یک اقدام هوشمندانه‌ برای مقابله با ایران‌هراسی

به گزارش راهبرد معاصر، یکی از مواردی که به توسعه صنعت گردشگری در دنیای جدید کمک بسیاری می‌کند، لغو روادید بین کشورهاست. وقتی کشوری اخذ روادید را برای کشور دیگری لغو می‌کند، در واقع می‌گوید کشور من پذیرای گردشگران شماست و آمادگی دارد که از آنان پذیرایی کند. این خود انگیزه‌ای براس گردشگران است تا از کشوری که لغو روادید کرده است بازدید کنند. این لغو روادید اگر دوطرفه یعنی از سمت دو کشور باشد نویدبخش توسعه گردشگری و تبادل فرهنگی بین هردو کشور است.

ایران از جمله کشورهایی است که در دهه‌های اخیر لغو روادید را به عنوان یک راهکار برای گرداندن چرخ صنعت گردشگری خود در پیش گرفته است و با چندین کشور لغو روادید یک طرفه یا دوطرفه دارد. چندی پیش نیز لغو روادید گروهی از سمت روسیه براس ایران اعمال شد. سید عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در این باره به رسانه‌ها گفت که درخواست‌های لغو روادید با بسیاری از کشورها را آغاز کرده‌ایم و و در ارتباط با دیگر کشورهایی که از نظر ما در اولویت هستند به‌تدریج و با هماهنگی با سایر دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط کار انجام می‌شود.

به همین بهانه درباره روند لغو روادید گردشگری و مزایای این کار با مسلم شجاعی، دکترای مدیریت گردشگری و دستیار معاون وزیر میراث فرهنگی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.

پیشنهاد لغو روادید گردشگری در دولت سیزدهم از کجا شروع شد؟

لغو یکطرفه روادید پیشنهاد و طرحی است که توسط وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مطرح شده است. منتها باید بدانیم که اصل موضوع لغو روادید چه دو طرفه و چه یک طرفه در اختیار وزارت امور خارجه است. در واقع ما فقط پیشنهاد می‌دهیم و تصمیم‌گیرنده و اجراکننده اصلی این تصمیم وزارت امور خارجه است. البته دستگاه‌های دیگر ی هم هستند که باید نظر بدهند.

در لیست منتخب وزارت گردشگری، ۶۸ کشور به وزارت امور خارجه پیشنهاد داده شده است . این طرح هم اکنون در کمیسیون سیاسی و امنیتی دولت است و در مراحل پایانی است. وزرای مربوطه درباره‌اش گفتگو کرده‌اند و پس از تصویب در کمیسیون باید در هیات دولت مطرح شود.

چرا سراغ این موضوع رفتید؟

ما تکلیف داریم که بحث لغو روادید اتفاق بیفتد. یکی از آنها سند تحول و چرخش های تحول آفرین آن است که دولت سیزدهم به ما ابلاغ کرده است، هم چنین برمبنای بند ۱ اقدامات اولویت دار در سند انتظار که خود برگرفته از سند تحول است می بایست موضوع لغو روادید در دستور کار قرار بگیرد. جایی که برای سوم بار این موضوع برای ما تکلیف شد، بازدید نظارت ستادی آقای رئیس جمهور در مهرماه ۱۴۰۱ از وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بود. در آن بازدید رئیس‌جمهور محترم از آقای ضرغامی خواست که موضوع لغو روادید را جدی پیگیری کنند. ما ذیل این موضوعات پیشنهاد لغو روادید یک طرفه را به وزارت امور خارجه پیشنهاد دادیم.

این ۶۸ کشور چه ویژگی‌هایی دارند؟

کشورهای پیشنهاد شده در پنج گروه جای می‌گیرند. اول کشورهای همسایه و حوزه تمدنی ما که عمدتا کشورهای حاشیه خلیج فارس و کشورهای آسیای میانه هستند. گروه دوم کشورهایی هستند که دارای اقتصاد نوظهور هستند و ایران با آنها در سازمان های بین‌المللی هم چون بریکس یا شانگهای شرکت دارد. گروه سوم کشورهای آمریکای لاتین، گروه چهارم کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی است که از کشورهای آفریقایی تا جنوب شرق آسیا را شامل می شود و در نهایت برخی از کشورهای اروپای شرقی هم در لیست ۶۸کشور می باشند.

