جایگاه فلسطین در دکترین سیاست خارجی ایران

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ با شروع هر جنگ جدیدی بین گروه‌های مقاومت و رژیم صهیونیستی این پرسش در اذهان مخاطبان شکل می‌گیرد چرا فلسطین برای جمهوری اسلامی ایران حائز اهمیت است و چرا تهران از گروه‌های مقاومت فلسطینی همانند حماس و جهاد اسلامی و جنبش حزب‌الله لبنان حمایت می‌کند؟

برخی رسانه‌های غربی نیز با آغاز هر جنگ جدید بین گروه‌های مقاومت و رژیم صهیونیستی سعی می‌کند انگشت اتهام را به سمت تهران نشانه بگیرند و شروع کننده جنگ را جمهوری اسلامی ایران معرفی می‌کنند؛ اما حقیقت ماجرا چیست؟ دلیل حمایت تهران از فلسطینیان کدامین عامل و این نوع حمایت‌ها به چه شکل است؟

سیاست خارجی ایران از ابتدای تشکیل نظام جمهوری اسلامی و در قالب رویکرد حمایت از مسلمانان، بر به رسمیت نشناختن رژیم صهیونیستی و پشتیبانی از حقوق ملت فلسطین قرار گرفت

سیاست خارجی هر کشوری اصولی و مبانی خاص خود را دارد که برگرفته از نیازها و راهبرد‌های طراحی شده است؛ اصولی که می‌تواند برای دهه‌ها ادامه یابد و مبنای ارزیابی آن کشور قرار گیرد. پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357، شروعی برای تغییر مبانی و اصول بنیادین سیاست داخلی و خارجی در ایران بود.

تغییرات به گونه‌ای بود که بسیاری از مورخان، انقلاب ایران را تنها انقلاب واقعی در جهان ارزیابی کردند، زیرا زیرساخت‌های بسیاری را تغییر داد، زیرساخت‌هایی که نه تنها در حوزه جغرافیایی ایران، بلکه حوزه‌های اطراف خود را نیز تحت تأثیر شگرف و همه جانبه‌ای قرار داد.

سیاست خارجی ایران تا پیش از انقلاب در هم‌پیمانی و همراهی با غرب، انجام وظایف ژاندارمی منطقه و مهم‌تر از آن هماهنگی با رژیم صهیونیستی خلاصه می‌شد، اما از ابتدای تشکیل نظام جمهوری اسلامی ایران و در قالب رویکرد سیاست تعهد نداشتن به غرب و حمایت از مسلمانان، بر به رسمیت نشناختن رژیم صهیونیستی و حمایت و پشتیبانی از حقوق ملت فلسطین قرار گرفت.

در واقع، پس از پیروزی انقلاب و تشکیل حکومت جمهوری اسلامی، ایران وارد مرحله تقابل با رژيم صهيونيستى و مبارزه‌ نظام اجتماعی علیه صهيونيست ها به رهبری امام خمینی (ره) آغاز شد. در این زمان، پیوندهای میان ایران و فلسطین از حوزه‌ نظام اجتماعی به نظام سیاسی تسری یافت؛ این موضوع علاوه بر اینکه در قانون اساسی و اهداف ملی نمود پیدا کرد، جلوه‌ بارزی در سیاست خارجی، منافع ملی و منافع فراملی کشور نیز یافت و حمایت از مسلمانان و مستضعفان، وحدت جهان اسلام و... در قانون اساسی پیگیری شد.

به طور کلی فلسطین همواره یکی از موضوعات اساسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بوده است. با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به رهبری امام خمینی (ره)، سفارت رژیم صهیونیستی در تهران جای خود را به سفارت دولت فلسطین داد و هم‌زمان با شناسایی دولت، اقدامات عملی در راستای کمک به مردم آواره فلسطین آغاز شد.

تعهد نداشتن به قدرت‌های سلطه‌گر و حمایت از مظلومان جهان به عنوان اصول محوری سیاست خارجی ایران در قانون اساسی جایگاه ویژه‌ای یافت. تعبیر امام خمینی (ره) از موضوع فلسطین به عنوان «پاره تن اسلام» و رویکرد حمایت همه جانبه از مبارزات مردم فلسطین در بیانات آیت الله خامنه‌ای (حفظه الله) و سایر مسئولان رده بالای نظام، نشان می دهد فلسطین، محوری‌ترین موضوع سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است.

دگردیسی در سیاست خارجی ایران نسبت به رژیم صهیونیستی در قالب حمایت از گروه‌های فلسطینی، مخالفت با طرح شوم موسوم به «صلح خاورمیانه»، حمایت از حزب‌الله لبنان و برگزاری کنفرانس‌های حمایت از انتفاضه و انقلاب مردم فلسطین شکل گرفت. برای فهم جایگاه فلسطین در سیاست خارجی جمهوری اسلامی، عامل تعیین کننده رفتار جمهوری اسلامی ایران، فاکتورهای عینی مادی نیست، بلکه هنجارهایی است که تأثیر مستقیم بر منافع و هویت ایران اسلامی گذاشته است. محورهای اصلی شکل دهنده هویت جمهوری اسلامی ایران عبارتند از اسلام گرایی، ملی گرایی، انقلابی بودن و استکبارستیزی.

