عدالت آموزشی، حلقه مفقوده کنکور

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ بعد از اعلام نتیجه کنکور سراسری و آمار تفکیکی سهم مدارس در میان قبول شدگان کنکور اما و اگرهای بسیاری درباره سهم مدارس دولتی، غیرانتفاعی و سمپاد (سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان) ایجاد شد؛ سهمی که قرار بود با ایجاد تغییراتی به عدالت آموزشی بیشتری بینجامد.

مدارس دولتی تنها صاحب هشت درصد رتبه های برتر قبول شدگان هستند و عنوان می شود از میان ۴۰ نفر رتبه برتر تنها سه نفرشان در مدارس دولتی درس خوانده اند؛ هر چند این آمار در سال گذشته ۲.۵ بود و رشدی سه برابری داشته است، اما با توجه به تغییراتی که عنوان شد و قرار بود عدالت آموزشی به دنبال داشته باشد، قابل قبول نیست.

یک عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی سهم دهک نخست تا سوم را که اقشاری کم برخوردار هستند، تنها دو درصد از قبولی رتبه‌های زیر ۳ هزار کنکور دانست

لزوم تغییرات در مسیر عدالت آموزشی

سهم مدارس دولتی در میان رتبه های برتر در حالی هشت درصد است که نیمی از رتبه برتری ها از میان دانش آموزان مدارس غیر انتفاعی تهرانی و ۶۰ درصد نیز استعدادهای درخشان هستند. بنا بود تغییر شیوه کنکور و پذیرش دانشجو در دانشگاه‌های کشور به بالا رفتن سهم مدارس دولتی در کنکور منجر شود. علاوه بر این، تهرانی ها گوی سبقت را در رسیدن به صندلی های دانشگاه ها و رشته های برتر از سایر شهرها ربوده اند.

آمار دیگری که دبیر سابق شورای عالی انقلاب فرهنگی اعلام کرده، حاکی از آن است دهک های هشت تا ۱۰ درآمدی ۸۰ درصد 3 هزار رتبه برتر کنکور را کسب کرده اند و سهم هفت دهک  درآمدی پایین تر تنها ۲۰ درصد از رتبه های برتر است؛ موضوعی که سهم ناترازی عدالت اجتماعی را در مهم ترین  ساختار آموزشی کشور یعنی کنکور و سرنوشت و آینده شغلی دانش آموزان به رخ می کشد.
به جز سهم غیر قابل قبول مدارس دولتی در ۴۰ رتبه برتر کنکور، سهم پایین دهک های پایین درآمدی چندان زیبنده عنوان «عدالت آموزشی» نیست و بیانگر هزینه کرد خانواده های دهک های بالای اقتصاد برای کسب رتبه های برتر است.

سهم اندک دهک های پایین

یک عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی سهم دهک نخست تا سوم را که اقشاری کم برخوردار هستند، تنها دو درصد از قبولی رتبه‌های زیر ۳ هزار کنکور دانست. به نظر می آید باید تجدید نظر علمی تر و اساسی تر در روند قبولی دانشگاه ها با آزمون کنکور به کار گرفته شود تا دانش آموزان ممتاز در مدارس دولتی یا دهک های پایین درآمدی در استان های کمتر برخوردار نیز بتوانند سهم بسزایی از آمار رتبه های برتر را به خود اختصاص دهند.

طبق برآوردی آماری از قبول شدگان دارای معدل های ۱۹ تا ۲۰ در استان های مختلف میان رتبه های برتر کنکور، دانش آموزان ممتاز استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، چهارمحال و بختیاری، کرمان، گلستان و گیلان درصد کمی از قبولی های رشته‌های علوم ریاضی، علوم تجربی و علوم انسانی داشتند.  این در حالی است که این آمار برای کنکور سال های قبل نیز صادق و سهم تهرانی ها به نسبت شهرستانی ها بیشتر است.

میان رشته های پر طرفدار کنکور نیز چنین شرایطی حاکم است و ۸۶ درصد قبولی های رشته هایی مانند پزشکی، داروسازی و دندانپزشکی را سه دهک بالای درآمدی تشکیل می دهند و ۱۴ درصد دیگر متعلق به هفت دهک دیگر است. در رشته حقوق نیز ۷۳ درصد و روان شناسی ۸۰ درصد  قبولی ها متعلق به سه دهک بالاست.

