نگاهی به اهداف احتمالی سفر«عبدالمهدی» و «بن‌علوی» به تهران

به گزارش راهبرد معاصر ، ۱۷ تیر ماه بود که «سید عباس موسوی» سخنگوی دستگاه دیپلماسی و یک روز بعد از ورود ایران به گام دوم توقف برخی تعهدات برجامی در چارچوب بیانیه شورای عالی امنیت ملی ، از تحرکات دیپلماتیک و آمد و شدهای مقامات خارجی و ایرانی و همچنین حضور ایران در نشست عدم تعهد در آینده نزدیک خبر داد.وی البته به جزییاتی در این زمینه اشاره نکرد و گفت که در زمان خودش اطلاع رسانی صورت خواهد گرفت.

در همین راستا محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران عصر شنبه ۲۲ تیر ماه به منظور شرکت در نشست سطح بالای مجمع سیاسی توسعه پایدار شورای اقتصادی و اجتماعی ملل متحد راهی نیویورک شد (+) و ضمن شرکت در این نشست و دیدار با «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل، با تعداد قابل توجهی از رسانه‌ها در آمریکا مصاحبه کرد و در دومین مقصد این سفر به کاراکاس رفت تا آنگونه که خودش گفته بود در چارچوب سفری دوجانبه، در نشست وزرای دفتر هماهنگی جنبش عدم تعهد نیز شرکت کند. او صبح امروز (دوشنبه) ۳۱ تیر ماه وارد ماناگوآ پایتخت نیکاراگوئه شد تا با مقامات این کشور ابعاد مختلف همکاری‌های دوجانبه را مورد بحث و تبادل نظر قرار دهد و قرار است پس از آن هم به بولیوی سفر کند.

در ادامه این تحرکات، آن هم در این روزها که در پی توقیف نفتکش حامل نفت ایران از سوی نیروی دریایی انگلیس در تنگه جبل طارق و اقدام اخیر ایران در توقیف نفتکش انگلیسی که به دلیل عدم رعایت و مقررات بین‌المللی دریایی صورت گرفت، بر دامنه تنش‌ها در منطقه افزوده شده، «عادل عبدالمهدی» نخست‌وزیر عراق در سفری ۲ روزه امروز (دوشنبه) به تهران سفر کرد و برخی رسانه‌ها این سفر را به منظور گفت‌وگو با مقامات ایرانی درباره تشدید تنش‌ها بین ایران و آمریکا و همچنین ایران و انگلیس عنوان کرده‌اند.

این دومین سفر عبدالمهدی ظرف چهار ماه گذشته است، او همچنین ۱۷ فروردین سال جاری در سفری ۲ روزه و در پاسخ به دعوت حسن روحانی به ایران آمده بود. حسن روحانی رئیس جمهوری ایران ۲۰ اسفند ماه سال گذشته (۱۳۹۷) در سفری سه روزه به عراق رفته بود و از سوی دیگر محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز چهارم خرداد ماه در سفری سه روزه به عراق با نخست وزیر این کشور دیدار و گفت‌وگو کرد.

عادل عبدالمهدی ۲۲ تیر ماه در بغداد میزبان «فدریکا موگرینی» مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بود. موگرینی در نشست خبری مشترک با «محمدعلی الحکیم» وزیر خارجه عراق گفته بود که این اتحادیه از تلاش‌های عراق برای کاهش تنش‌های فزاینده بین آمریکا و ایران حمایت می‌کند، چون درگیری پیامدهای وخیمی برای تمامی طرف‌ها به دنبال خواهد داشت.

موگرینی همچنین اعلام کرد که اتحادیه اروپا از پیشنهاد عراق برای برگزاری کنفرانس منطقه‌ای بین ایران و کشورهای عربی نظیر عربستان سعودی و امارات حمایت می‌کند.

