پاشینیان: جنگ اوکراین موجب کمتر شدن توجه جهانی به قره باغ شده است
نخست وزیر ارمنستان با انتقاد از بسته شدن گذرگاه لاچین و محدودیتهای پیش آمده برای شهروندان قره باغ گفت: این منطقه باید رابط ناگورنو-قره باغ با ارمنستان باشد.
به گزارش راهبرد معاصر، نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان و الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان در گفتگو با یورو نیوز به بیان مسائل بعد از جنگ 2020 قره باغ پرداختند.
الهام علی اف در این گفتگو با بیان اینکه بیانیه‌ای که در دهم نوامبر 2020 به امضا رسید در عمل موجد صلح پایدار نبود، گفت: پیمان صلح نبود، در واقع نوعی بیانیه بود و در عمل، اعلام تسلیم ارمنستان بود. در نتیجه ما شروع به طرح اقداماتی کردیم تا برای حل اختلاف با ارمنستان به یک راه‌حل نهایی برسیم. اقداماتی از قبیل به رسمیت شناختن تمامیت ارضی، حق حاکمیت، مرزهای بین‌المللی، تعیین مرزها، عدم استفاده از زور یا تهدید به استفاده از زور و همین پیشنهاد را ارائه کردیم. بنابراین کشور ما که متحمل 30 سال اشغال شده بوده و با اعمال زور عدالت را برقرار کرده بود، تنظیم‌کننده فرآیند تازه صلح بوده. البته نمی‌گویم که این فرآیند به‌خوبی پیش رفته، ولی خوشبینیم چون در سطح وزرای خارجه طرفین وارد مذاکرات بسیار جدی شده‌ایم.
پاشینیان نیز در خصوص بیانیه آتش بس گفت: متنی که در نهم نوامبر سال 2020 به امضا رسیده، چنان که اشاره شد، به معنای قانونی، پیمان یا معاهده صلح نبوده، اما تعدادی از مفاد آن در عمل به‌شدت نقض شده. موافقم که این بیانیه می‌تواند ایده کلی طرح صلح آینده باشد و هست. متأسفانه بسیاری از مفاد آن پیوسته از سوی آذربایجان نقض می‌شود. این موارد هم‌اکنون هم چنان نقض می‌شود.
پاشینیان در خصوص گفتگوها در بروکسل نیز گفت: صلح نه تنها ممکن است که ضروری است. اعتقاد من و موضع شخصی‌ام این است و این را باور دارم. اما برای رسیدن به چنین چیزی، جامعه بین‌الملل باید به نکات باریکی توجه کند، باید روشن شود که چرا مذاکرات به‌کندی پیش می‌رود. اجازه بدهید به دیدار یکی مانده به آخرمان در حضور شارل میشل، رئیس شورای اروپا در بروکسل اشاره کنم، دیداری که در آن من و رئیس جمهوری آذربایجان توافق کردیم، یا به‌عبارتی به این درک مشترک رسیدیم، که ارمنستان و آذربایجان باید تمامیت ارضی یکدیگر را به‌رسمیت بشناسند، یعنی مساحت 29800 کیلومتر مربع برای ارمنستان، و 86600 کیلومتر مربع برای آذربایجان. اما رئیس جمهوری آذربایجان تاکنون رسیدن به این درک مشترک را علناً تأیید نکرده و البته تکذیب هم نکرده. همین نکته باریکی است که بی‌اعتمادی ایجاد می‌کند.
علی اف نیز در این خصوص گفت: من فکر می‌کنم امیدواری به‌جاست. این دیدارها باعث شده ما به مسائل بسیار حساسی بپردازیم، نظیر اینکه مرزمان چه شکلی خواهد بود؟ مرز میان ارمنستان و آذربایجان تعریف نشده، چراکه به محض فروپاشی شوروی ما با تهاجم روبه‌رو شدیم. بنابراین مسئله این است که این مرز چطور خواهد بود؟ وضعیت واقعی در نقاط مرزی چه خواهد بود؟ وضعیت ارتباطات چطور خواهد بود؟ چون ارمنستان پس از جنگ دوم قره‌باغ متعهد شده که اجازهٔ دسترسی آذربایجان را به (برون‌بومِ) نخجوان بدهد. اما این اتفاق هنوز نیفتاده. اغلب بندهای پیمان صلح را وزیران نوشته‌اند و به نظرم دیدارهای ما صرفاً حال‌وهوای مناسب را فراهم می‌کند. اما اگر از سوی ارمنستان رویکرد سازنده‌ای ببینیم و مهمتر از همه، اگر آنها کاملاً میل به جدل برسر تمامیت ارضی ما را کنار بگذارند، آنگاه می‌توان خیلی زود، حتی شاید تا پایان امسال، به راه‌حلی برای صلح رسید.
