فضای سایبری؛ عرصه جدید قدرت نمایی

به گزارش راهبرد معاصر؛ با ظهور فضای سایبری در انقلاب دیجیتال،‌ امروزه شاهد یکی دیگر از عرصه های قدرت نمایی کشورهای جهان هستیم که در دو دهه اخیر سهم قابل توجهی از سیاست بین الملل را تحت تاثیر خود قرار داده است. هر روزه اخبار زیادی درباره حملات سایبری به اهداف مختلف در جهان شنیده می شود که در تمامی زمینه های از جمله اقتصای، نظامی و سیاسی به وقوع می پیوندد. برخی حملات سایبری در تاریخ شناخته شده تر از بقیه هستند به نوعی که مانند یک جنگ تمام عیار،‌ تعیین کننده و حساس بوده اند مانند آنچه در سال 2007 میان روسیه و استونی رخ داد و به مدت 21 روز این کشور را دچار مشکلات سایبری کرد. ایران که امروزه یکی از 5 قدرت سایبری جهان به شمار می آید نیز قربانی یکی دیگر از بزرگ ترین حملات سایبری تاریخ موسوم به «استاکس نت» بود که زیرساخت های هسته ای ایران را مورد هدف قرار داد. این پروژه محصول مشترک رژیم صهیونیستی و آمریکا بود که از نظر فنی به عنوان دقیق ترین و قدرتمندترین حمله سایبری شناخته شده است. حملات سایبری با اهداف متنوعی انجام می شوند که در اکثر موارد با هدف تاثیرگذاری بر موضوعی دیگر طراحی و اجرا می شوند. برای مثال استاکس نت با هدف تاثیر بر پرونده هسته ای ایران انجام شد که توانست تا حدودی به زیرساخت های هسته ای ایران صدمه وارد کند.

در ماه های اخیر و همزمان با افزایش فشارهای بین المللی به ایران،‌ موضوع سایبری نیز در دستور کار آمریکا و هم پیمانانش قرار گرفت به طوری که در کنار همه اتهامات وارد شده علیه ایران از اتهام سایبری نیز نام برده شده است. جدی ترین اتهام جدید را می توان در سند راهبرد ملی آمریکا و راهبرد دفاعی پنتاگون مشاهده کرد که در کنار روسیه،‌چین و کره شمالی از ایران هم به عنوان تهدید جدی سایبری علیه آمریکا یاد شده است. در همین راستا مقامات اروپایی و عربی نیز این اتهامات را تکرار کرده اند تا در این فضاسازی علیه ایران نقش آفرینی داشته باشند. در تازه ترین اظهارات،‌ عادل الجبیر،‌ وزیر خارجه عربستان در نشست امنیتی مونیخ ایران را بزرگ ترین تهدیدکننده سایبری در جهان نامید. عربستان در گذشته نیز بارها ایران را به حمله سایبری متهم کرده بود که از جمله آن می توان به حمله سایبری به شرکت نفتی آرامکو در سال 2012 اشاره کرد که باعث تخریب بیش از 2000 دستگاه رایانه شد. آمریکا و عربستان انگشت اتهام را به سمت ایران نشانه رفتند ولی هیچ سندی برای اثبات ادعای خود ارائه نکردند.

دو ویژگی اصلی فناوری های سایبری

سهولت دسترسی

یکی از مهم ترین ویژگی های فناوری های دیجیتال سهولت دسترسی به اهداف است که ظهور بارز آن را می توان در پهنه اینترنت مشاهده کرد. با این ویژگی مرزهای جغرافیایی ناپدید شده و همه اهداف در سطح جهان قابل دسترسی خواهند بود. برای همین جنگ های متعددی در عرصه سایبری در حال وقوع است بی آنکه افکار عمومی اطلاع چندانی از آنها داشته باشند. برای مثال اهدافی در آمریکا،‌ روسیه،‌چین و ایران به طور دائم در معرض حملات گسترده قرار دارند که اهداف امنیتی و اقتصادی در صدر حملات قرار دارند.

گستردگی

نفوذ فناوری های دیجیتال در تمامی عرصه ها از پزشکی گرفته تا نظامی و اقتصادی، بازار متنوعی را برای مهاجمان به وجود آورده است که هر روزه شاهد ابتکارهایی در شکل حملات هستیم. برای مثال حمله به تجهیزات پزشکی، سیستم ایمنی خودروها و خودپردازها از جمله اهداف جذاب هستند. این گستردگی در زیرساخت های حساسی مانند انرژی، صنایع نظامی موجب شده تا دولت ها تلاش بیشتری برای ایمن کردن فضای سایبری خود انجام دهند و در طرف مقابل، انگیزه های مهاجمان را نیز از مسائل صرفا مالی به مقاصد سیاسی گسترش دهد.

