ضرورت تزریق دز چهارم برای تثبیت وضعیت فعلی کرونا

به گزارش راهبرد معاصر؛ پس از گذشت بیش از دو سال از شیوع ویروس کرونا تقریبا کشور ما و تمام جهان به آرامش عبور از پاندمی‌های متعدد رسیده است. هر چند که این اصل ثابتی نیست و در صورت عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی درگیری با سویه جدید دور از انتظار نخواهد بود. پس می‌توان گفت با وجود واکسن‌های موجود متعدد در ایران و جهان و نیز رعایت موارد بهداشتی این ما هستیم که کنترل ویروس کرونا را به دست گرفتیم و هدایت می‌کنیم. طبق مصوبه ستاد ملی کرونا افراد در سنین بالا و بیماران دارای نقص سیستم ایمنی باید دز چهارم واکسن را تزریق کنند. ملاک تشخیص ضعف سیستم ایمنی ارائه برگه تایید پزشک متخصص است و اظهار نظر شخصی و شفاهی افراد مورد قبول نیست. یافته‌های علمی حکایت از این دارد تزریق چهارمین دُز واکسن کرونا به طور قابل توجهی احتمال ابتلا به عفونت و نوع شدید بیماری را در افراد ۶۰ سال به بالا کاهش می‌دهد و از خطر مرگ و میر محافظت می‌کند.

کرونا همچنان در صدر اخبار پزشکی روزمرگی های مردم جهان است. آمار ابتلا و فوتی‌های این ویروس منحوس هنوز هم در خبرها اعلام می‌شود. البته که این آمار پس از عبور از 6 پیک مرگبار به حداقل ترین میزان ابتلا و فوتی‌ها رسیده است. به قول معروف ابتلاهای سه رقمی و فوتی‌های دو رقمی شرایط مناسبی در بحران سال‌های کرونایی است.

هر آنچه هست امروز شاهد اثرات تزریق واکسیناسیون سراسری در کشور هستیم. پروژه‌ای که امروز زمزمه‌های تزریق دز چهارم آن به گوش می‌رسد. پرواضح است بهترین روش برای مبارزه با کووید-۱۹ واکسیناسیون است. واکسن‌های کووید-۱۹ با ایجاد پاسخ ایمنی در برابر ویروس کرونا به طور قابل توجهی باعث کاهش پیشرفت بیماری می‌شود. این در حالی است که اثربخشی واکسن‌ها در یک دوره مشخص است که افراد را نیازمند تزریق دزهای جدیدتری می‌کند. در کشور ما واکسیناسیون سراسری سه دز واکسن صورت گرفته است. اخیرا بخشنامه‌ای از معاونت بهداشتی وزارت بهداشت ابلاغ شده است مبنی بر اینکه اجازه تزریق دوز چهارم فعلا برای افراد بالای ۸۰ سال و پرسنل بهداشتی و درمانی، به این جهت که در معرض خطر بیشتری هستند داده شده است.

اثربخشی تزریق دز چهارم واکسن کرونا

مجله پزشکی "نیوانگلند" در مقاله‌ اخیر خود با موضوع بازبینی تاثیر واکسیناسیون بر مهار کرونا آورده است: تزریق چهارمین دُز واکسن کرونا خطر مرگ و میر ناشی از این بیماری را تا چهار برابر کاهش می‌دهد.

 این یافته‌ها نشان می‌دهد که تزریق چهارمین دُز واکسن کرونا به طور قابل توجهی احتمال ابتلا به عفونت و نوع شدید بیماری را در افراد ۶۰ سال به بالا کاهش می‌دهد. در این بررسی‌ها مشخص شد که بین دو هفته تا یک ماه پس از دریافت نوبت چهارم واکسن، احتمال ابتلا به بیماری کووید-۱۹ در این افراد در مقایسه با افرادی که فقط دٌز سوم را حداقل چهار ماه قبل دریافت کرده بودند، ۵۲ درصد کمتر بوده است.

