«نشست آستانه» برای ایران چه دستاوردهایی داشت؟

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ آتش جنگی که آمریکا و رژیم صهیونیستی با هدایت نیروهای نیابتی خود در سال 2011 در سوریه به پا کردند، کشورهای همسایه آن یعنی جمهوری اسلامی ایران، ترکیه و روسیه را بر آن داشت تا با هدف کمک به حل این بحران، برقراری آتش بس و حفظ حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی سوریه تلاشی مشترک انجام دهند.  

در سال 2017 ایران و روسیه ابتکار عملی برای حل و فصل منازعات سوریه و پایان بخشیدن به 6 سال جنگ در این کشور ارائه کردند که ترکیه نیز با آن همراه شد. نخستین دور «نشست آستانه» یا نشست صلح سوریه در ژانویه 2017 در آستانه قزاقستان برگزار شد و از آن پس این نشست ها عنوان «روند آستانه» به خود گرفت.

بررسی مسائل بشردوستانه، تقویت اعتماد و هماهنگی برای انجام اقداماتی در راستای توسعه روند صلح و حل و فصل بحران سوریه، تاکنون 18 بار ایران، ترکیه و روسیه را گرد هم آورده است. در تمامی این مذاکرات بر لزوم حفظ حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی سوریه و ادامه روند آتش بس تاکید شده است. تاکنون 6 نشست نیز در سطح رؤسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه برگزار شده است.

تعیین چهار منطقه برای کاهش تنش در سوریه، تشکیل کمیته قانون اساسی و همچنین دعوت از مخالفان و بازیگران دیگر به عنوان عضو ناظر از دستاوردهای مهم مذاکرات محور آستانه است؛ نشست هایی که به کمک سوریه برای عبور از بحران، ناکام گذاشتن پروژه براندازی حکومت دمشق و تثبیت تدریجی اوضاع آمده است. یکی از دلایلی که برگزاری نشست آستانه را اهمیت می بخشد، این است که نشست کشورهای غرب آسیا را به سمت ارائه الگویی برای حل مناقشات منطقه‌ای پیش می برد؛ الگویی که به دور از مداخلات بیگانگان و در قالب مشارکت کشورها، حفظ امنیت منطقه و مبارزه با تروریسم را دنبال می کند.

تهران به تازگی میزبان هفتمین نشست مذاکرات آستانه با حضور رؤسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه بود؛ نشستی که  بعد از دو سال وقفه به صورت حضوری برگزار شد. نشست آستانه از آن رو اهمیت دارد که الگویی از همکاری کشورهای منطقه برای پرداختن به مناقشات منطقه ای و حفظ امنیت جمعی به دور از مداخلات بیگانگان است.

حسن لاسجردی، کارشناس مسائل بین الملل در گفت و گو با «راهبرد معاصر» به ابعاد مختلف اهمیت برگزاری نشست آستانه در تهران در برهه زمانی کنونی پرداخت و گفت: اهمیت نشست آستانه در حال حاضر به این دلیل است که کشورهای ضامن صلح سوریه (جمهوری اسلامی ایران، روسیه و ترکیه) گرد هم آمدند. همچنین با توجه به تحولات مهمی مانند جنگ اوکراین و تبعات این جنگ در اروپا یا موضوعات مهمی ازجمله برجام، به نظر می آید نشست تهران توانست رویکرد جدید همکاری محور را شکل دهد.

سفر رؤسای جمهور روسیه و ترکیه به تهران تنها منوط به نشست آستانه نیست. این سفرها در قالب روند آستانه و دور هشتم این مذاکرات انجام شد

وی در تشریح  اهمیت نشست آستانه افزود: از آنجا که این نشست اقدام همکاری محور یا اقدام توصیه جویانه است، کشورهای سه گانه ضامن صلح سوریه تلاش می کنند تا روند سیاسی را در سوریه رو به جلو پیش ببرند، زیرا دیگر بازیگران ازجمله آمریکا و رژیم صهیونیستی و در برخی موارد اروپایی ها تلاش می کنند تا صلح و ثبات در سوریه را به هم بزنند یا موضوع براندازی حکومت سوریه را باز هم پیگیری کنند. بنابراین نیروهایی که این کشورها در گذشته به عنوان تروریست وارد سوریه کردند، تلاش دارند اجازه ندهند روند سیاسی و شرایط صلح و ثبات در سوریه پیش رود. اهمیت نشست آستانه در تهران به این دلیل است که نیروی دیگری می خواهد اوضاع سوریه را با شرایط جدیدی مدیریت کند و تحولات را به جلو پیش ببرد.

