چگونه محمد بن سلمان در یک قدمی تاج و تخت قرار گرفت؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ «محمد بن سلمان» ولی‌عهد ۳۷ ساله سعودی طی چند سال اخیر با گام‌هایی استوار و پشت هم، پیشرفت‌های چشمگیری در مسیر رسیدن به کرسی پادشاهی داشته و آخرین گام را پیش از تکیه زدن به کرسی پدرش، شب گذشته برداشت و با فرمانی سلطنتی، به مقام ریاست شورای وزرا که طبق روال در اختیار پادشاه عربستان است، رسید.

در عربستان سعودی، انتصاب ولی‌عهد به عنوان نخست وزیر یک اقدام غیر متعارف به شمار می‌رود اما در گذشته نیز اتفاق افتاده است و در دهه پنجاه از قرن پیش، ولی‌عهد فیصل آل سعود به ریاست شورای وزیران دست یافت اما در نهایت طی یک جنگ بر سر قدرت، طی یک کودتا، قدرت را به دست گرفت و برادرش، ملک سعود را از پادشاهی کنار گذاشت.

سه‌شنبه شب، ملک سلمان بن عبدالعزیز ۸۶ ساله، طی حکمی، ولی‌عهد را که نائب‌رئیس شورای وزیران بود، جایگزین خود معرفی کرد و پسر کوچکترش خالد را به عنوان وزیر دفاع منصوب کرد.

روزنامه قطری «رأی الیوم» با انتشار این خبر نوشت: «به این ترتیب، محمد بن سلمان را از مفاد ماده (۵۶) قانون اساسی کشوری که می‌گوید شاه، رئیس شورای وزیران است و اعضای شورای وزیران او را در انجام امور کمک می‌کنند، مستثنی کرد».

بن سلمان، شورای وزیران به ریاست ولی‌عهد را مجدداً تشکیل داد، مشروط بر این‌که شاه در صورت حضور، ریاست جلسات این شورا را بر عهده بگیرد. همچنین در این شورای جدید، تنها «عبدالعزیر بن‌سلمان»، وزیر انرژی، «فیصل بن فرحان»، وزیر خارجه، «خالد بن عبدالعزیر الفلیح»، وزیر سرمایه‌گذاری، و «عبدالعزیز بن سعود بن نایف بن عبدالعزیز»، وزیر کشور و «محمد بن عبدالله الجدان»، وزیر امور دارایی مقام‌هایی هستند که سمت آنها تغییر نکرده است.

به نوشته خبرگزاری رسمی عربستان سعودی (واس)، ولی عهد سعودی دارای مدرک کارشناسی حقوق از دانشگاه ملک سعود است. او تحصیلات عمومی خود را در مدارس پایتخت ریاض گذرانده و در مقطع دبیرستان، جزو ده نفر برتر پادشاهی بود. وی پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه، پیش از شروع کار دولتی به عنوان مشاور تمام وقت در شورای کارشناسان در شورای وزیران در آوریل ۲۰۰۷ و مشاور ویژه امیر منطقه ریاض در دسامبر ۲۰۰۹، چندین شرکت تجاری ثبت و تاسیس کرد.

در مارس ۲۰۱۳، ریاست دیوان ولی‌عهد آن زمان، شاهزاده سلمان بن عبدالعزیز را بر عهده گرفت و در ژوئیه همان سال، طی حکمی سلطنتی به عنوان ناظر کل دفتر وزیر دفاع در کنار منصب دیگرش، انتخاب شد.

در آوریل ۲۰۱۴، به عنوان وزیر مشاور در شورای وزرا حضور یافت. در ۲۳ ژانویه ۲۰۱۵، ملک عبدالله بن عبدالعزیز درگذشت، سلمان بن عبدالعزیز آل سعود، پدر محمد بن سلمان قدرت را در دست گرفت و محمد را با وجود اعتراض‌ها در داخل خاندان سلطنتی به عنوان وزیر دفاع، رئیس دیوان پادشاهی و مشاور ویژه خود در سطح وزیر انتخاب کرد و مخالفت‌ها را سرکوب کرد.آغاز جنگ علیه یمن در چارچوب مداخله نظامی ائتلافی عربی تحت هدایت ریاض، نخستین رویداد مهم در دوره فعالیت ولی‌عهد جوان سعودی به عنوان وزیر دفاع بود که پیامدها و هزینه‌های آن برای سعودی‌ها هنوز ادامه دارد.

شاه سعودی که مسیر را با سرکوب و بازداشت مخالفان در خاندان سلطنتی برای پسرش باز کرده بود، وی را در ژوئن ۲۰۱۷، با حفظ سمت‌های قبلی، به عنوان ولی‌عهد جدید معرفی کرد و وی را جایگزین «محمد بن نایف» برادرزاده خود که تا آن زمان ولی‌عهد بود، کرد. وی همچنین در آن زمان به عنوان نایب رئیس شورای وزیران انتخاب شد.

گام مهمی بعدی که پادشاه سعودی برای رسیدن پسرش به تخت شاهنشاهی برداشت، برکناری «متعب بن عبدالله» از سمت ریاست گارد ملی در چهارم نوامبر ۲۰۱۷ بود. وی به عنوان یک شاهزاده قوی و با نفوذ بجا مانده از زمان شاه سابق (ملک عبدالله)، خطر و مانع بزرگی برای محمد بن سلمان در مسیر رسیدن به تاج و تخت، به شمار می‌رفت.

فرمان شب گذشته شاه سعودی نیز موجب شد تا محمد بن سلمان، آخرین گام برای تکیه بر مسند پادشاهی را بردارد و به کرسی ریاست شورای وزرا دست یابد. با این تفاصیل، تنها گام باقی‌مانده مرگ یا اعلام کناره‌گیری سلمان بن عبدالعزیز از قدرت است. شاه سعودی بنا به دلایل جسمی می‌تواند به نفع پسرش از قدرت کنار بکشد و قانون هیأت بیعت سعودی نیز اجازه این کار را به وی می‌دهد.

هرچند که به اعتقاد بسیاری از ناظران و تحلیگران سیاسی، بیش از یک سال است که رسما، محمد بن سلمان زمام کلیه امور داخلی و خارجی عربستان سعودی از خوشامدگویی به سران و مقامات کشورهای خارجی تا ریاست نشست‌های منطقه‌ای را برعده گرفته و به شاهی بدون تاج و تاخت رسمی تبدیل شده است و دیگر پدرش مسئولیت هیچ کاری را بر گردن ندارد و تنها گاهی به صورت مجازی ریاست نشست‌های هیأت شورای وزرای سعودی را از شهر نیوم برعهده می‌گیرد که آن هم بیشتر جنبه نمادین دارد./ فارس