رئیس جمهور ترکیه در خصوص تاثیر میانجیگری اتحادیه اروپا نیز گفت: اتحادیه اروپا در زمان اشغال و هنگامی که مذاکرات 1992 آغاز را کردیم عضو فرآیند میانجیگری نبود. این اقدام در واقع کار شارل میشل، رئیس کمیسیون اروپا بود که از ما دعوت کرد و ما هم پذیرفتیم، چراکه با در نظر گرفتن سطح همکاری‌های آذربایجان و اروپا و ارمنستان و اروپا، اتحادیه اروپا می‌تواند بهترین گزینه باشد، چون روابط ما با اروپا براساس احترام و اعتماد متقابل و همچنین براساس منافع طرفین است. این اقدامات حالا دارد به گفتگوهایی بسیار جدی تبدیل می‌شود، چون ما نه‌تنها در بروکسل، بلکه حتی به‌موازات طرح صلح اروپا هم با هم دیدار می‌کنیم که آخرین بارش در کیشیناو بود. به‌نظرم اینها مهم است چون اجازه نمی‌دهیم شرایط به رکود برسد، چون اگر اینطور شود، به‌نوعی بازی متوقف شده و درنتیجه از وقوع هیچ احتمال خطرناکی در امان نیستیم.
پاشینیان نیز در این خصوص گفت: مایلم در ابتدا تأکید کنم که مزایای میانجیگری اروپا از مدتها پیش برای همه معلوم بوده. اما هر میانجی‌گری‌ای کاستی‌های خاص خودش را دارد و اگر اجازه بدهید درباره آنها صحبت می‌کنم. فرض من آن است که میانجیگری مفید آن است که اگر یکی از طرفین به درک مشترکِ حاصل‌شده احترام نگذاشت، این کار با رفتار سیاسی میانجیان نسبت به آن طرف همراه باشد. ما در بروکسل شاهد چنین چیزی نبوده‌ایم و من پیوسته به این مسئله اشاره می‌کنم. مایلم رازی را با شما درمیان بگذارم، ما سندی به نام «بازبینی» تهیه کرده‌ایم که در آن مواردی که در بروکسل برسرشان به توافق رسیده‌ایم اما بعد رعایت نشده‌اند، لیست شده‌اند و این موارد پرونده ضخیمی دارد. یعنی پرونده عریض و طویلی پیدا کرده که نگران‌کننده است.
کمترشدن توجه جهانی در اثر جنگ اوکراین
پاشینیان در خصوص نقش غرب در پرونده قره باغ با وجود روسیه نیز گفت: اجازه بدهید یادآوری کنم که این‌گونه صحنه‌های رقابت بین‌المللی مستقیما به ما مربوط نمی‌شوند، چون همانطور که می‌دانید اعضای گروه (پیمان) مینسک در این زمینه حاضر و فعال بودند. این گروه بین‌المللی به‌منظور حل‌وفصل مسئلهٔ قره‌باغ تشکیل شده بود. اما از 24 فوریهٔ 2022 ارتباط بعضی از اعضای این گروه با هم متوقف شد. برخی تصمیم گرفتند با دیگران در ارتباط نباشند و به خاطر همین بود که مسئله به‌وجود آمد.
نخست وزیر ارمنستان اظهار داشت: البته، به‌خاطر رویدادهای اوکراین، این علاقه، نه‌تنها در روسیه که در دیگر بازیگران ژئوپولتیک نیز کمتر شده، چون همه توجه جهان عملاً متوجه اوکراین است و این یکی از عوامل است.
