سفر بشار اسد به چین و ترسیم دورنمای غرب آسیا

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ بشار اسد، رئیس جمهور سوریه پس از بازگشت کشورش به اتحادیه عرب و بهبود روابط با شیخ‌نشین‌های حاشیه خلیج فارس، راهی دومین قدرت اقتصادی برتر جهان یعنی چین شد. چینی‌ها در دوران بحران داخلی سوریه یکی از متحدان کلیدی دمشق بودند و گاهی قطعنامه‌های ضدسوری را در شورای امنیت سازمان ملل متحد وتو می‌کردند. 

آمریکا و متحدانش پس از پیروزی دمشق و محور مقاومت بر تروریست‌های تکفیری و معارضان مسلح سوری، تحریم‌های سزار را علیه سوریه وضع کردند تا به این وسیله اسد را در انزوای دیپلماتیک و فشار اقتصادی قرار دهند. با وجود این، مجموعه تحولاتی همچون «دیپلماسی زلزله»، انعقاد توافق پکن میان ایران و عربستان، توسعه حاکمیت دولت دمشق بر بیشتر مناطق سوریه و افزایش فشار گروه‌های مقاومت بر نیروهای اشغالگر آمریکایی در شرق فرات موجب تغییر موازنه به نفع دولت قانونی سوریه شده است. 

با آنکه دولت سوریه موفق شده است بر تروریست‌ها و مخالفان سوری غلبه کند، اما همچنان روند کُند بازسازی زیرساخت‌ها و انباشت مشکلات اقتصادی حاکمیت ملی را در دمشق تهدید می‌کند

بشار اسد به همراه اسما، بانوی نخست سوریه و هیئت سیاسی- اقتصادی پس از دو دهه (2004) وارد شهر هوانگ‌ژوی چین شدند. به گفته رسانه‌های چینی، اسد قرار است در مراسم افتتاحیه بازی‌های آسیایی هوانگ‌ژو به عنوان مهمان افتخاری شرکت کند. بشار اسد امروز (جمعه) با شی‌ جین پینگ، رئیس جمهور چین در شهر هانگ‌ژو دیدار و گفت‌وگو کرد. به نظر می‌آید این سفر نقطه عطفی در تاریخ روابط پکن و دمشق باشد و موجب افزایش همکاری‌های اقتصادی و سرمایه گذاری طرف چینی در کشور جنگ زده سوریه شود.

با آنکه دولت سوریه موفق شده است بر تروریست‌ها و مخالفان سوری غلبه کند، اما همچنان روند کُند بازسازی زیرساخت‌ها و انباشت مشکلات اقتصادی، امنیت و حاکمیت ملی را در دمشق تهدید می‌کند. برهمین اساس توسعه روابط سوریه با چین این امکان را در اختیار دمشق قرار خواهد با تزریق ده‌ها میلیارد دلار به اقتصادی آسیب دیده این کشور به روند بازسازی سوریه سرعت بخشد و جلوی تورم افسارگسیخته و کاهش ارزش پول ملی این کشور را بگیرد. 

چینی‌ها در سال 2017 میلادی متعهد به سرمایه‌گذاری 2 میلیارد دلاری در سوریه شده بودند. سال گذشته میلادی سوریه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد، به صورت رسمی به طرح کریدور «یک کمربند- یک جاده» پیوسته است. این موضوع به چینی‌ها کمک می‌کند علاوه بر توسعه نفوذ راهبردی خود در منطقه، دسترسی مستقیم به بنادر لاذقیه و طرطوس در حوزه مدیترانه شرقی پیدا کنند. 

سفر بشار اسد به هانگ‌ژو و پکن از جنس آینده غرب آسیاست. قریب به هفت ماه قبل رئیس جمهور چین به عنوان قدرتی نوظهور در منطقه، ترتیب مذاکره هیئت‌های امنیتی ایران و عربستان سعودی را در پکن داد و ‌بن‌بست هشت‌ ساله را در روابط تهران و ریاض گشود. پس از آب شدن یخ روابط ایران و سعودی، دمشق جزو نخستین مقاصد دیپلمات‌های عربستانی برای بازسازی روابط منطقه‌ای و آشتی‌فراگیر در جهان عرب بود. 

پس از  سفرهای متقابل وزیران امور خارجه سوریه و عربستان مقدمات سفر تاریخی اسد به جده و شرکت در نشست سران اتحادیه عرب فراهم شد. در این سفر اسد با محمد بن سلمان، ولیعهد جوان سعودی دیدار و بر گسترش روابط دوجانبه تأکید کرد. 

حال با سفر اسد به چین، این فرصت برای وی و تمام حکام غرب آسیا فراهم است با همکاری پکن تمرکز خود را بر روی مسیر تجاری «یک کمربند- یک جاده» قرار دهند و به جای رقابت‌های ژئوپلیتیکی، به سمت همکاری‌های اقتصادی و توسعه پایدار حرکت کنند. در این معادله برد- برد کشورهای منطقه به مسیر عبور کالاهای چینی به سمت بازارهای اروپایی و آفریقایی بدل خواهند شد و انرژی (نفت و گاز) ماشین صنعتی- تولیدی بخش دولتی- خصوصی چین را تأمین خواهند کرد. 

در سوی مقابل، چینی‌ها به عنوان یکی از اقتصادهای پویای جهان علاوه بر توسعه زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل در منطقه، زمینه سرمایه گذاری و انتقال فناوری‌های راهبردی را به کشورهای غرب آسیا فراهم خواهد کرد. 

در این معادله برد- برد کشورهای منطقه به مسیر عبور کالاهای چینی به سمت بازارهای اروپایی و آفریقایی بدل خواهند شد

این در حالی است که در دهه‌های اخیر دولت‌های غربی کشورهای منطقه را به خام فروشی و واردات محصولات آمریکایی- اروپایی عادت داده و به این وسیله جلوی پیشرفت منطقه را گرفته بودند. تحلیلگران معتقدند، هدف اصلی این سیاست، وابستگی دولت‌های غرب آسیا به غرب و کنترل آن‌ها در روند رقابت میان قدرت‌های بزرگ بوده است.

بهره سخن

تفاوت سیاست‌های پکن و واشنگتن در قبال دولت‌های غرب آسیا سبب افزایش محبوبیت چینی‌ها میان دولت‌های منطقه شده است. در حالی که آمریکا بزرگ‌ترین میدان نفتی سوریه را اشغال، اموال و دارایی‌های این کشور را در بانک‌های خارجی مسدود و تحریم‌های شدید اقتصادی علیه مردم سوریه وضع کرده است، چینی‌ها بدون توجه به نوع نظام سیاسی و تفاوت‌های ایدئولوژیک میان دو کشور، گزینه بازسازی زیرساخت‌ها و توسعه روابط اقتصادی با دمشق را انتخاب کردند. 

بنا بر عقل سلیم، انتخاب گزینه همکاری اقتصادی به جای گزینه تحریم یا غارت منابع طبیعی نفع بیشتری برای دولت- ملت سوریه دارد و سبب می‌شود این کشور زودتر بتواند از خرابی‌های ناشی از جنگ و ترور خارج شود و جایگاه خود را در جهان عرب پیدا کند. 

همچنین نزدیکی بیش از پیش چین به سوریه موجب ترسیم مسیر جدید ترانزیتی برای پکن به سوی آب‌های مدیترانه و تقویت نفوذ این کشور در منطقه غرب آسیا خواهد شد. به عبارت دیگر، پیوستن سوریه به جاده ابریشم زمینه فعال شدن کریدور زمینی تهران- بغداد- دمشق را در آینده نزدیک فراهم خواهد کرد.