی، وَ إِیمَانا یُذْهِبُ الشَّکَّ عَنِّی، وَ تُرْضِیَنِی بِمَا قَسَمْتَ لِی، وَ آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً، وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ الْحَرِیقِ، وَ ارْزُقْنِی فِیهَا ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ وَ الرَّغْبَةَ إِلَیْکَ وَ الْإِنَابَةَ وَ التَّوْبَةَ، وَ التَّوْفِیقَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّدا وَ آلَ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِمُ السَّلامُ.

اى پروردگار شب قدر و قراردهنده آن بهتر از هزار ماه، و پروردگار شب‏ و روز، و کوه‌ها و دریا‌ها و تاریکی‌ها و روشنایی‌ها و زمین و آسمان اى پدیدآورنده، اى صورت ‏بخش، اى‏ عطا کننده، اى نعمت ده، اى خدا، اى بخشنده، اى خدا، اى به خود پاینده، اى خدا، اى نو آفرین، اى خدا، اى خدا، اى خدا، نام هاى نیکوتر و نمونه‏هاى والاتر و بزرگمنشى و نعمت‌ها از آن توست، از تو درخواست مى‏کنم که بر محمّد و خاندان‏ محمّد درود فرستى، و قرار دهى در این شب نامم را در زمره سعادتمندان و روحم را با شهیدان و نیکوکارى‏ام‏ را در بلند مرتبه ‏ترین درجه بهشت و گناهم را آمرزیده و ببخشى بر من یقینى که دلم با آن همراه باشد و ایمانى که شک را از من‏ زدوده گرداند و خشنودى به آنچه نصیبم نموده‏اى و ما را در دنیا و آخرت پاداش نیکو عنایت فرما و از عذاب آتش سوزان حفظ کن و در این شب ذکر و شکر خویش و رغبت به سوى خود و بازگشت و توبه روزى‏ام فرما و به آنچه محمّد و خاندان محمّد (درود خدا بر آنان باد) را به آن موفق کردى توفیقم ده.

۸- دعای زیر را که از امام حسین نقل شده است بخوانید:
یَا بَاطِناً فِی ظُهُورِهِ وَ یَا ظَاهِراً فِی بُطُونِهِ وَ یَا بَاطِناً لَیْسَ یَخْفَى وَ یَا ظَاهِراً لَیْسَ یُرَى یَا مَوْصُوفا لا یَبْلُغُ بِکَیْنُونَتِهِ مَوْصُوفٌ وَ لا حَدٌّ مَحْدُودٌ وَ یَا غَائِبا [غَائِبُ]غَیْرَ مَفْقُودٍ وَ یَا شَاهِدا [شَاهِدُ]غَیْرَ مَشْهُودٍ یُطْلَبُ فَیُصَابُ وَ لا یَخْلُو [لَمْ یَخْلُ]مِنْهُ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ مَا بَیْنَهُمَا طُرْفَةَ [طَرْفَةَ]عَیْنٍ لا یُدْرَکُ بِکَیْفٍ [بِکَیْفَ]وَ لا یُؤَیَّنُ بِأَیْنٍ [بِأَیْنَ]وَ لا بِحَیْثٍ [بِحَیْثُ]أَنْتَ نُورُ النُّورِ وَ رَبُّ الْأَرْبَابِ أَحَطْتَ بِجَمِیعِ الْأُمُورِ سُبْحَانَ مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ هَکَذَا وَ لا هَکَذَا غَیْرُهُ

اى پنهان در حال آشکار بودنش، و اى آشکار در حال پنهان بودنش و اى پنهانى که مخفى نمى شود، اى آشکارى که دیده نمی‌شود، اى به وصف آمده‌اى که هیچ ممکنى به حقیقتش نمى‌رسد و هیچ حدّ بسته‌اى به او احاطه پیدا نمى‌کند، و اى غایب گم نشده، اى حاضرى که مشهود نیست، تا آنکه جستجو شود و او را بیابند، آسمان‌ها و زمین و آنچه بین آن هاست، به اندازه چشم برهم زدن از او خالى نیست، به کیفیتى معیّن دانسته و محدود به مکان و جهت نمى‌شود، تویى روشنایى نور، پروردگار پرورندگان، به همه امور احاطه کرده‌اى، منزّه است آن که چیزى همانندش نیست، و او شنوا و بیناست، منزّه است آن که داراى این صفات است و براى غیر او چنین صفاتى نیست سپس آنچه از خدا می‌خواهید را طلب کنید.

۹- غیر از غسل اوّل شب، غسلى هم در آخر شب انجام دهید. بدانید که برای غسل و شب زنده دارى این شب و زیارت امام حسین علیه السّلام، و صد رکعت نماز، فضیلت بسیار نقل شده است، و انجام این اعمال مورد تأکید است. شیخ طوسی در تهذیب، از ابوبصیر روایت کرده است که امام صادق (ع) فرمود: در آن شبی که امید می‌رود شب قدر باشد ۱۰۰ رکعت نماز بخوانید، در هر رکعت پس از حمد۱۰ مرتبه سوره توحید را بخوانید. ابوبصیر عرض کرد: اگر نتوانستم ایستاده بخوانم، چه کنم؟ فرمود: نشسته به‌جا آور! گفتم: اگر نتوانم نشسته بخوانم؟ فرمود: در همان حال که در بستر خود دراز کشیده‌ای، به جا آورد.

۱۰- مرحوم علامه مجلسی، در زادالمعاد فرموده است: در این شب هر مقدار که ممکن باشد، قرآن بخوانید و از دعا‌های صحیفه کامله سجادیه نیز استفاده کنید؛ مخصوصاً دعای مکارم الاخلاق و دعای توبه.

نماز شب بیست و سوم ماه رمضان

در شب بیست و سوم ماه رمضان خواندن نمازی هشت رکعتی به گونه‌ای که پس از سوره حمد، هر سوره دلخواهی خوانده شود، مورد سفارش قرار گرفته است.