علی‌اف نیز در این باره گفت: در واقع، میانجی توافق آتش‌بس و صدور اعلامیه 10 نوامبر 2020 روسیه بود، نه اروپا و آمریکا و نخستین دیدار ما با همکاران ارمنی‌مان از سوی روسیه و در این کشور برگزار شد. اما بعد از جنگ روسیه و اوکراین وضعیت عوض شد و ما شاهد فعال‌ترشدن ایالات متحده و اتحادیهٔ اروپا بودیم. در عمل، برای ما فرق چندانی ندارد که چه کسی فرآیند میانجیگری را هدایت کند، یا تا میزان مشخصی، نقش پررنگ‌تری در آن داشته باشد. مهم به نتیجه رسیدن است.
رئیس جمهور آذربایجان در خصوص تاثیر روسیه بر منطقه اظهار داشت: در مورد آذربایجان، باید گفت خیلی چیزها تغییر نکرده، چون رابطه ما و روسیه متوازن خواهد بود، یعنی روابط ما براساس به رسمیت شناختن منافع ملی طرفین و البته تمامیت ارضی و حق حاکمیت خواهد بود. روسیه همسایه و شریک ماست.
گذرگاه لاچین و چالش دسترسی مردم منطقه به اقلام ضروری
پاشینیان درباره وضعیت گذرگاه لاچین نیز گفت: چیزی که فعلاً در ناگورنو-قره‌باغ در جریان است یک بحران انسانی است، بحران انسانی به چه معنا؟ به این معنا که هیچ غذایی به ناگورنو-قره‌باغ نمی‌رسد. تأمین مواد خوراکی از بیرون ممکن نیست. تعدادی از کالاهای ضروری موجود نیست، مردم به دارو و غذای کودک دسترسی ندارند. لوازم بهداشتی تأمین نمی‌شود. اقلام ضروری معاش مردم موجود نیست. آذربایجان گازرسانی به مردم ناگورنو-قره‌باغ را قطع کرده. همچنین جلوی تأمین سوخت را گرفته. بنابراین در این منطقه ما با خطر جدی گرسنگی و سلامت و خطرات از این دست روبه‌رویم.
نخست وزیر ارمنستان درباره انکار آذربایجان نیز اظهار داشت: نمی‌دانم منظورشان کجاست، اما من درباره سندی حرف می‌زنم که امضا شده و اعتبار بین‌المللی دارد، در این سند نام گذرگاه لاچین به وضوح قید شده، گذرگاهی که تحت کنترل صلح‌بانان روس است و فقط یک مسیر به عرض پنج کیلومتر نیست که باید از کنترل آذربایجان بیرون باشد، بلکه این منطقه باید رابط ناگورنو-قره‌باغ و ارمنستان باشد.
علی‌اف اما در این خصوص گفت: آزادی رفت‌وآمد محدود نشده. از 23 آوریل که ایستگاه کنترل مرزی را دایر کرده‌ایم بیش از 2 هزار ساکن قره‌باغ به سهولت به ارمنستان رفت‌وآمد داشته‌اند. اما در 15 ژوئن ارمنستان با یک حرکت نظامی تحریک‌آمیز یکی از مرزبانان ما را زخمی کرد و مسیر به‌منظور بررسی این موضوع موقتاً بسته شد، اما بعد دوباره باز شد. صلیب سرخ رساندن دارو و جابه‌جایی بیماران نیازمندِ بستری‌شدن را به ارمنستان از سر گرفت. اما متأسفانه هنگام کنترل کامیون‌های صلیب سرخ در آنها کالاهای قاچاقی نظیر سیگار و آیفون و گازوئیل پیدا شد. به مسئولان صلیب اطلاع داده شد و آنها طی تماسی گفتند هیچگونه مسئولیتی در قبال این مسئله ندارند درحالی‌که کامیون‌ها نشان صلیب صرخ داشتند و رانندگان هم یونیفورم صلیب سرخ پوشیده بودند.