بر مبنای این چهار محور شکل دهنده به هویت، انقلاب اسلامی ‌ایران که داعیه‌ دار حمایت از مستضعفان جهان و مظلومان عالم است، در برابر تجاوزگری‌ها، اشغال و کشتار مردم مظلوم فلسطین به وسیله رژیم صهیونیستی سکوت نمی کند و خواهان واکنش همه امت های اسلامی و آزادگان جهان است.

بر همین مبنا، شاهدیم سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با وجود اینکه در چهار دهه گذشته فراز و فرودها و تغییرات زیادی داشته است، در برخی اصول بنیادی مانند سلطه‌ستیزی، مبارزه با استکبار، حمایت از مسلمانان و مستضعفان همواره ثابت قدم مانده و سیاست هایش تداوم داشته است؛ تداوم خصومت و مقابله با رژیم صهیونیستی و حمایت بی‌دریغ از ملت فلسطین گواه این مدعاست.

دگردیسی در سیاست خارجی ایران نسبت به رژیم صهیونیستی در قالب حمایت از گروه‌های فلسطینی، مخالفت با طرح شوم موسوم به «صلح خاورمیانه»، حمایت از حزب‌الله لبنان و برگزاری کنفرانس‌های حمایت از انتفاضه و انقلاب مردم فلسطین شکل گرفت

به زعم مخالفان، حمايت جمهوري اسلامي ايران از آرمان فلسطين، بيش از آنكه برخاسته از انگيزه‌هاي اسلامي و انساني باشد، ناشي از رقابت‌هاي سياسي در منطقه و جهان و نيز جذب مخاطبان و هواداران داخلي و خارجي به وسیله جلب عواطف آنهاست؛ اما محورهایی همانند اسلام‌گرایی، صهیونیسم‌ستیزی و مقاومت ازجمله دلایل اصلی حمایت‌های ایران از فلسطینیان مقابل اشغالگری رژیم صهیونیستی است.

امام خمینی (ره) به‌ عنوان بنیان گذار انقلاب اسلامی در تعیین خط‌مشی سیاست خارجی کشور صهیونیسم را خطری برای تمام ملت‌ها و دولت‌های اسلامی می‌دانستند و خاطرنشان کردند، هدف رژیم صهیونیستی نه تنها فلسطین، بلکه «تشکیل امپراتوری از نیل تا فرات» است و باید در مقابل آن هوشیار بود.

این یکی از دلایلی است که موضوع حمایت از فلسطین و جنبش‌های آزادی‌بخش اسلامی در زمره منافع حیاتی سیاست خارجی جمهوری اسلامی قرار گرفت؛ زیرا آنها علاوه بر آنکه عمق راهبردی ایران را افزایش می‌دهند، زمینه‌های لازم بازدارندگی نامتقارن را برای ایران ایجاد می‌کنند.

در جنگ‌های اخیر گروه‌های مقاومت با رژیم صهیونیستی نام جمهوری اسلامی ایران همواره به عنوان حامی اصلی فلسطینیان و گروه‌های مقاومت مطرح بوده است. حمایت‌های ایران از گروه‌های مقاومت نیز در قالب حمایت‌های تبلیغاتی و رسانه‌ای، معنوی، سیاسی و دیپلماتیک و اعطای فناوری ساخت تسلیحات و موشک قابل تمایز است.

در جنگ هشت روزه غزه در سال 2012 میلادی نقش حمایت ایران در انتقال فناوری ساخت موشک بیش از دیگر ابعاد برجسته شد، اما در جنگ اخیر غزه حمایت‌های دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران بیش از هر دوره دیگری بوده است.

در جنگ اخیر، وزارت امور خارجه نقش پویایی ایفا کرده و حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان در حمایت از ملت فلسطین سفرهای منطقه‌ای و رایزنی‌های منطقه‌ای و بین‌المللی داشته است. وزیر امور خارجه همچنین به دنبال افزایش درگیری‌ها میان فلسطین و رژیم صهیونیستی و احتمال تشدید این بحران منطقه‌ای، برای رایزنی‌های بین المللی به نیویورک رفت.

حمایت‌های ایران تحسین ملت‌های مختلف جهان و گروه‌های مقاومت را به دنبال داشته است. به تازگی اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس با تشکر از مواضع جمهوری اسلامی ایران در حمایت از مردم فلسطین، آن را دیپلماسی پویای اسلامی با هدف تبیین حقایق خواند. زیاد نخاله، دبیرکل جهاد اسلامی فلسطین نیز با تشکر از حمایت‌های جمهوری اسلامی ایران از ملت فلسطین گفت: همبستگی بین‌المللی با فلسطین موضوع مهمی است، هر روز همبستگی بیشتر می‌شود و نقش ایران در این زمینه حائز اهمیت است.

رویکرد و مواضع ایران در قبال جنگ فعلی غزه بیانگر ارائه سیاستی مبتنی بر عقلانیت است. در حالی که برخی کشورها و جریان‌ها تلاش کردند ایران به طور مستقیم وارد نبرد با رژیم صهیونیستی شود، اما مقام های ارشد کشور با درایت و تأکید بر حقانیت و ضرورت حمایت از فلسطینیان، درگیری را ابتکار عمل فلسطینیان قلمداد و بر حمایت معنوی و سیاسی از گروه‌های فلسطینی تاکید کردند.