یادداشت اختصاصی مهدی خورسند، کارشناس مسائل اوراسیا؛
تحقق منافع ایران با رویکرد منطقه‌گرایی «سیکا»
منطقه‌گرایی اجلاس سیکا توانسته ابزار مؤثری در اختیار بازیگران مستقل و منتقد نظم تک‌قطبی قرار دهد و آنها را به مؤلفه‌های مؤثر در نظام بین‌الملل بدل کند. در همین راستا رئیس‌جمهور کشورمان در سخنانی در این اجلاس تأکید کرد، جهان بیش از هر زمان دیگری نیازمند نقش‌آفرینی مؤثرتر سازوکارهای منطقه‌ای برای ایجاد فرصت‌های بیشتر برای تعامل عینی کنشگران بین‌المللی و حل‌وفصل مسالمت‌آمیز موضوعات منطقه‌ای و جهانی است.
به گزارش «راهبرد معاصر»؛ در روزهای گذشته ششمین اجلاسیه «کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادسازی آسیا» (سیکا) در آستانه، پایتخت قزاقستان برگزار شد. سیکا مجمعی بین‌المللی برای تعامل و تقویت همکاری با هدف تضمین صلح، امنیت و ثبات در آسیا و اقدامات، راهکارها و شیوه‌های دستیابی به اعتمادسازی در این قاره است. ۲۷عضو دائم آن ایران، افغانستان، جمهوری آذربایجان، اردن، بحرین، بنگلادش، کامبوج، چین، مصر، هند، عراق، فلسطین، قزاقستان، قرقیزستان، مغولستان، پاکستان، قطر، کره جنوبی، روسیه، سریلانکا، تاجیکستان، تایلند، ترکیه، امارات، ازبکستان و ویتنام هستند.
اهمیت چنین اجلاسی در شرایطی عیان‌تر می‌شود که قدرت‌گیری بازیگران آسیایی عضو اجلاس روزبه‌روز بیشتر می‌شود و اعضای این نهاد نسبت به نظم تک‌قطبی موجود انتقادات شدیدی دارند. در همین زمینه رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در سخنان خود گفت: معتقدیم معماری امنیت جهانی باید طبق درک جدیدی که منصفانه تر و عادلانه تر است، بازتعریف شود. جهان بیش از پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد است.
سیکا در شرایطی حائز اهمیت است که در این دور برای اعتمادسازی بیشتر اساس و بنیان نهاد، یعنی همکاری‌های مالی-تجاری بیشتر اعضا با یکدیگر مورد توجه قرار گرفت
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه نیز در این نشست گفت: روسیه برای ایجاد سیستم امنیتی برابر و غیرقابل تقسیم به هر کاری دست می‌زند، تغییرات جدی در سیاست جهانی رخ می دهد، جهان در حال چند قطبی شدن و آسیا شروع به ایفای نقش کلیدی کرده است.
بله! دنیا در حال چندقطبی شدن است. بازیگران اصلی این گذار دوران بین‌الملل، بیشتر آسیایی و عضو این نهاد هستند. سیکا در شرایطی حائز اهمیت است که در این دور برای اعتمادسازی بیشتر اساس و بنیان نهاد، یعنی همکاری‌های مالی-تجاری بیشتر اعضا با یکدیگر مورد توجه قرار گرفت. قاسم جومارت توکایف، رئیس جمهور قزاقستان پیشنهاد تبدیل اجلاس مالی کنفرانس سیکا را به نهاد کاربردی دائمی داد.
توکایف در این مجمع گفت: پیشنهاد می کنم اجلاس مالی سیکا به نهاد دائمی تبدیل شود. اجلاس مالی به وسیله جمهوری خلق چین برای افزایش همکاری میان کشورهای عضو آغاز شد. این تحول موجب بهبود اقتصادی، توسعه پایدار و فراگیر و شرایط مساعد برای همکاری‌های مالی، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای خواهد شد.
نماینده چین در این اجلاس نیز پیشنهاد کشورش را برای ایجاد ارز دیجیتال برای آسیایی‌ها که غیرقابل تحریم باشد، مطرح کرد. همه این دلایل نشان از آن دارد که دیگر کشورها متوجه شده‌اند تحریم ابزاری برای رفتار وحشی‌گرانه و غیرانسانی آمریکا علیه کشورهای مستقل دنیاست و کشورها باید برای مقابله با یکجانبه‌گرایی آمریکایی‌ها تدبیری بیندیشند. در همین راستا بود که الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهور بلاروس گفت: تنها در صورتی قوی خواهیم بود که بتوانیم از کار مشترک سود ببریم و به حساس‌ترین موضوعات انرژی، غذا، کود، لجستیک و دسترسی به بازارها رسیدگی کنیم. همه کنوانسیون ها، حمایت گرایی و خودخواهی ملی باید پشت سر گذاشته شوند.