البته این انتظار که همه این کشور ها مورد پذیرش قرار بگیرند شاید کمی سخت باشد. قطعا ملاحظات امنیتی در این زمینه وجود دارد و ما این موضوع را کاملا درک می‌کنیم. این لیست باید غربال شود، از کمیسیون سیاسی و امنیتی دولت بیرون بیاید و بعد در هیئت دولت مصوب شود. همانطور که گفتم این مسیر تقریبا در مراحل پایانی قرار دارد.

می‌دانیم که با برخی کشورها لغو روادید یک طرفه صورت گرفته است؟ چرا این لغو روادیدها دوطرفه نبوده است؟

مطلوب هر کشوری لغو دوطرفه روادید است. هم برای تسهیل ورود و خروج چه گردشگر خارجی به ایران و چه گردشگری ایرانی به سایر کشورها، و هم بحث عزتمندی و ارج و قرب هموطنان ما. همه اینها وجود دارد. مواردی هم دغدغه وزارت امور خارجه است مثل اعتبار گذرنامه ایرانی و... . لغو دوطرفه روادید امر مطلوبی است اما تا به حال به شکل محدود اتفاق نیفتاده است. همین الان که ما با هم صحبت می‌کنیم ایران تنها با ۷ کشور لغو روادید دوطرفه دارد.

واقعیت این است که توافق بر سر لغو روادید دو طرفه پیچیدگی‌‌های زیادی دارد. توجه به ثبات امنیتی، سیاسی و اقتصادی یک طرف ماجرا است. یک چالش هم بررسی امکان «رسوب شهروندی» است، به این معنی که فردی به کشور دیگری برود و بازنگردد و غیرقانونی کار و زندگی کند. این امر مشکلات امنیتی به همراه دارد. این موضوعات برای هر دو کشور مطرح است. لذا لغو روادید دوطرفه پیچیدگی خاص و زیادی دارد و کشورها در مسیر تحقق آن سختگیری می‌‌کنند.

کشورهایی که تا به حال ایران با آنها لغو روادید چه یک طرفه، و چه دوطرفه داشته است، چه کشورهایی هستند؟

با ترکیه، ارمنستان، سوریه، قزاقستان، گرجستان، عمان، عراق در وضعیت لغو دوطرفه روادید هستیم. لغو روادیدهای یک طرفه هم از طرف ایران صورت گرفته است که شامل آذربایجان، چین و مصر می‌شود. در ماه های اخیر نیز یک لغو روادید گروهی با کشور روسیه انجام شده است که افراد در قالب تورهای گردشگری و توسط دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری جابجا می‌شوند. یعنی کل دایره لغو روادید ما با همین کشورهاست.

البته ناگفته نماند که که وزارت امور خارجه چند سالی است که سامانه‌ خوبی را برای صدور روادید فرودگاهی راه‌اندازی کرده است که به جز ۱۱کشور، گردشگران مابقی کشورها می‌توانند با ویزای فرودگاهی وارد ایران بشوند.

وضعیت لغو روادید در کشورهای همسایه چه طور است؟

در مقایسه با ایران، کشورهای مسلمان و همسایه ما لغو روادید زیادی با کشورهای مختلف دارند. مثلا ترکیه با ۸۲ کشور لغو روادید یک طرفه و دوطرفه است . همین موضوع را امارات با ۱۳۰کشور انجام داده است. قطر با ۹۴کشور، عمان با ۱۰۳کشور، قزاقستان ۷۲کشور، گرجستان ۹۴ لغو روادید انجام داده‌اند.

