واکاوی سیگنال‌های مثبت و منفی مذاکرات رفع تحریم‌ها

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ پس از گذشت حدود 16 ماه از مذاکرات رفع تحریمها، اینک سیگنال‌های مثبت و منفی در زمینه به سرانجام رسیدن آن به گوش می‌رسد. در عین حال تحلیلگران، رسانه‌ها و افکار عمومی رفته رفته به این نوع از نوسانات سینوسی در روند مذاکرات خو گرفته‌اند و کسی نمی‌تواند با قطعیت عاقبت ماجرا را پیش‌بینی کند.

سیگنال های مثبت

در جدید‌ترین تحول روزنامه وال استریت ژورنال به نقل از یک دیپلمات اروپایی مدعی شده بود اتحادیه اروپا در زمینه پادمان پیشنهادهایی ارائه کرده است. این موضوع از عزم جدی اروپا برای توافق بر سر یکی از موضوعات حساس مورد اختلاف در برجام حکایت دارد. هر چند در این گزارش رفع موضوع پادمانی را که در سال 2019 بروز کرد، منوط به ارائه توضیح قانع کننده از طرف ایران دانسته است، اما در مجموع می‌توان آن را نشانه مثبت در روند کار تلقی کرد.

میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات هسته ای نیز گفته بود، متن سند بازگشت طرفها به برجام به طور کامل مورد توافق قرار گرفته و می‌توان گفت تقریباً  بر سر آن موافقت حاصل شده است. به گفته وی، ایران تنها در زمینه چند کلمه از متن سؤالاتی مطرح کرده و در زمینه مابقی توافق انجام شده است. البته همانطور که اولیانوف نیز در ادامه متذکر می‌شود، چند کلمه در دنیای دیپلماسی می‌تواند خیلی اثر‌گذار باشد و عاقبت کار را تحت تأثیر قرار دهد. در عین حال این رویکرد مثبت نسبت به مذاکرات رفع تحریم ها از طرف روسیه به عنوان یکی از طرف‌های اصلی و تأثیر‌گذار در مذاکرات، می‌تواند نشانه بسیار خوبی در نظر گرفته شود‌.

برجام به عنوان تنها راه حل پرونده هسته‌ای به ویژه در آستانه انتخابات مجلس نمایندگان امریکا به حساب می آید

به جز دو تحول نوین، مسائل قبلی که به عنوان سایق‌های حصول به نتیجه نهایی در مذاکرات محسوب می‌شدند، همچنان پابرجا هستند. مسائلی نظیر کاهش محسوس عرضه انرژی بر اثر جنگ اوکراین، پیش روی بودن زمستان و افزایش جهانی بهای انرژی  که به ویژه اروپا را برای دستیابی به توافق مشتاق تر می‌کند .

در آمریکا نیز همچنان هیچ آلترناتیو مؤثری به غیر از برجام برای پرونده هسته‌ای ایران وجود ندارد. با در نظر گرفتن اینکه ازسرگیری غنی سازی با درصد بالا به وسیله ایران زمان را برای آمریکا به موضوعی حیاتی تبدیل کرد و همچنین به واسطه منتفی بودن گزینه نظامی علیه ایران، برجام به عنوان تنها راه حل پرونده هسته‌ای به ویژه در آستانه انتخابات مجلس نمایندگان امریکا به حساب می آید .

سیگنال های منفی

رژیم صهیونیستی و جمهوری‌خواهان افراطی در آمریکا  همچنان امیدوارند موضوع پادمان به عنوان تلاش مخفیانه ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای در نظر گرفته شود و این موضوع زمینه ساز ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت شود. گرچه در آنجا هم احتمالاً چین یا روسیه تصمیمات شورا علیه ایران را وتو خواهند کرد، اما نفس این موضوع به گره خوردن مذاکرات و تأثیر منفی بر روند آن کمک خواهد کرد .

در میان جمهوری خواهان آمریکا، موفقیت جو بایدن در به سرانجام رساندن مذاکرات می‌تواند، نقطه مثبتی در کارنامه سیاست خارجی او باشد و به بهانه‌های مختلفی می‌کوشند این موضوع را به تعویق بیندازند.

تحولات غیرمنتظره و البته مشکوکی که این روزها رخ می‌دهد می‌تواند دستاویز‌ی برای کارشکنی در اختیار مخالفان برجام قرار دهد. در روزهای اخیر اف بی آی از کشف طرحی برای ترور جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی آمریکا خبر داد. این خبر همچنان در حال انتشار بود که برخی از مقام های پیشین آمریکا اعلام کردند آمریکا در واکنش به موضوع باید از مذاکرات برجام خارج شود.

در زمان نگارش این مطلب، سلمان رشدی نویسنده کتاب موهن آیات شیطانی در نیویورک مورد سوءقصد قرار گرفته است که احتمال آن هست این موضوع را نیز به نحوی به ایران ربط دهند و بهانه‌ای برای برهم زدن میز مذاکره تلقی کنند .

جمهوری اسلامی ایران هم بر سه مساله تضمین، پادمان و تحریم تأکید می کند که در صورت تأمین نشدن نظر تهران در این سه موضوع، امکان تعلیق مذاکرات وجود دارد. غرب می‌کوشد با تهدید ایران و تحریک افکار عمومی، ایران را از گرفتن امتیازات بیشتر در مذاکرات منصرف کند، موضوعی که تاکنون با مقاومت تیم مذاکره کننده ایران بی‌اثر مانده است .

جمع بندی نهایی

شاید کمتر موردی در نظام بین‌الملل به اندازه موضوع برجام تحلیل گریز و غیر قابل پیش بینی باشد. با نگاهی به هر دو سیگنال‌ مثبت و منفی درمی‌یابیم هر کدام از این دو قدرت لازم برای تأثیر گذاری بر روند مذاکرات را دارا هستند. در واقع، کفه ترازوی هیچ یک سنگین تر از دیگری نیست، اما به هر روی تحولات جدید را می‌توان تا حدی مثبت تر از گذشته ارزیابی کرد .

جمهوری اسلامی ایران هم بر سه مساله تضمین، پادمان و تحریم تأکید می کند که در صورت تأمین نشدن نظر تهران در این سه موضوع، امکان تعلیق مذاکرات وجود دارد

غرب اصرار دارد با ارائه کمترین امتیاز به ایران مذاکرات رفع تحریمها را به ثمر برساند و ما نیز با توجه به تجربیات تلخ گذشته، برجام پا در هوا و مبهم که تأثیرات اقتصادی ملموسی ایجاد نکند نخواهیم پذیرفت. در این میان هراس غرب از گذر زمان و معضلات بین المللی در زمینه انرژی به عنوان برگ‌های برنده ایران در این بازی به حساب می‌آیند .

فراز و نشیب‌ها در تحولات 16 ماه گذشته، انسان را در پیش بینی قریب الوقوع بودن توافق محتاط تر کرده است. با وجود این، طبق آنچه اگر بتوان نامش را «تحلیل حسی» گذاشت، احساس می‌شود مذاکرات به زودی رویه مثبتی را تجربه می‌کند و احتمالاً در آینده شاهد تفوق سیگنال‌های مثبت خواهیم بود .

در این میان البته تلاش جریان‌های مخالف در سنگ‌اندازی و ایجاد موانع را هم نبایستی به هیچ وجه دست کم گرفت.