کاهش چالش های امنیتی با بهبود روابط ایران و اعراب

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ کشورهای عربی با مشاهده حمله موشکی و پهپادی ایران به تأسیسات نفتی عربستان در سپتامبر ۲۰۱۹ میلادی به سمت تنش زدایی با ایران گام برداشتند. در آگوست گذشته، امارات در بحبوحه مذاکرات سطح بالا با ایران، سفیر خود را به تهران بازگرداند. از آوریل ۲۰۲۱ ایران و عربستان با میانجی گری عراق با یکدیگر گفت و گو کرده اند.

به همان اندازه که شاخه های سبز ارتباطات منطقه ای با استقبال مواجه می شوند، نباید نسبت به موانع گسترده برای کاهش پایدار تنش ها غافل شد. در حالی که برخی ممکن است مهم ترین مانع تنش زدایی را خصومت های فرقه ای بدانند؛ کارشناسان روابط بین الملل آن را معضل امنیتی می خوانند.

ایران، حمایت و  پشتیبانی خود را از بازیگران غیردولتی در سراسر جهان عرب مانند حزب الله، حوثی ها (انصارالله) و شبه نظامیان مختلف اقدام رو به جلو در برابر دسیسه های احتمالی آمریکا و اسرائیل توصیف می کنند

در سال ۱۹۵۰ میلادی جان هرز در کتاب خود به نام «اینترناسیونالیسم ایدئالیستی» اصطلاح «معضل امنیتی» را ابداع کرد. از آن زمان این مفهوم کلیدی برای کارهای بنیادی در نظریه روابط بین الملل به وسیله رابرت جرویس، گلن اشنایدر، جان گلیزر و بسیاری دیگر مطرح شده است. فهم اصلی این است که دولت ها می خواهند از خود محافظت کنند، بنابراین آنها برای دفع دشمنان احتمالی، قدرت نظامی، سیاسی، اقتصادی و ایدئولوژیک خود را تقویت می کنند. البته این افزایش قدرت ممکن است از دیدگاه دولت صرفاً دفاعی باشد. با وجود این، همسایگان نمی توانند درباره نیت های دفاعی آنها مطمئن باشند. این موضوع باعث می شود همسایگان برای محافظت از خود در برابر نیت های احتمالی تهاجمی دولت رقیب، قدرت خود را افزایش دهند. چنین پویایی، خصومت و دشمنی را افزایش می دهد و می تواند به جنگ منجر شود.

ایران، حمایت و  پشتیبانی خود را از بازیگران غیردولتی در سراسر جهان عرب مانند حزب الله، حوثی ها (انصارالله) و شبه نظامیان مختلف اقدام رو به جلو در برابر دسیسه های احتمالی آمریکا و اسرائیل توصیف می کنند. روابط امنیتی آمریکا با عربستان سعودی و سایر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس ذاتاً برای ایران تهدید کننده است. همه دولت ها در سیاست خارجی خود بر مبنای ترکیبی از انگیزه های تدافعی و تهاجمی عمل می کنند. باور رهبران ایران به تهدید آمریکا و اسرائیل علیه تهران بدون شک واقعی است و شواهد زیادی برای تأیید آن وجود دارد.

رهبران عربستان سعودی و امارات با بررسی جایگاه ایران در سراسر شرق عربی و توسعه برنامه هسته ای این کشور، در نوع روابط خود تجدید نظر می کنند. حمله ایران به تأسیسات نفتی عربستان سعودی در سپتامبر ۲۰۱۹ میلادی زنگ هشدار را برای آنها به صدا درآورد. رشد قدرت ایران، ریاض و متحدان سلطنتی خلیج فارس را به گسترش روابط امنیتی با آمریکا و اسرائیل سوق داد. 

چالش امنیتی در منطقه خلیج فارس همواره وجود داشته و این به آن معناست که احتمال تشدید تنش و  حتی درگیری مستقیم میان بازیگران منطقه ازجمله ایالات متحده برای همیشه وجود دارد

خروج آمریکا از برجام در می ۲۰۱۸ میلادی مسیر را برای توسعه بیشتر برنامه هسته ای ایران باز کرد. شکست اخیر دولت بایدن در مذاکره برای بازگشت به برجام، احتمال رویارویی را افزایش و تنش های منطقه ای را تشدید خواهد کرد. گفت و گوی عربستان و ایرانی ها خوب است؛ اما تاکنون این گفت و گو به توافق ملموسی درباره موضوعات منطقه منجر نشده است.

این امکان وجود دارد دولت ایران بتواند سیگنال های ملموسی به کشورهای عربی خلیج فارس بفرستد مبنی بر اینکه قصد ندارد امنیت داخلی یا خارجی آنها را تهدید کند. اگر ایران علاقه مند به اعمال فشار بر متحدان یمنی خود برای حل و فصل باشد، این اقدام در مناقشه یمن می تواند چنین سیگنالی باشد.

در حال حاضر به نظر می آید برای اقدامات ایران در زمینه اطمینان بخشی به کشورهای عربی خلیج فارس چشم اندازی وجود دارد. چالش امنیتی در منطقه خلیج فارس همواره وجود داشته و این به آن معناست که احتمال تشدید تنش و  حتی درگیری مستقیم میان بازیگران منطقه ازجمله ایالات متحده برای همیشه وجود دارد.