پس چرا وضعیت لغو روادید برای ما چندان مناسب نیست؟

در مدیریت گردشگری شرایط کشور از هر لحاظی باید در نظر گرفته شود. یکی از بزرگترین تهدیدها علیه ما در دنیا «ایران هراسی» است. رسانه‌های بین‌المللی علیه ایران بمباران خبرهای منفی دارند. اگر بودجه مناسبی برای مقابله با آن در اختیار باشد، می توان کمپین های هدفمند اجرا نمود، بازاریابی کرد و واقعیت ایران را نشان داد که ایران امن است، اما محدودیت‌هایی در زمینه بودجه هم وجود دارد.

یکی از اقداماتی که می‌تواند تصویر مثبت از ایران بسازد همین موضوع لغو روادید است. لغو روادید یک طرفه یک «بفرما»ی بزرگ است. یعنی من دارم از شما استقبال گرم می‌کنم و مشکلی ندارم که شما به کشور من بیایید. من به عنوان ایران می‌خواهم تعاملاتم را با دنیا بیشتر کنم و در این زمینه هم جدی هستم. گواهش اینکه با کشور الف لغو روادید یک طرفه کرده‌ام. به این صورت می‌گویم گردشگران از کشورهای دیگر بیایند و کشور من را ببینند.

معتقدم آمدن گردشگر یکی از هوشمندانه‌ترین و یکی از موثرترین راه‌های مقابله با ایران هراسی است. وقتی یک گردشگر خارجی می‌آید و ایران را می‌بیند، اگر در رسانه‌های دنیا ببیند که علیه ایران صحبت می‌شود، می‌گویند ایران ناامن است و... باور نمی‌کند و می‌گوید من ۱۰روز در این کشور بوده‌ام و ناامنی ندیده‌ام. بعد این دیدگاه را به دوستان و اطرافیانش هم منتقل می‌کند. در فضای مجازی هم منتشر می‌کند. گردش در ایران یعنی مشاهده واقعیت امروزی ایران، از حمل و نقل و موضوعات شهری تا ارتباط بی واسطه با مردم. مهمان‌نوازی ما ایرانی ها یک ویژگی برجسته و متمایز است که قوی‌ترین مزیت نسبی ما در گردشگری است. این بهبود تصویر ذهنی از ایران یک دستاورد است که از طریق گردشگری می‌تواند اتفاق بیفتد. یعنی هرچه بیشتر گردشگر به ایران بیاید ما می‌توانیم اثرات منفی ایران‌هراسی را کاهش بدهیم و با آن مقابله کنیم.

پس همانطور که گفتم لغو دوطرفه روادید شرایط پیچیده‌ای دارد و مهیا کردنش سخت است. دوم اینکه اگر ما لغو یک طرفه را انجام بدهیم نشان از تمایلات ما برای تبادلات بین‌المللی است. یک نکته دیگر هم مدیریت در شرایط اقتضائی است که باید در نظر گرفته شود. یعنی اقتضائات و شرایط الان کشور به شکلی است که این اقدام می‌تواند نتایج مثبتی داشته باشد. همین ایران‌هراسی که درباره آن صحبت کردیم و یا تحریم‌ها. به نظر من لغو یک طرفه روادید در این شرایط یک ابتکار عمل است و ما با آن به دنیا نشان می‌دهیم که من امنیت لازم را فراهم کرده‌ام، به فرهنگ شهروندان خودم اعتماد کامل دارم، ما اینجا یک غنای فرهنگی داریم که هرکس بیاید به آن جذب می‌شود، پس آغوش من برای پذیرش شهروندان دنیا باز است.

نکته مثبت دیگر درباره لغو روادید یک طرفه، امکان تمدید و یا عدم تمدید آن از سمت ایران است. این خیلی محتمل است که امسال بخواهیم با کشوری لغو روادید کنیم و سال دیگر نخواهیم، چون شرایط قابل تغییر است. درحالی که در لغو روادید دوطرفه، دو کشور باید درباره تمدید یا عدم تمدید روادید تصمیم بگیرند.

مطلوب ما این است که وقتی با کشوری لغو روادید می‌کنیم، آن کشور هم روادیدش را برای شهروندان ما بردارد، منتها لغو یک طرفه هم می‌تواند به تسهیل تصمیم‌گیری کمک کند.