همچنین احتمال بروز علائم بیماری کووید-۱۹ در این افراد ۶۱ درصد، احتمال بستری شدن در بیمارستان ۷۲ درصد، ابتلا به نوع شدید بیماری ۶۴ درصد و همjچنین احتمال مرگ ناشی از آن ۷۶ درصد کمتر بوده است.

در این مطالعه داده‌های مربوط به ۱۸۲ هزار و ۱۲۲ داوطلب ۶۰ ساله و بالاتر که دُز چهارم واکسن را دریافت کرده بودند، مورد بررسی قرار گرفت. همچنین داده‌های مربوط به یک گروه دیگر که حداقل چهار ماه قبل تنها دُز سوم را بدون دریافت دُز چهارم تزریق کرده بودند، مورد بررسی قرار گرفت.

نتایج مطالعات روی تاثیر تزریق دُز چهارم واکسن در افراد ۶۰ ساله و بالاتر به وضوح نشان داد که دُز چهارم واکسن به طور قابل توجهی از فرد در برابر عوارض بیماری کرونا از جمله کاهش چهار برابری خطر مرگ و میر محافظت می کند.

متخصصان اظهار داشتند: نتایج این مطالعه می‌تواند به هر فردی کمک کند تا در مورد نیاز به واکسن، تصمیمی آگاهانه بگیرد. بر اساس برآورد ما، نتایج این مطالعه جمعیت سالمندان و افراد در معرض خطر عوارض بیماری کووید-۱۹ را ترغیب می‌کند تا دُز چهارم واکسن را دریافت کنند.

تفاوت و تشابه دز چهارم واکسن کرونا

اکبر نیک‌پژوه  عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران و متخصص پزشکی اجتماعی و طب پیشگیری در پاسخ به این پرسش که آیا واکسن‌های دوز چهارم واکسن‌های خاصی هستند یا همان واکسن‌های دوز سوم هستند، گفت: «در بخشنامه این طور نوشته شده بود که طبق همان واکسن دوز سوم اقدام کنند، ولی به نظر می‌رسد که می‌شود از پزشک معالج یا پزشکی که در مرکز واکسیناسیون هست، هم راهنمایی بگیرید. مثلا اگر عزیزانی قصد مسافرت خارج از کشور را دارند منطقی است که برای دوز چهارم از واکسنی استفاده کنند که مورد تایید کشور‌های مقصد است. یا مثلا اگر سن ما بالا پنجاه سال است سعی کنیم از واکسن‌های نسل اول استفاده نکنیم، چون ممکن است پاسخ خوب ایمنی ایجاد نکند. ولی برای سایر گروه‌های سنی مورد خاصی وجود ندارد، مگر اینکه احیانا واکنشی بروز کرده باشد، که در آن صورت پزشک معالج می‌تواند نظر جامع‌تری بدهد. اما به طور کلی آن چیزی که در بخشنامه آمده است، مطابق دوز سوم است.»

دکتر نیک‌نژاد با اشاره به فاصله زمانی بین دوز سوم و چهارم واکسن کرونا، گفت : بهتر است فاصله بین دوز سوم و چهارم، بین چهار تا شش ماه باشد.

ضرورت تزریق دز چهارم واکسن کرونا

علیرضا ناجی، اسفندماه سال جاری در پاسخ به این سوال آیا تزریق دوز چهارم واکسن کووید ۱۹ ضرورت دارد یا خیر، اظهار کرد: واکسن‌های کووید ۱۹ حتی زمانی که دوز یادآور هم تزریق شود نمی‌توانند صددرصد از عفونت‌های ویروس کرونا پیشگیری کرده و یا محافظت طولانی مدت در برابر بیماری فراهم کنند.

وی با اشاره به اینکه پس از تزریق دوز سوم، آنتی بادی‌ها در بدن به سرعت بالا می‌رود، افزود: پس از حدود یک ماه رفته رفته آنتی بادی در بدن کاهش پیدا می‌کند.

رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تاکید کرد: محافظت در برابر عفونت سه ماه بعد از تزریق واکسن کرونا، به حدود ۵۰ درصد می‌رسد.