در این میانه هم خبری منتشر شد درباره سفر «یوسف بن علوی» وزیر امور خارجه عمان که شنبه پنجم مرداد آن هم بعد از حدود ۲ ماه از سفر چند ساعته‌اش در ۳۰ اردیبهشت ماه قرار است مهمان ظریف در تهران باشد.

در بیانیه وزارت خارجه عمان آمده است که سفر بن علوی در راستای روابط دوجانبه و رایزنی مستمر بین ۲ کشور به خصوص درباره تحولات اخیر منطقه صورت می‌گیرد.

وزیر امور خارجه عمان عصر دوشنبه ۳۰ اردیبهشت ماه پس از ورود به تهران با «محمد جواد ظریف»، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران دیدار و در خصوص روابط دو جانبه و مهمترین مسائل منطقه‌ای و بین المللی گفتگو و تبادل نظر کرد. روزنامه سعودی «الشرق‌الأوسط» پس از این سفر و روز جمعه سوم خرداد به نقل از یوسف بن علوی وزیر خارجه عمان در مصاحبه با نشریه «المجله» نوشت که عمان با دیگر طرف‌ها برای آرام‌سازی تنش بین آمریکا و ایران تلاش می‌کند و در این زمینه تماس‌های زیادی برقرار است. وی جامعه جهانی را به تلاش و همکاری با عمان برای ممانعت از وقوع جنگ و خطرات آن فراخواند و میانجیگری عمان بین ایران و آمریکا را نه تأیید و نه رد کرد.

البته پس از سفر اردیبهشت یوسف بن علوی به تهران، سید عباس عراقچی اوایل خرداد ماه در سفری به سه کشور منطقه به مسقط هم رفت و با بن علوی دیدار و گفت‌وگو کرد.

عراقچی پنجم خرداد ماه در این ملاقات ضمن تاکید بر اهمیت صلح و امنیت در منطقه مهم خلیج فارس، نسبت به سیاست‌های مخرب آمریکا و برخی متحدان آن کشور در منطقه هشدار داد.

وی با رد هرگونه گفتگوی مستقیم یا غیرمستقیم با آمریکا گفت: جمهوری اسلامی ایران برای برقراری روابطی متوازن و سازنده با تمامی کشورهای منطقه خلیج فارس بر اساس احترام و منافع متقابل آمادگی دارد.

معاون سیاسی وزارت امور خارجه کشورمان با تاکید بر اینکه جمهوری اسلامی ایران خواهان افزایش تنش در منطقه نیست، پایان تحریم ها و بهره مندی همه کشورهای منطقه از منافع همکاری های اقتصادی را متضمن آرامش و ‌ثبات در منطقه خواند و گفت: اعمال تحریم علیه ایران یک تجربه شکست خورده است که پیش از این بارها امتحان شده بود.

وزیر امور خارجه عمان نیز در این ملاقات با تائید شرایط خطیر منطقه بر لزوم خویشتنداری همه طرف‌ها تاکید کرده و خواستار ادامه رایزنی‌های نزدیک دو کشور شد.

در این خصوص «حسن هانی‌زاده» کارشناس مسائل منطقه در گفت‌وگو با خبرنگار فارس درباره سفر بن علوی و عادل عبدالمهدی می‌گوید: «بعد از بروز تنش بین ایران و انگلیس و توقیف نفتکش حامل نفت ایران در تنگه جبل طارق از سوی نیروی دریایی سلطنتی انگلیس، شرایط دشواری برای منطقه ایجاد شد مخصوصا اقدام هوشمندانه ایران در توقیف نفتکش انگلیسی، نگرانی‌هایی برای کشورهای منطقه به وجود آمد و یکسری کشورها در اروپا و منطقه این آمادگی را پیدا کردند که برای کاهش تنش در منطقه حساس خلیج فارس میانجیگری کنند از جمله فرانسه و کشورهای منطقه مثل عراق و پادشاهی عمان.»