این ویژگی ها باعث شد تا فناوری سایبری به ابزاری قابل توجه در جهان تبدیل شود که قدرت های بزرگ را وارد میدان جدیدی برای قدرت نمایی کرد. با توجه به رشد بسیار سریع ایران در این زمینه و بخصوص از سال 2010 به بعد، متخصصان ایرانی توانستند یکی از پنج ارتش سایبری جهان را تشکیل دهند که از سوی بازیگرانی مانند عربستان و رژیم صهیونیستی به عنوان یک تهدید بسیار جدی به شمار آمد به صورتی که مقامات غربی تهدید سایبری را تهدید اولویت دار ایران می دانند نه تهدید هسته ای و موشکی. این موضوع باعث ایجاد جبهه جدیدی در تقابل غرب و همپیمانانش با ایران شد که مهم ترین نقاط تاکید آن نقض حریم امنیتی کشورها و تحریم است.

نقض حریم امنیتی

آمریکا در سال های اخیر هدف حملات گسترده ای قرار گرفته که تمامی زمینه ها را شامل شده است. حمله به زیرساخت های انتقال برق، حمله به سد آب در کالیفرنیا، حمله به سیستم بانکی و نفوذ به مرکز داده های پرسنل کاخ سفید از جمله مهم ترین حملات سایبری علیه آمریکا بوده است که همواره متهم اصلی این حملات ایران معرفی شده است. آشکار شدن آسیب پذیری آمریکا در زمینه سایبری مقامات این کشور را بر آن داشت تا موضوع سایبری را به طور جدی دنبال کند و علاوه بر تغییرات ساختاری، دست به وضع قوانین جدیدی هم بزند که مهم ترین موارد آن به شرح ذیل می باشد:

• وضع قانون برابری فضای سایبری و فضای حقیقی: طبق این قانون هر حمله سایبری پاسخی در فضای حقیقی دریافت خواهد کرد. بدین ترتیب آمریکا منافع سایبری خود را در عرض منافع حقیقی قرار داده و حملات سایبری را با حملات نظامی پاسخ خواهد داد.

• قانون امنیت و دفاع سایبری فعال (ACDC): تصویب این قانون به سازمان‌های هک شده، این اجازه را می‌دهد که خارج از شبکه‌های خود، مهاجم را شناسایی، به سیستم آن‌ها نفوذ کرده و داده‌های سرقت شده را از بین ببرد.

• مجزا کردن فرماندهی سایبری در ارتش: در تغییرات ساختاری ارتش، جدا شدن فرماندهی سایبری از فرماندهی نیروی دریایی ارتش آمریکا یکی از مهم ترین تحولات بود که موجب تصویب ردیف بودجه جداگانه سایبری برای ارتش این کشور شد.

موارد بالا نشان از عزم جدی آمریکا برای مقابله با دشمنان در عرصه سایبری دارد و فراهم کردن زمینه برای تقابل در میدان نظامی، هشداری جدی برای دشمنان بالقوه این کشور است که بالتبع شامل ایران نیز خواهد شد.

تحریم

تحریم ها همواره مهم ترین اهرم فشار آمریکا علیه مخالفان خود بوده که در قالب های متنوعی ارائه شده است. تحریم های سایبری یکی از این موارد است که به تازگی در محافل امنیتی و سیاسی آمریکا علیه ایران مطرح شده است. در کنار تحریم های هسته ای، حقوق بشر و موشکی، تحریم سایبری نیز خواهد توانست یکی از محورهای فشار علیه ایران باشد. همین موضوع باعث شده تا در اکثر حملات سایبری به آمریکا،‌ایران متهم ردیف اول باشد و پافشاری بر این موضوع به دلیل قرار دادن ایران در کانون توجهات افکار عمومی در موضوعات مخرب تروریستی است. اتهامات اخیر عربستان علیه ایران نیز در همین راستا قرار دارد که هدف آن توجیه سیاست های خصمانه این کشور علیه ایران است.

نتیجه این که در آینده نزدیک و با شدت گرفتن تنش ها در منطقه و بین الملل، باید منتظر حملات جدیدی در حوزه سایبری باشیم. محتمل ترین این حملات نیز از سوی رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی خواهد بود که در حال حاضر بیشترین نقش را در اجرای سیاست های ضد ایرانی را در منطقه بر عهده دارند. اعمال تحریم های جدید در صورت عدم تعلیق تحریم ها در اردیبهشت سال آینده توسط ترامپ نیز از دیگر تحولات ممکن در این عرصه خواهد بود.