ناجی درباره ضرورت تزریق دوز چهارم واکسن‌های کرونا، خاطرنشان کرد: استفاده از نوبت چهارم واکسن علیه کرونا برای تقویت مجدد و ایجاد محافظت برای عموم مردم ضرورتی ندارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با بیان اینکه موارد عنوان شده اصلاً به این معنا نیست که دوز اضافی واکسن در هر شرایطی بی تأثیر است گفت: برای افراد مسن یا آنهایی که در معرض خطر هستند ممکن است نیاز به دوز اضافی برای کمک به حفظ محافظت در برابر بیماری شدید داشته باشند به این شکل که دوز چهارم احتمالاً نقشی در برابر بیماری زایی شدید در این گروه‌ها داشته باشد.

ناجی اضافه کرد: سه دوز واکسن حدود ۹۰ درصد محافظت در برابر بستری شدن در بیمارستان در اثر اومیکرون، دو ماه پس از آخرین دوز ایجاد می‌کند، اما این محافظت در برابر بیماری شدید هم ممکن است با گذشت زمان در برابر اومیکرون کاهش یابد.

وی خاطرنشان کرد: یک بوستر اضافی، احتمالاً به افزایش محافظت در برابر بیماری‌های شدید برای افراد بالای ۶۵ سال، افرادی که بیماری زمینه‌ای و مبتلایان به ضعف سیستم ایمنی، کمک خواهد کرد.

وی افزود: دریافت دوز چهارم احتمالاً فقط برای آن دسته از جمعیت‌های آسیب پذیر که به محافظت بیشتر در برابر کووید ۱۹ نیاز دارند، مهم است.

گروه‌های هدف تزریق دز چهارم

 علیرضا زالی با بیان اینکه تعداد بستریان بیماری کرونا در طول چهار هفته اخیر به پایین ترین میزان رسیده است، بر ضرورت دریافت دز سوم واکسن کرونا و تکمیل فرایند واکسیناسیون شهروندان تاکید کرد. 

وی توصیه کرد با توجه به گذشت چهار تا ۶ ماه از دریافت دز دوم واکسن و تنزل سطح آنتی بادی در بدنشان حتما برای دریافت دز سوم اقدام کنند و برای تکمیل فرایند واکسیناسیون خود در اسرع وقت به مراکز واکسیناسیون اقدام کنند.

دکتر زالی درخصوص تزریق دز چهارم واکسن نیز یادآور شد: فعلا تزریق دز چهارم واکسن کووید ۱۹ برای بیماران خاص و سالمندان بالای ۸۰ سال  و گروههای ارایه دهنده خدمات بهداشتی و درمانی که شش ماه از تزریق دز سوم آنها گذشته باشد انجام می‌شود.

چه نوع واکسنی باید تزریق شود

کمال حیدری، معاون بهداشت وزارت بهداشت گفت: دُز چهارم واکسن کرونا در گروه سنی بالای ۱۸ سال و برای بیماران دارای ضعف سیستم ایمنی تزریق خواهد شد.

زمان تزریق نوبت چهارم واکسن ۴ ماه بعد از دریافت دُز سوم است. واکسن توصیه شده به این افراد واکسن‌هایی با پلتفرم پروتئین نوترکیب است.

تعاریف ضعف سیستم ایمنی بر اساس سند کشوری گسترش واکسیناسیون کرونا است؛ مانند نقایص اولیه سیستم ایمنی، بیماری‌های خاص مانند سرطان تحت درمان با شیمی درمانی یا پرتودرمانی، بیماران پیوند عضو شده، بیماران دریافت کننده دارو‌های سرکوب کننده با تضعیف کننده سیستم ایمنی، افراد HIV مثبت، بیماران تحت درمان با دیالیز و ... .

ملاک تشخیص ضعف سیستم ایمنی ارائه برگه تایید پزشک متخصص است و اظهار نظر شخصی و شفاهی افراد مورد قبول نیست.