آمار دانش‌آموزان مدارس مختلف میان رتبه‌های برتر کنکور نشان می دهد، استعدادهای درخشان ۳۷ درصد، نمونه دولتی ۲۲ درصد، غیردولتی ۱۹ درصد، دولتی عادی ۱۲ درصد، هیئت امنایی پنج درصد و شاهد تنها دو درصد بوده است.

تحولات کنکوری و پذیرش دانشجو

کنکور سال جاری طبق مصوبه جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی با تغییراتی در راستای عدالت بیشتر آموزشی همراه بود، یعنی  در دو نوبت دی و تیر برگزار و از نظر محتوایی و درصد تأثیر معدل در رتبه داوطلب بر مبنای مصوبه جدید انجام شد.

طبق این مصوبه، در آزمون سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ فقط سوابق تحصیلی سال دوازدهم با تأثیر قطعی درنظر گرفته، در کنکور سال ۱۴۰۴ معدل سال یازدهم و در کنکور سال ۱۴۰۵ سوابق تحصیلی سال دهم افزوده خواهد شد.

این الگو یعنی سنجش و گزینش دانش آموزان برای پذیرش در دانشگاه تنها به آزمون کنکور منوط نیست و سوابق تحصیلی نیز سهم بیشتری خواهد داشت؛ هرچند تأثیر سوابق تحصیلی در سال ۱۴۰۲ تنها ۴۰ درصد است، اما در ۱۴۰۳ به ۵۰ درصد و در ۱۴۰۵ به ۶۰ درصد خواهد رسید و علاوه بر سال دوازدهم، سال یازدهم نیز لحاظ خواهد شد.

آمار دانش‌آموزان مدارس مختلف میان رتبه‌های برتر کنکور نشان می دهد، استعدادهای درخشان ۳۷ درصد، نمونه دولتی ۲۲ درصد، غیردولتی ۱۹ درصد، دولتی عادی ۱۲ درصد، هیئت امنایی پنج درصد و شاهد تنها دو درصد بوده است

طبق این مدل، دانش آموزان ممتاز استان های کمتر برخوردار و دهک های پایین دیگر نباید نگران سهم پایین در رتبه های برتر باشند و معدل های ممتاز ۱۹ تا ۲۰ قطعاً می توانند رشته های پرطرفدار و دانشگاه های برتر را راحت تر کسب کنند و نگران ماراتن گاهی نابرابر کنکور نباشند، زیرا آمارها و نظرسنجی ها حاکی از نگرانی کمتر در امتحانات نهایی به نسبت کنکور است.

علاوه بر این، آمارها گاهی معدل های ۱۰ تا ۱۲ را میان رتبه های برتر تنها به دلیل کسب مهارت تست زنی نشان می داد، در حالی که معدل ۱۹ و ۲۰ و دانش آموز ممتاز و پرتلاش سیستانی از ادامه راه در رشته ای عالی باز می ماند و معدل ۱۲ در استانی برخوردار و دهکی بالا در جایگاهی برتر قرار می گرفت.

دانش آموزان به دلیل نبود عدالت آموزشی نمی توانستند از فرصت های برابر استفاده کنند، اما در طرح جدید کنکور امید است سهم دانش آموزان مدارس دولتی در استان های کمتر برخوردار و دهک های پایین در کسب رتبه های برتر و رشته ها و دانشگاه های شاخص افزایشی چشمگیر داشته باشد.

چنانچه مسئولان معتقدند، عمده‌ترین علت اعمال تغییرات در کنکور برقراری عدالت آموزشی و ایجاد فرصت‌های برابر برای دانش‌آموزان در ورود به دانشگاه در تمام طبقات اجتماعی به ویژه ایجاد فرصت برای مناطق محروم است و دیگر خبری از صرف مبالغ هنگفت برای تهیه‌ کتاب‌ها و ویدئوهای آموزشی مختلف و رقابتی نابرابر نخواهد بود.