وی افزود: هدف کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادسازی در آسیا این است که به طور مشترک سازوکارهای همکاری در طیف وسیعی از موضوعات را بدون آزار و اذیت و تحریم ایجاد کند. ما به قالب‌های تجاری و سرمایه‌گذاری مورد علاقه ملت ها، مرزهای باز برای کالاها، خدمات و نیروی کار و همچنین کریدورهای حمل‌ونقل جدید نیاز داریم.
امروز جایابی زمین بازی قدرت‌های بزرگ به شدت به قدرت‌گیری آسیایی‌ها و البته اعضای این نهاد منطقه‌ای بستگی دارد. چین، هند، روسیه و ایران از اعضای مؤثر این سازمان و همگی منتقد رسمی نظم فعلی هستند. آمریکا تلاش دارد با هر ابزاری این بازیگران را کنترل کند و جنگ اوکراین، پرونده هسته‌ای ایران و تنش و تحریک مرزی تایوان علیه چین از مصادیق این ادعاست.
همین منطقه‌گرایی‌ها توانسته ابزار مؤثری در اختیار بازیگران مستقل و منتقد نظم تک‌قطبی قرار دهد و آنها را به مؤلفه‌های مؤثر در نظام بین‌الملل بدل کند. در همین راستا آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور کشورمان در سخنانی در اجلاس سیکا با بیان اینکه امروزه جهان بیش از هر زمان دیگری نیازمند نقش‌آفرینی مؤثرتر سازوکارهای منطقه‌ای برای ایجاد فرصت‌های بیشتر برای تعامل عینی کنشگران بین‌المللی و حل‌وفصل مسالمت‌آمیز موضوعات منطقه‌ای و جهانی است، گفت: جمهوری اسلامی ایران در پیگیری مستمر و تقویت چندجانبه‌گرایی مبتنی بر عدالت، همواره شریکی ثابت قدم خواهد بود.
وی با بیان رویکرد ایران در دولت سیزدهم در نگاه به تحولات بین‌المللی، تأکید کرد: فرایند تحول و گذار در نظام بین‌الملل به مرحله خاصی رسیده است و در بازتوزیع جدید قدرت، رویکردهای سلطه‌طلب، مطرودند و صدا و نقش کشورهای مستقل بیشتر شنیده و مشاهده می‌شود. این تحول و گذار به راهبری و جهت‌دهی نیاز دارد تا به عاقبت نظام‌های بین‌المللی سابق گرفتار نشود.
دولت سیزدهم در عمل به خط مشی مطرح شده در اجلاس سیکا گام‌های عملیاتی برداشته و رویکرد همسایه‌محوری و منطقه‌گرایی را در تعاملات تجاری از خود نشان داده است. در روزهای گذشته مدیرعامل راه‌آهن کشورمان اعلام کرد: در دولت سیزدهم به دیپلماسی حمل و نقل به ویژه حوزه ریلی توجه ویژه‌ای شده است. در سال گذشته رکورد ترانزیت ریلی، صادرات از مرزهای ریلی و مجموع حمل و نقل بین‌المللی در تاریخ راه آهن شکسته شد. همچنین در روند رو به رشد تجارت ایران، در چهار ماهه ابتدای سال جاری کماکان رشد تجارت خارجی ایران روند مثبتی را طی کرد و ۵۱ درصد از سهم تجارت خارجی کشور با جهان را تجارت با کشورهای همسایه تشکیل می‌دهد و ۴۹ درصد باقی را سایر کشورهای دنیا به خود اختصاص داده اند.
در چهار ماهه ابتدای سال جاری در مجموع تجارت خارجی ایران با ۱۵ کشور همسایه ۱۸ درصد رشد داشته که ۲۰ درصد در بخش صادرات و ۱۵ درصد در بخش واردات بوده است. همین نکته در کلام رئیس‌جمهور پس از بازگشت از قزاقستان هویدا بود که عنایت خاصی در دولت وی به تجارت با همسایگان وجود دارد.
آیت‌الله رئیسی با بیان اینکه ارتباط جمهوری اسلامی با کشورهای منطقه و آسیا شتاب قابل توجهی گرفته است، خطاب به فعالان اقتصادی و تولیدکنندگان گفت: با توجه به زمینه بسیار خوبی که فراهم شده است، مسئولان مرتبط، فعالان اقتصادی و تولیدی برای استفاده هر چه بهتر از فرصت برنامه ریزی کنند.
دولت سیزدهم در راستای تسهیل اعطای مجوز کسب و کارها اقدامات اساسی انجام داده است، اما هنوز با ایده‌آل فاصله زیادی وجود دارد و لازم است نهادهای متولی توجه بیشتری داشته باشند تا مردم طعم شیرین اقدامات و خدمات دولت سیزدهم را بیشتر بچشند.