سرمایه‌گذاری چین، تسهیلگر توسعه منطقه آزاد قشم

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ در حاشیه بیست و سومین رویداد بین المللی سرمایه‌گذاری و تجارت چین (2023  CIFIT) جلسه‌ای با حضور رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم، برخی مسئولان ایرانی و مدیران ارشد گروه ساخت و ساز جاده و پل Xiamen چین برگزار شد. این رویداد بر مذاکره و ارتقای سیاست سرمایه‌گذاری، توسعه هماهنگ اقتصاد ملی و منطقه‌ای و همچنین مبادلات اقتصادی و تجاری تمرکز دارد.

در این نمایشگاه تهران فرصت‌های تأمین مالی خود را برای سرمایه گذاران، صاحبان مشاغل و بازدیدکنندگان معرفی کرد. پاویون ایران بر روی بسته‌ها و بسترهای سرمایه گذاری هفت منطقه آزاد انزلی، ارس، ماکو، اروند، چابهار، قشم و کیش متمرکز بود. اواخر آگوست ایران ۸۵۰ بسته به ارزش حدود ۱۵ میلیارد یورو برای سرمایه گذاری در مناطق آزاد به سرمایه گذاران کشورهای هدف ازجمله ارمنستان، عراق و چین معرفی کرد.

این نشست با هدف بهره‌مندی از تخصص یکی از شرکت‌های بزرگ چینی فعال در ساخت سازه‌های آبی برگزار شد، زیرا شباهت‌های جغرافیایی میان جزیره شیامن و استان فوجیان در چین با جزیره قشم و استان هرمزگان وجود دارد. در واقع هدف این نشست حمایت از طرح شبکه جامع خلیج فارس بود.

این طرح شامل توسعه بندر کاوه، بهسازی راه‌ها و راه‌آهن ازجمله احداث بزرگراه از بندر کاوه به هرمزگان، ایجاد خط ریلی میان سرزمین اصلی ایران و جزیره قشم بود که همگی مشروط به تکمیل پل «خلیج فارس» است و همه این ابتکارات اجزای کلیدی پروژه‌های راهبردی کریدور جنوب به شمال هستند.

پیش تر تعدادی از مقام های مناطق آزاد ایران از چین بازدید کرده بودند تا با بررسی یکی از بزرگترین پل‌های جهان، فناوری‌های مهندسی و شیوه‌های مدیریت پروژه را بررسی کنند. این پروژه بزرگ که شنژن را به ژونگشان متصل می‌کند، در حال حاضر به وسیله شرکت مهندسی چانگدا در حال اجراست.

 سال ها پیش رئیس جمهور اسبق ایران نیز پیشنهاد ایجاد تونل زیردریایی را به جای پل داده بود، اما این پیشنهاد درنهایت به دلیل هزینه‌های بالا، الزامات فناوری پیشرفته و تهدیدهای مرتبط پذیرفته نشد. از رهگذر این جلسات ایران به دنبال کمک گرفتن از متخصصان چینی برای توسعه چنین زیرساخت‌های پیچیده‌ای بود.

سرانجام در هفتم فوریه اجرای طرح ملی و راهبردی پل «خلیج فارس» قشم عملیاتی شد. دبیر شورای عالی مناطق آزاد، رئیس کمیسیون عمران مجلس ایران و نمایندگان استان هرمزگان ازجمله نمایندگان بلندپایه حاضر در مراسم بودند.

جزیره قشم بزرگترین جزیره غرب آسیا و اتصال آن به سرزمین اصلی ایران یکی از آرزوهای دیرینه جزیره نشینان است. به وسیله پل «خلیج فارس»، بندر کاوه در جزیره قشم به سرزمین اصلی ایران متصل و در کنار این پل ۹۲ کیلومتر بزرگراه و ۸۶ کیلومتر راه آهن ایجاد و به خطوط مواصلاتی سراسری ایران وصل خواهد شد.

تأثیر ژئوپلیتیکی همکاری ایران و چین

در سال ۲۰۲۱ و در دولت رئیس جمهور سابق ایران، تهران و پکن سند همکاری ۲۵ ساله امضا کردند که جنبه‌های اقتصادی، نظامی و امنیتی را دربر می‌گیرد. وزارت امور خارجه ایران در سال ۲۰۲۲ تأیید کرد، این توافق به مرحله اجرا رسید. باید توجه کرد، چین و ایران هر دو در سطوح مختلف تحریم‌های ایالات متحده قرار دارند.

مدیرکل دفتر آسیا و اقیانوسیه سازمان توسعه تجارت ایران درباره آغاز تفاهم نامه همکاری راهبردی و جامع ۲۵ ساله ایران و چین گفت، با فعال شدن قرارداد راهبردی، ایران می‌تواند پروژه‌های صنعتی و معدنی خود را به پکن ارائه و سرمایه گذاران بالقوه جذب کند. در نهایت، این موضوع به توسعه اقتصادی، افزایش نرخ اشتغال و رفع چالش‌های اقتصادی ایران منجر می‌شود.

در مقابل، پکن به دنبال منابع انرژی مطمئن و پایدار برای تنوع بخشی به واردات انرژی خود با هدف کاهش خطرات احتمالی مرتبط با تحریم‌های ایالات متحده است. بنابراین، عرضه نفت و گاز در ازای توسعه زیرساخت مطرح شده است. هدف این راهبرد تسهیل رشد اقتصاد ایران در شرایط تحریم با تمرکز بر پیشرفت زیرساخت‌هاست. البته باید توجه کرد، این شکل همکاری با چین شامل اعطای زمین یا خاک به چین نیست.