لاسجردی یادآور شد: سفر ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان، رؤسای جمهور روسیه و ترکیه به تهران تنها منوط به نشست آستانه نیست. این سفرها در قالب روند آستانه و دور هشتم این مذاکرات انجام شد، اما آنچه مسلم است، اینکه در مجموع رایزنی ها، گفت و گوها و مذاکرات سه طرف، نکات دیگری ازجمله روابط دو جانبه و موضوعات مربوط به تحولات منطقه ای مطرح شد. در نتیجه همه بر این باور هستند سفر رؤسای جمهور روسیه و ترکیه بسیار مهم بود و می تواند بر تحولات منطقه اثرگذار باشد.

این کارشناس سیاست خارجی درباره اظهارات اخیر مقام های روس در زمینه ارتقای روابط با ایران به سطح راهبردی گفت: درباره سطح روابط راهبردی با روسیه آنچه مسلم است، اینکه به دلایل مختلف تهران علاقه مند به برقراری و توسعه روابط با مسکوست. تجربه همکاری قبلی، فشارهای غرب علیه ما و تحریم های مختلف، برجام و بی نتیجه ماندن مذاکرات رفع تحریم ها و نداشتن افق  روشن در این زمینه موجب شده است با روس ها همکاری بیشتری داشته باشیم. در عین حال ایران و روسیه در معرض تحریم های آمریکا و دیگر کشورهای غربی هستند و قابلیت های مشترکی ازجمله در حوزه انرژی، سواپ، گاز، همکاری های نظامی، ترانزیت و مباحث مربوط به امور پولی، بانکی و تجاری داریم.

وی افزود: هر کشوری به دنبال ایجاد منفعت برای خود می گردد و در شرایطی که غربی ها توجه لازم را به خواسته های جمهوری اسلامی نکردند، همکاری با روس ها موجب ارتقای سطح همکاری های دوجانبه شده است.

لاسجردی درباره فرصت های نشست آستانه برای جمهوری اسلامی گفت: نشست آستانه که در تهران برگزار شد، فرصت های بسیاری در اختیارمان گذاشت تا بتوانیم علاوه برپیگیری تحولات سوریه و روند سیاسی این کشور، تأثیرگذاری خود را بر روند کلی داشته باشیم و در مقام یکی از بازیگران مهم در تحولات سوریه عمل کنیم.

این تحلیلگر سیاسی یادآور شد: نکته مهم نشست تهران این بود که مسائل مهمی مانند روند سیاسی، آوارگان، زندانیان سیاسی، موضوعات مرتبط با تشکیل و روند قانون اساسی این کشور و از همه مهمتر موضوع حفظ حاکمیت اراضی سوریه که رژیم صهیونیستی مدتهاست علیه سوریه انجام می دهند، مورد تأکید قرار گرفت.

نکته مهم نشست تهران این بود که مسائل مهمی مانند روند سیاسی، آوارگان، زندانیان سیاسی، موضوعات مرتبط با تشکیل و روند قانون اساسی این کشور و از همه مهمتر موضوع حفظ حاکمیت اراضی سوریه که رژیم صهیونیستی مدتهاست علیه سوریه انجام می دهند، مورد تأکید قرار گرفت

لاسجردی افزود آنچه خیلی مهم بود، اینکه روس ها و ترک ها در نشست تهران اعلام کردند خواستار ارتقای روابط اقتصادی و سیاسی  با جمهوری اسلامی هستند که می تواند در شرایط فعلی منطقه و بین الملل پیام مثبت برای کشورهای حاضر در نشست تلقی شود. در عین حال برای غربی ها که نخواستند یا نتوانستند توافق هسته ای ایران را احیا کنند پیام هشدارآمیز داشت.

این کارشناس سیاست خارجی گفت: با توجه به ملاحظاتی که ایران، روسیه و ترکیه نسبت به تحولات اوکراین دارند، به نظر می آید گفت و گوهای مؤثری برای حل مشکلات جنگ اوکراین ازجمله موضوع غلات گرفته شد که انتظار می رود در روزهای آینده خبرهای بیشتری در این زمینه شنیده شود.