چه کسانی مستعد «اعتیاد» هستند؟

به گزارش راهبرد معاصر، محمدباقر صابری زفرقندی با اشاره به اینکه اعتیاد یک بیماری مغزی است که به صورت ناخوشی‌های ذهنی و اختلالات رفتاری خودش را نشان می‌دهد، گفت: اعتیاد می‌تواند به صورت اعتیاد رفتاری باشد و یا در قالب وابستگی به یک ماده خاص که ما آن را به عنوان مواد اعتیادآور و یا مواد مخدر می‌شناسیم، ظهور کند.

وی با بیان اینکه برخی نظریه‌پردازان معتقد هستند که عده‌ای از افراد استعداد و زمینه لازم برای ابتلا به اعتیاد را دارند، تصریح کرد: یعنی افرادی در طی مراحل رشد روانی و جسمی که از دوران جنینی شروع می‌شود و در دوران نوزادی، کودکی و نوجوانی ادامه می‌یابد، دچار نواقصی می‌شوند که آنها را برای ابتلا به اختلالات رفتاری و برخی اختلالات روان پزشکی و از جمله اعتیاد مستعد می‌کند.

وی افزود: به عبارتی برای اینکه فردی مبتلا به اختلالات اعتیادی اعم از اعتیاد رفتاری و یا مصرف مواد مخدر شود، در طول رشد آسیب‌هایی به سیستم مغزی او وارد شده و این آسیب‌ها منجر به ایجاد نقص در کارکرد مغز و اعصاب می‌شود است، بنابراین فرد استعداد زمینه‌ای و ذاتی برای اختلال اعتیاد را پیدا می‌کند. با توجه به موضوع فوق یکی از اساسی‌ترین و مهمترین اقدامات برای جلوگیری از اعتیاد، تامین و ارتقای بهداشت در دوران بارداری و حتی قبل از آن بهداشت دوران باروری در زنان است.

دانشیار روانپزشکی تاکید کرد: مراقبت دقیق از نوزادان و کودکان در دوران کودکی که با آسیب پذیری بالایی همراه است، موثرترین راه پیشگیری است. عفونت‌ها و ضربه‌های جسمی و روحی و تغذیه نامناسب در این دوران عواملی هستند که آسیب‌های جدی و غیر قابل بازگشتی را ایجاد می‌کند. با این توصیف این نظریه که شروع فرایند اعتیاد به طور عمومی در دوران نوجوانی شروع و شکل می‌گیرد و ما در سنین بالاتر تظاهرات بیرونی آن را می‌بینیم، قابل توجیه می‌شود.

چرا درمان اعتیاد لازم است؟

وی با تاکید بر اینکه اعتیاد یک فرایند پیشرونده است، اظهار کرد: تمایل اجبارگونه و تکراری برای مصرف مواد و یا انجام یک رفتار خاص در اعتیادهای رفتاری یک مسیر معیوب را ایجاد می‌کند که فرد به سمت ناتوانی ذهنی و جسمی سوق پیدا می‌کند. بنابراین مداخله در هر مرحله‌ای برای توقف و یا کاهش سرعت این سیر تخریبی به شدت توصیه می‌شود.

وی تاکیدکرد: این باور غلط که اعتیاد قابل درمان نیست، نباید به باور نادرست‌تری منتهی شود که افراد معتاد برای کمک از درمان‌گران و شروع درمان تلاش نکنند. امروزه انواع مداخلات درمانی معتبر در دسترس است و درمانگران توانمندی این درمان‌ها را ارائه می‌کنند. بنابراین توصیه اکید می‌شود تا افرادی که به هر دلیل مواد اعتیادآور مصرف می‌کنند فارغ از میزان و یا مدت مصرف، برای شروع درمان چاره‌جویی کنند تا شرایط جسمی و ذهنی آنها به مرحله‌ای از تخریب نرسد که فرایند درمان سخت‌تر می‌شود.

درمان‌های اجباری چه جایگاهی در فرایند درمان اعتیاد دارند؟

مدیر گروه اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی ایران ادامه داد: اگر درمان به صورت داوطلبانه صورت گیرد و افراد با تمایل خودشان برای درمان اقدام کنند، بدیهی است که نتایج کار بسیار امیدوار کننده خواهد بود. بنابراین یکی از اقدامات و مداخلات برای شروع درمان انجام مصاحبه‌های انگیزشی است تا فرد مبتلا مجاب شود که به درمان وارد شود.

وی افزود: با این حال و به دلیل آسیب‌های بالقوه و بالفعلی که متعاقب وجود افراد معتاد در خانواده و جامعه ایجاد می‌شود، داوطلبانه نبودن منافاتی برای شروع درمان ندارد. افراد معتادی که به مراحل سخت اعتیاد رسیده‌اند و اصولا توان ذهنی لازم برای اینکه تصمیم درستی بگیرند را ندارند، لازم است مورد حمایت و مراقبت‌های درمانی تعریف شده قرار گیرند.

وی با بیان اینکه اجبار و فشارهای قانونی برای این افراد نه تنها مفید بلکه لازم و ضروری است، توضیح داد: خوشبختانه در قانون مبارزه با مواد مخدر کشور نیز در ماده ۱۶ به این مهم توجه شده و طبق این ماده قانونی، افراد معتادی که به هر دلیل نتوانند و یا نخواهند اقدام به درمان کنند و تجاهر آنها به اعتیاد موجب آسیب به خودشان و یا آحاد جامعه می‌شود باید از طریق مراجع قانونی تحت حمایت و درمان قرار گیرند. این ماده قانونی اگر درست و منطبق با موازین علمی و رعایت چهار چوب‌های بهداشتی و درمانی مورد توجه مسئولان مربوطه قرار گیرد، تحقیقا بخشی از معتادین نجات خواهند یافت.

وی افزود: هر چند اجرای نادرست و سلیقه‌ای و بدون داشتن برنامه و پروتکل درمانی مناسب می‌تواند آسیب‌های جدی‌تری مانند اشاعه ویروس‌های خطرناکی از جمله ویروس نقص ایمنی و متعاقب آن بیماری ایدز و یا بیماری ناتوان کننده و کشنده هپاتیت‌های B و C را به دنبال داشته باشد.

بنابر اعلام روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی ایران، وی در خاتمه، گفت: تاکید همچنان بر این است که مداخله در درمان معتادان پرخطر و حاشیه نشین باید مبتنی بر شواهد علمی و دستورالعمل‌های استاندارد و پروتکل‌های درمانی متناسب و مناسب با این گروه هدف باشد که در سال‌های قبل این اسناد تهیه و حتی ابلاغ نیز شده است؛ ولی متاسفانه در اقداماتی که تحت عنوان جمع‌آوری معتادان خیابانی صورت می‌گیرد چندان مورد توجه قرار ندارد./ فارس