هرچند مذاکرات هسته‌ای برای ایران اولویت دارد، اما تهران راهبرد خارجی خود را به سمت آسیا تغییر داده است تا به اقتصاد داخلی کمک کند. دولت فعلی ایران بر منطقه‌گرایی و یکپارچگی در شبکه‌های ترانزیت، حمل‌ونقل و انرژی اوراسیا به‌عنوان راهبرد‌های کلیدی تأکید کرده است. این اهداف با توافق امضا شده همسو و ایران را وارد طرح «یک کمربند، یک جاده» چین می‌کند.

همچنین ایران و چین در چارچوب‌های منطقه‌ای با یکدیگر همکاری می‌کنند، زیرا هر دو در سازمان همکاری شانگهای (SCO) و بریکس مشارکت دارند. علاوه بر این، دولت ایران در سال ۲۰۲۲ به چین اجازه داد کنسولگری خود را در بندرعباس ایجاد کند و هرمزگان همکاری‌های خود را با چین در بخش‌های مختلف به ویژه حمل و نقل دریایی و کشتی‌سازی تقویت کرد. در مقابل، ایران سه دفتر کنسولی در شانگهای، گوانگژو و هنگ کنگ دارد.

توسعه کریدور شمال-جنوب

ساخت پل «خلیج فارس» نقش مهمی در پیشبرد کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب (INSTC) و توسعه همه جانبه در سراسر جزیره قشم ایفا می‌کند. ایجاد شبکه حمل و نقل ریلی و جاده‌ای به کاهش هزینه‌ها و زمان ترانزیت کالا از قشم منجر می‌شود. ساخت پل «خلیج فارس» به طول ۲.۴ کیلومتر از دیرباز برای پیشرفت اقتصادی این منطقه به ویژه در تقویت گردشگری، بخش نفت و گاز و تسهیل فعالیت‌های ترانزیتی ضروری تلقی شده است.

نقش این پل اتصال مسیرهای ساحلی قشم به شبکه حمل و نقل ریلی و جاده‌ای کشور و تسهیل ارتباط با فعالیت‌های ترانزیتی و صادرات و واردات آسیای مرکزی است. این مگاپروژه ملی شامل چهار خط برای خودرو، قطار، خطوط اضطراری و مسیرهای عابر پیاده است.

کریدور شمال-جنوب، از دریای خزر و آسیای مرکزی تا هند است و با عبور از تنگه هرمز شامل جزیره قشم نیز می‌شود و به این وسیله منطقه آزاد اقتصادی ایران را در آن منطقه تقویت می‌کند. به طور خاص، بنادر روسیه ماخاچ کالا و آستاراخان به همراه بندر آکتائو قزاقستان، بندر باکو آذربایجان، بندر انزلی و منطقه صنعتی-تجاری انزلی در منطقه دریای خزر به آن متصل هستند.

با احداث پل «خلیج فارس» قشم بخشی از شبکه کریدورهای ترانزیتی داخلی بندر انزلی به بندرعباس و چابهار در خلیج عمان خواهد بود.

مزایای ملی و منطقه‌ای پل خلیج فارس

مطالعات انجام شده پیش‌بینی می‌کند پس از افتتاح پل، منطقه مرکزی جزیره به دروازه‌ای تبدیل و به سرزمین اصلی متصل می‌شود و به طور بالقوه به افزایش جمعیت منجر خواهد شد. این موضوع می‌تواند گردشگران را از مسیر‌های مختلف به جزیره جذب کند. قشم به عنوان نخستین ژئوپارک ایران و خاورمیانه دارای ژئوسایت‌های قابل توجهی است.

علاوه بر این، قشم با دسترسی آسان به فرودگاه بین‌المللی، قابلیت تبدیل شدن به شهر فرودگاهی دارد که می‌تواند به بخش‌های مالی، بانکی و هتلداری مجهز باشد. پس از اتصال پل خلیج فارس، امکانات گردشگری در اطراف فرودگاه قشم توسعه می‌یابد و بر این اساس، تعداد گردشگران داخلی و خارجی افزایش خواهد یافت.

برقراری ارتباط قشم با سرزمین اصلی از رشد صنایع و تولید داخلی نیز حمایت و امکان صادرات کالا را از این منطقه فراهم می‌کند. پروژه‌های زیرساختی بزرگ مانند بنادر محموله و کارخانه‌های شیمیایی ازجمله تأسیسات تأمین  LNGمی‌توانند توسعه یابند. این تحولات احتمالاً شرکت‌های خارجی را برای سرمایه‌گذاری در جزیره جذب و فضای اقتصادی مناسبی تکمیل می‌کند.

با توجه به این موضوع، بیست و سومین رویداد سرمایه گذاری و تجارت چین ( (CIFITبا هدف تشویق سرمایه‌گذاری‌های چینی و تسهیل سرمایه گذاری‌های مشترک در خارج از کشور برای همکاری ایران و چین مهم بود. نمایندگان منطقه آزاد قشم در این مراسم شرکت و بیش از ۹۰ بسته سرمایه‌گذاری در بخش‌های لجستیک، نفت و انرژی ارائه کردند که در این میان، شیلات و گردشگری از جایگاه ویژه برخوردار است.

استقرار کنسولگری چین در بندرعباس حاکی از استحکام و نوید همکاری ایران و چین است. حتی اگر تهران از سرمایه‌گذاری کشورهای غربی استقبال کند، مشارکت در بازارها و کریدورهای اوراسیا را در اولویت قرار می‌دهد. این تغییر مستلزم پیشبرد دیپلماسی اقتصادی در آسیای مرکزی، منطقه دریای خزر و قفقاز است.