وی اضافه می‌کند: «با توجه به اینکه عراق و عمان روابط گسترده‌ای با آمریکا و غرب دارند، به نظر می‌رسد سفر قریب الوقوع یوسف بن علوی و عادل عبدالمهدی به تهران می‌تواند به کاهش تنش‌های موجود بین ایران و انگلیس منجر شود.»

این کارشناس بر این باور است که عمان به دلیل جایگاهش در شورای همکاری خلیج فارس و همچنین ارتباط گسترده‌اش با انگلیس می‌تواند در میانجیگری بین ایران و انگلیس تأثیرگذار باشد.

هانی‌زاده با ذکر این نکته که عمان در گذشته در موارد حساسی ماموریت‌های میانجیگرانه را به خوبی ایفا کرده، معتقد است که «یوسف بن علوی» در سفر به تهران قطعا پیام‌هایی از دولت انگلیس و حتی آمریکا برای مقامات ایران به همراه خواهد داشت و این سفر نقطه عطفی در روابط ایران و غرب خواهد بود و احتمالا بعد از این سفر شاهد گشایشی در بحران‌های موجود بین ایران و انگلیس خواهیم بود.

این کارشناس در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه در حال حاضر مناسبات دیپلماتیک بین ایران و انگلیس برقرار است و چه نیازی به واسطه است؟ خاطرنشان می‌کند: «اقدام انگلیس در توقیف نفتکش حامل نفت ایران موجب شده انگلیسی‌ها به این نتیجه برسند این اقدام کاملا اشتباه بوده و از آنجایی که انگلیس همواره در بروز بحران سعی می‌کند خزنده و پنهانی مسائل خود را با کشورهای دیگر حل کند تجربه نشان داده در چنین مواردی لندن تلاش می‌کند از طریق واسطه سومی و به دور از مسائل رسانه‌ای و جنجال‌های تبلیغاتی به نوعی مشکلاتش را حل کند و از طریق واسطه مطمئنی پیام‌های خود را منتقل و آبرومندانه از بحران خارج شود.»

هانی‌زاده عنوان می‌کند: «به نظر می‌رسد انگلیسی‌ها حساس هستند که جهان متوجه نشود در برابر ایران کوتاه آمده‌اند و به همین دلیل به عمان متوسل شده‌اند چون عمان نگران است اگر بحران جدیدی در خلیج فارس رخ دهد همه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس متضرر خواهند شد.»

این تحلیلگر مسائل منطقه همچنین بر این باور است که حتی ممکن است بن علوی در سفر آتی‌ به تهران درباره مناسبات ایران و عربستان هم با مقامات ایرانی گفت‌وگو کند و احتمال دارد در آینده گشایشی بین ریاض و تهران رخ داده و بحران‌های سیاسی موجود پایان یابد و پیامی هم در این خصوص از سوی مقامت سعودی از سوی بن علوی به تهران منتقل شود.

گفتنی است دولت عمان روز یکشنبه (۳۰ تیر ماه) به تنش‌ها در خلیج فارس واکنش نشان داد و خواستار «خویشتنداری» همه طرف‌ها شد. دولت عمان در بیانیه‌ای که بدین منظور منتشر شد اعلام کرد که «با نهایت توجه، تردد دریایی در تنگه هرمز را دنبال و همه طرف‌ها را به خویشتنداری دعوت می‌کند».

البته جمهوری اسلامی ایران همواره اعلام کرده‌ که نیازی به میانجی ندارد، ولی با این حال از اقدامات همراه با حسن نیت کشورهای دوست و همسایه استقبال کرده است.در همین خصوص ظریف وزیر امور خارجه ایران در سفر اخیرش به بغداد اعلام کرد: «نیاز به میانجیگری نداریم، اما از اقدامات و حمایت دوستان عراقی خود استقبال و تشکر می‌کنیم.»

حال باید دید که پس از سفر عبدالمهدی و یوسف بن علوی به تهران شاهد تحولی خواهیم بود یا خیر.

منبع : فارس