مادران داغدار سیاستمداران را مسئول می‌دانند
رئیس جمهور آذربایجان در خصوص جنگ قره باغ و تلفات آن که منجر به اعتراضات خانواده هایی در هر دو کشور شد نیز اظهار داشت: پیروزی در جنگ مأموریت زندگی سیاسی من بود و با موفقیت به پایان رسید. ما در جنگ پیروز شدیم و عدالت را برقرار کردیم و تمامیت ارضی را به خودمان برگرداندیم و حالا دربارهٔ صلح گفتگو می‌کنیم. اگر ارمنستان صلح بخواهد به صلح خواهیم رسید، چون ما هیچگونه ادعای ارضی نسبت به ارمنستان نداریم و نمی‌خواهیم آنها هم نسبت به ما چنین ادعایی داشته باشند. این یعنی کسانی که اکنون در قره‌باغ و تحت کنترل صلح‌بانان روس زندگی می‌کنند، در آذربایجان زندگی می‌کنند و باید انتخاب کنند که یا شهروند آذربایجان باشند و به عنوان اقلیت قومی در همین کشور که مملو از اقلیت‌هاست زندگی کنند یا اینجا را ترک کنند.
نخست وزیر ارمنستان نیز در این باره اظهار داشت: می‌دانید، جنگ در هر صورت اشتباه است. اگر جنگی روی دهد، یعنی کسی در جایگاهی خطا کرده، یا کسانی در جایگاه‌های مختلف دچار خطا شده‌اند. اما از سوی دیگر باید پرسید دلیل جنگ چیست؟ سبب جنگ این است که رسیدن به صلح پایدار یا حفظ صلح محال است. آیا این محال‌بودنِ صلح واقعی و اصیل است؟ آیا موثق است؟ مسئله این است. پسر من هم در جنگ شرکت داشت. همسر من هم در این جنگ حضور داشت و حالا شما در این باره می‌پرسید و سوال‌تان هم بسیار جدی است و البته بر‌حق. اما به‌نظرم این مسئله بسیار عمیق است. بشر همواره در سراسر دوران حضورش، درباره اجتناب از جنگ و رسیدن به صلح سخن گفته است. پس آیا مسئله همیشه این است که سیاستمداران خوب یا بد بوده‌اند، یا هستند؟
پیامی به مردم طرف مقابل
پاشینیان درباره پیام به مردم طرف مقابل نیز گفت: مردم چیزهایی می‌گویند نظیر اینکه ما از مدتها پیش اینجا زندگی کرده‌ایم و همچنان تا مدتها اینجا زندگی خواهیم کرد. من فکر می‌کنم همه حرف‌ها زده شده. با این همه، چیزی هست که مایلم با مردم ارمنستان و مردم آذربایجان در میان بگذارم، چراکه مردم ارمنستان و آذربایجان باید از دولت‌های‌شان صلح بخواهند، این درخواست باید به وضوح یک درخواست علنی باشد و آرامش، انعطاف‌پذیری و مهارت برای رسیدن به آن ضروری است.
علی‌اف نیز در این باره گفت: خب، من دراین‌باره فکر نکرده‌ام. چون اولین‌بار است که چنین سوالی از من می‌شود. پیامم به ارمنی‌های ساکن ارمنستان این است که ما خواهان صلح با دولت‌شان هستیم. پیام دیگرم به آنها آن است که موقعیت ژئوپولتیک کنونی و توازن قوا را درک کنند. رهبران ارمنستان سال‌های سال مردم خودشان را قانع می‌کردند که قوی‌ترین ارتش دنیا را دارند و اگر جنگ دربگیرد تا باکو می‌آیند، اما جنگ این روایت را درهم شکست. ما دیگر جنگ نمی‌خواهیم. نه امروز و نه هیچ وقت دیگر و به ارمنی‌های ساکن قره‌باغ می‌گویم، آنها نباید پیرو به اصطلاح رهبران‌شان باشند. این رهبران دائما به آنها دروغ می‌گویند. بنابراین ارمنیان قره‌باغ باید درک کنند که جزء آذربایجان‌بودن امنیت و حقوق شهروندی‌شان را تأمین می‌کند، حقوقی نظیر آموزش‌وپرورش، فرهنگ و دین و مذهب. آنها زندگی طبیعی خواهند داشت و دیگر گروگان و بازیچه نخواهد بود. ما به آنها زندگی عادی می‌دهیم. معتقدم که آنها اگر به حرف من گوش بدهند متوجه اینها خواهند شد و می‌دانند که من پای حرفم هستم./ تسنیم