3 سناریوی احتمالی توافق تجارت آزاد ایران و اوراسیا

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ امضای موافقت نامه تجارت آزاد (FTA) میان اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) و جمهوری اسلامی ایران نشان دهنده نقطه عطف مهمی در یکپارچگی اقتصاد منطقه‌ای ایران است که مزایای بسیاری برای تهران در حوزه‌های نظارتی و تعرفه‌ای دارد و حرکتی راهبردی به سمت همکاری عمیق‌تر با بازارهای اوراسیاست. البته عضویت اخیر ایران در ائتلاف بریکس به این روند کمک می‌کند.

هدف از توافقنامه تجارت آزاد، افزایش مبادلات میان طرف ها با تمرکز بر کشاورزی، صنعت و بخش‌های غیر تعرفه‌ای است.

تأکید بر کالاهای کشاورزی و صنعتی همراه با موافقت‌نامه‌های بخش غیرتعرفه‌ای نشان‌دهنده رویکردی جامع برای همکاری اقتصادی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیاست

معادله برد-برد

۲۵ دسامبر ۲۰۲۳ شورای عالی اقتصادی اوراسیا جلسه‌ای در سن پترزبورگ روسیه برگزار کرد و قرارداد آزاد تجاری میان اتحادیه اوراسیا و کشورهای عضو آن با جمهوری اسلامی ایران امضا شد. این موافقت نامه در راستای موافقت نامه موقت قبلی است که با وجود پوشش محدود آن در ابتدا، افزایش قابل توجهی در تجارت ایران و اتحادیه رقم زد و حجم آن را از ۲.۴ میلیارد دلار سال ۲۰۱۹ میلادی به ۶.۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ میلادی افزایش داد.

توافقنامه تجارت آزاد تعرفه های گمرکی وارداتی را بر روی تقریباً ۹۰ درصد کالاها حذف می‌کند که شامل بیش از ۹۵ درصد تجارت متقابل ایران و روسیه می‌شود. این توافقنامه نشان دهنده حرکت راهبردی ایران به سمت یکپارچگی اقتصادی عمیق‌تر در منطقه اوراسیا و با عضویت این کشور در بریکس همسوست.

تأکید بر کالاهای کشاورزی و صنعتی همراه با موافقت‌نامه‌های بخش غیرتعرفه‌ای نشان‌دهنده رویکردی جامع برای همکاری اقتصادی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیاست. این توافق نه تنها موقعیت ایران را در بازارهای اوراسیا مستحکم می‌کند، بلکه فرصت‌های قابل توجهی را برای کشورهای عضو فراهم خواهد کرد  تا به بازار متنوع ایران دسترسی داشته باشند و رشد اقتصادی را تقویت کنند.

پیش تر تهران به هیچ کشوری امتیازاتی در مقیاس مشابه در بخش نظارتی و تعرفه‌ای ارائه نکرده بود. این گام مهم به توسعه کریدور اقتصادی شمال-جنوب نیز کمک خواهد کرد.

ارزیابی خطرپذیری

تهدید اصلی این توافقنامه در تأخیر یا اختلال بالقوه رویه‌های تصویب در کشورهای اوراسیاست که می‌تواند مانع از تصویب به موقع آن شود. علاوه بر این، تنش‌های ژئوپلیتیکی در منطقه احتمالاً بر اجرای توافق تأثیر می گذارد.

درباره اتصالات حمل و نقلی، باید به حل موضوعات و مشکلات حمل و نقل، لجستیک و همچنین رسیدگی به موضوعات ترافیک ترانزیتی توجه ویژه‌ای شود.

تحلیل سناریوها

برای توافقنامه تجارت آزاد ایران و اوراسیا سه سناریوی محتمل وجود دارد؛

نخست، اجرای روان توافقنامه: اگر مراحل تصویب بدون تأخیر قابل توجه پیش برود، اجرای توافق نامه تجارت آزاد  می‌تواند به افزایش همکاری اقتصادی منجر شود که به نفع همه طرف‌هاست.

دوم، بروز چالش‌های ژئوپلیتیکی: چالش‌های پیش‌بینی نشده ژئوپلیتیکی ممکن است مانع اجرای توافق شود و به طور بالقوه بر روابط تجاری و همکاری اقتصادی میان اوراسیا و ایران تأثیر بگذارد.

سوم، هم‌افزایی اقتصادی: اجرای موفقیت آمیز این توافقنامه می‌تواند راه را برای هم افزایی اقتصادی بیشتر هموار و ایران را به عنوان قطب کلیدی تجارت و بازرگانی منطقه اوراسیا قرار دهد.

تهدید اصلی این توافقنامه در تأخیر یا اختلال بالقوه رویه‌های تصویب در کشورهای اوراسیاست که می‌تواند مانع از تصویب به موقع آن شود

نتیجه‌گیری

امضای توافقنامه تجارت آزاد میان ایران و اوراسیا گامی مهم در راستای مشارکت‌های اقتصادی منطقه‌ای است. برای اطمینان از اجرای به موقع این توافق، توصیه می‌شود همه کشورها در مراحل تصویب تسریع کنند.

علاوه بر این، تلاش‌های دیپلماتیک مستمر باید چالش‌های ژئوپلیتیکی بالقوه را برطرف و محیطی برای همکاری اقتصادی بی‌وقفه ایجاد کند. با اجرایی شدن توافق تجارت آزاد کشورهای ذی نفع تشویق می‌شوند فرصت‌های متنوع بازار رو به رشد ایران را بررسی و در آن سرمایه‌گذاری کنند. این موضوع باعث رونق مشترک و رشد اقتصادی در منطقه اوراسیا می‌شود.