برایتان یک مثال می‌زنم، ما با عمان ابتدا لغو روادید یک طرفه انجام دادیم و بعد از یکسال عمان هم لغو روادید را برای شهروندان ما انجام داد. الان ما با چین لغو روادید یک طرفه هستیم، ولی در نشست هایمان از آن ها مطالبه می کنیم که این کشور هم مانند عمان لغو روادید را برای ایرانی ها انجام دهد.

لغو روادید از نظر هزینه‌ای که کم می‌کند به ضرر گردشگری کشور نیست؟

اگر یک گردشگر عمانی یا ترک برای ورود به کشور ما ۱۰۰ دلار پرداخت نمی‌کند، درعوض در ایران با استفاده از تورگردان ایرانی، خرید صنایع دستی، خوردن خوراک محلی، استفاده از مسیر هوایی و زمینی و... بیش از هزار دلار هم هزینه می‌‌کند و به این ترتیب به صنعت گردشگری کشور که یک زنجیره‌ اقتصادی به هم متصل است کمک می‌کند. یعنی هزینه‌ای که گردشگر در داخل کشور انجام می‌دهد، بسیار بیشتر از آن هزینه‌ روادیدی است که پرداخت نمی‌کند.

چرا با روسیه لغو روادید گروهی انجام شده است؟

ما با روسیه به این جمع‌بندی رسیدیم که لغو روادید گروهی انجام بدهیم. لغو روادید گروهی اتفاقا آورده بسیار خوبی برای صنعت گردشگری دارد. یعنی گردشگر به قصد گردشگری می‌آید، با آژانس گردشگری می‌آید و فقط در مراکز اقامتی رسمی اقامت می‌کند. این امر از این نظر مطلوب است که زنجیره تامین خدمات گردشگر ی و سیستم اقتصادی گردشگری من فعال است و به آن نفع می‌رساند. اما خب معایبی هم دارد. مثل اینکه حتما باید گروهی و به صورت تورهای ۵ تا ۵۰نفره به کشور مقصد رفت. اما شاید کسانی بخواهند دو نفره بروند، شاید فردی برای گردشگری سلامت بخواهد تنها سفر کند و... .

درباره روسیه چون کشور اولی بود که این کار برای آن صورت ‌گرفت، یک آزمون و خطایی است تا وزارتخانه و دستگاه‌های مرتبط به حالت مطلوب دست پیدا کنند تا بتوانیم برای باقی کشورها از این تجارب استفاده کنیم.

آیا مثلا لغو روادید یک طرفه با کشور چین در توسعه گردشگری ایران تاثیری داشته است؟

ما چین را در تیرماه ۱۳۹۸ لغو روادید کردیم. طبق آمار از فروردین تا تیرماه ۱۳۹۸ سیر ورود گردشگر چینی به ایران تا ۴۰درصد منفی بود و مرتب روند نزولی داشت. اما در تیرماه که لغو روادید یک طرفه از سمت ایران اتفاق افتاد، آمار مردادماه صفر شد. یعنی از منفی ۴۰ به صفر رسید. در ماه بعد 9 درصد رشد داشت، مهر ۱۲درصد آبان ۲۲درصد و آذر هم ۲۹درصد رشد وورد گردشگر چینی به ایران داشتیم. که البته متاسفانه بعد از این شیوع بیماری کرونا اتفاق افتاد و این روند مختل شد.

درباره عمان نیز همین اتفاق افتاد. وقتی روادید خودمان را با عمان در شهریورماه لغو کردیم، در ماه‌های مهر، آبان و آذر رشد ورود گردشگر عمانی به ایران داشتیم.

البته از نظر علمی این رشد کوتاه‌مدت و در واقع تکانه به بازار است اما همین هم یک انگیزه است. همینطور در مواردی که لغو یک طرفه انجام دادیم رشد ورود گردشگر نشان داد که کار موفقیت‌آمیز بوده است. کارهای بلندمدت و بازاریابی هدفمند هم باید در ادامه اینها انجام شود.

در پایان تاکید می کنم که این اقدام یک طرح در مدیریت اقتضائی است و امیدواریم که روند لغو روادید دو طرفه با کشورهای مختلف به شکل گسترده انجام شود./ فارس