آیا بسترهای حذف ۴ صفر از پول ملی فراهم است؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ بحث درباره حذف 4 صفر از پول ملی از سال 87 مطرح بود ولی امروز در هیئت دولت تصویب شد تا چهار صفر از پول ملی حذف شود، بر اساس داده های کارشناسی این تصمیم نه یک سیاست اقتصادی که یک تصمیم اجرایی است که منجر به کاهش حجم اسکناس در کشور میشود، ولی عده ای معتقدند این تصمیم بایستی بعد از یک سلسله اصلاحات و مهار تورم گرفته میشد.

پس از بحثهای چندین و چند ساله در زمینه پول ملی دولت لایحه حذف چهار صفر از پول ملی را به تصویب رساند، بحث حذف صفرها از سال 87 مطرح بود، این لایحه در نهایت باید به مجلس ارائه شود و بعد از تصویب در بهارستان، دولت نسبت به اجرای آن و اعمال در اسکناس های جدید اقدام کند. طبق طرح پیشنهادی بانک مرکزی که در دولت به تصویب رسیده، واحد پولی ملی جدید تحت عنوان «تومان» تعریف می‌شود که هر «تومان» معادل ده هزار (10000) ریال فعلی و یکصد (100) «ریال جدید» خواهد بود.

تاریخچه حذف چهار صفر از پول

از سال ۱۹۶۰ تاکنون، در ۷۱ مورد دولت های در حال توسعه، مجبور به حذف چندین صفر از پول ملی خود شده‌اند. طی این مدت ۱۹ کشور یک بار اقدام به حذف صفر کرده و ۱۰ کشور نیز ۲ بار این سیاست را اجرا کرده‌اند. آرژانتین، یوگسلاویِ سابق و برزیل نیز هر کدام به ترتیب با 4، 5 و 6 بار اجرای سیاست حذف صفر، رکوردی ماندگار برجای گذاشتند. برزیل از حیث تعداد دفعات حذف صفر در جهان رتبه نخست را داراست. از سال ۱۹۳۰ تاکنون طی ۶ مرحله ۱۸ صفر از پول ملی برزیل حذف شده است و ۸ بار نیز نام واحد پولی این کشور تغییر پیدا کرده که از این حیث رکوددار تغیرات پول ملی در دنیا است، زیمباوه ولی با حذف 10 صفر در یک زمان رکورددار حذف صفر در دنیاست[1].

این تصمیم آیا اثرات واقعی بر اقتصاد خواهد داشت؟

اگر اقتصاد را به دو قسمت اقتصاد واقعی و اسمی بدانیم، نرخ پول(ارزش برابری آن با سایر ارزها یا قدرت خرید با آن پول) خود یک شاخص اسمی محسوب میشود ولی خود اسم نرخ پول(ریال یا دلار یا تومان) به عنوان یک شاخص اقتصادی شناخته نمیشود، بر همین اساس نمیتوان حذف صفر را یک سیاست اقتصادی برشمرد، بلکه آن را یک تصمیم فرعی و خنثی دانست. در واقع با این کار اسم تغییر کرده نه مسمی. با این تصمیم تنها اثر واقعی را میتوان کاهش حجم اسکناس در کشور دانست؛ این را میدانیم که در ایران ازای هر فرد حدود 100 برگ اسکناس وجود دارد، این در حالیست که این رقم در اروپا 14 برگه اسکناس است، بر اساس آمار حجم کل اسکناس در کشور چیزی حدود 12 تا 13 هزار میلیارد تومان است. دیگر اثر مثبت این طرح اثر روانی مثبت آن است، وقتی صفرها از پول حذف می شود مردم از لحاظ روانی احساس می‌کنند که پول کمتری را در معاملات روزمره هزینه می‌کنند. در این زمینه مقایسه های جالبی در فضای مجازی شده است؛ پراید 40 هزار تومانی، نان 1 تومانی و گوشت 100 تومانی!

تجربه‌های موفق دنیا در حذف صفر به ما میگوید هر تصمیمی برای حذف صفر از پول ملی باید منوط به یک زنجیره اصلاحات مالی و بانکی باشد، به عنوان یکی از این نمونه های موفق ترکیه است که در 2005، 6 صفر از پول ملی این کشور حذف شد، روند سقوط پول ملی این کشور بسیار شدیدتر از کشور ما بوده است به صورتی که هر دلار آمریکا در سال ۱۹۸۸ هزار و 422 لیر قدیم ترکیه بود که در سال ۲۰۰۳ به بیش از 5.1 میلیون لیر قدیم رسید، درشت‌ترین اسکناس ترکیه از پنج هزار لیر به یک میلیون لیر تبدیل شد. ولی این طرح زمانی اجرا شد که بانک مرکزی ترکیه یک سلسله اصلاحات بانکی و مهار تورم مناسب را انجام داد. یک تجربه ناموفق اما تجربه زیمباوه است؛ دولت این کشور در سال ۲۰۰۳، زمانی که تورم از مرز هزار درصد گذشت، برای حذف سه صفر از اسکناس‌های زیمبابوه اقدام کرد. در این زمان درشت‌ترین اسکناس این کشور ۱۰۰ تریلیون دلار ارزش داشت. با این اسکناس اما خرید یک دسته سبزی هم دشوار بود. علی‌رغم پیاده‌سازی این سیاست اما دولت هیچ اقدام دیگری برای مهار تورم انجام نداد. روند چاپ اسکناس و افزایش نرخ تورم همچنان ادمه داشت تا جایی که درسال ۲۰۰۸ این کشور دیگر کاغذ کافی برای خلق پول نداشت. در نهایت اقتصاد این کشور ویران شد و دلار آمریکا در سال ۲۰۰۹ جایگزین دلار زیمبابوه شد[2]. با عنایت یه این نکته این تصمیم را در زمان فعلی میتوان یک اقدام فرعی و غیرواقعی دانست.

هزینه های این طرح

حذف صفر از پول به شدت هزینه زاست به صورتی که برآورد میشود برای جایگزینی پولهای موجود و چاپ پول جدید و تغییرات نرم افزاری حدود 3 هزار میلیارد تومان هزینه در بر خواهد داشت، علاوه بر این به واسطه حذف 4 صفر بایستی ریال های متناظر در حسابهای بانکی حذف شود، تصور کنید در حساب بانکی تان یک میلیون و 723 هزار و دویست سی و پنج ریال داشته باشید، با حذف صفرها سی و پنج ریال از حساب شما حذف خواهد شد، این شاید رقم زیادی نباشد ولی برای حدود 500 میلیون حساب بانکی در ایران حدود 10 میلیارد تومان خواهد سوخت، این رقم در مقیاس کلی البته محلی از حساب ندارد ولی اتفاق بعدی که میفتد این است که نرخ برخی خدمات خاص مانند خدمات مالی که با ریال همراه هستند با این تصمیم قطعا گرانتر برای مشتری تمام خواهد شد، چرا که نرخ خدمات به سمت بالاتر گرد خواهد شد و سرجمع آن هزینه برای اشخاص خدمات گیرنده در مجموع بالاتر خواهد رفت.

پی نوشت:

[1] اقتصادنیوز

[2] تجارت نیوز