نواقص اجرای "رتبه‌بندی معلمان" و الزامات ادامه این مسیر چیست؟
نماینده تشکل‌های فرهنگیان معتقدند که اجرای رتبه‌بندی معلمان با این حجم کار خوبی بود که عملیاتی شد و باید از اصل اجرای آن حمایت کرد اما نواقصی در اجرا وجود دارد که باید برطرف شود؛ در این مطلب به الزامات ادامه اجرای رتبه‌بندی پرداخته‌ایم.
به گزارش راهبرد معاصر، فاز نخست رتبه‌بندی معلمان سرانجام پس از حدود یک دهه توقف و انتظار، سال 1400 توسط دولت سید ابراهیم رئیسی پس از تدوین آیین‌نامه اجرایی آن عملیاتی شد و تمام معلمان در رتبه‌های آموزشیار معلم، مربی معلم، استادیار معلم، دانشیار معلم و استاد معلم طبقه‌بندی شدند.
معلمان متناسب با رتبه کسب شده از افزایش حقوق بهره‌مند شدند و به گفته مسئولان وزارت آموزش و پرورش با اجرایی شدن قانون رتبه‌بندی، حداقل 26 درصد به حقوق هر معلم مشمول اضافه شد.
هدف اصلی رتبه‌بندی معلمان، افزایش کیفیت در نظام آموزش و پرورش کشور و حمایت بیشتر از معلمانی است که در کار تدریس خود به دنبال ارتقا و کیفیت هستند اما اکنون عمده هدف این قانون به بهبود وضعیت معیشت معلمان خلاصه شده است و هدف اصلی یعنی افزایش کیفیت آموزش و پرورش از طریق حمایت از معلمان توانمند و خلاق‌تر در فرع موضوع قرار گرفته است.
با این حال، فاز نخست رتبه‌بندی معلمان با اتمام رسیدگی به اعتراضات معلمان به آخر خط رسید و اکنون قرار است در گام‌های بعدی با تغییر آیین‌نامه رتبه‌بندی معلمان، تغییراتی در شیوه کار ایجاد شود.
به تازگی نیز 12 تشکل فرهنگیان در نامه‌ای به رئیس جمهور از اجرای رتبه‌بندی تقدیر کردند.
برای اطلاع از چرایی تدوین این نامه و الزامات پیش‌روی رتبه‌بندی معلمان در تدوین آیین‌نامه جدید با سه نفر از فرهنگیان کشور و عضو تشکل‌هایی که در تدوین این نامه مشارکت داشتند، گفت‌وگویی داشتیم.
علیرضا کربلایی، داوود روستایی و محمد علی امیری در این گفت‌وگو حضور داشتند که مشروح بخش نخست آن را در ادامه می‌خوانید:
تسنیم: تفاوت رتبه‌بندی که در حال حاضر در حال اجراست با رتبه‌بندی که در سال 96 عملیاتی شد، در چیست؟
کربلایی: سند تحول بنیادین سال 90 ابلاغ شد که بر رسیدگی به ارتقا جایگاه معلمان تاکید دارد و نمود آن معیشت معلمان است؛ سال 96 در تدوین برنامه ششم توسعه ابلاغ شد که رتبه‌بندی معلمان انجام شود.
رتبه بندی اجرا شده در سال 96 که به صورت اعطای رتبه‌های یک تا 5 بود با رتبه‌بندی اخیر تفاوت بسیاری داشت و به نوعی ترمیم حقوق معلمان بود تا رتبه‌بندی؛ از سوی دیگر تخصیص بودجه در این حد انجام نشد.
یکی از وعده‌های انتخاباتی دولت سیزدهم به سرانجام رساندن رتبه‌بندی بود و این امر محقق شد البته باید توجه داشت که دیکته نوشته شده بدون غلط نیست بنابراین طرحی با این عظمت که یک میلیون معلم را تحت پوشش قرار می‌دهد باید اجرا شود تا خطاهای آن مشخص شود.
تشکل‌های معلمان همسو هر ماه دو جلسه دارند و درباره موضوعات مختلف تشریک مساعی می‌کنند، یکی از موضوعات مورد بررسی در این جلسات، رتبه‌بندی معلمان و نوشتن نامه برای تشکر از رئیس‌جمهور بود.
دلیل اصلی نوشتن نامه تقدیر از رئیس جمهور این بود که آخرین مرحله رسیدگی به اعتراضات رتبه‌بندی معلمان، دو هفته گذشته به سرانجام رسید و به پرونده 420 هزار معلم معترض رسیدگی شد، بنده معلم دبیرستان البرز هستم و کار رسیدگی به اعتراضات در این دبیرستان انجام می‌شد بنابراین از نزدیک نزدیک شاهد فرآیند 100 روزه و کار وسیعی که انجام شد، هستم.
افزایش دو تا 6 میلیون تومانی حقوق معلمان
با توجه به بازخورد از معلمان، رضایت نسبی از رتبه‌بندی وجود داشت همچنین بیش از 70 درصد اعتراضات معلمان با پاسخ مثبت همراه بود و حداقل یک رتبه افزایش داشتند بنابراین دو تا 6 میلیون تومان به حقوق معلمان در پایین‌ترین و بالاترین رتبه اضافه شد.
رتبه‌بندی معلمان با این حجم از تخصیص بودجه کار خوبی بود که از سوی دولت انجام شد و باید تشکر کرد البته نیاز است نواقص آن رفع شود بنابراین منکر اشکالات نیستیم و رفع نواقص رتبه‌بندی می‌تواند به ارتقای کرامت معلمان کمک بسیاری کند.
روستایی: در دولت گذشته رتبه‌بندی بدون مشارکت معلمان انجام شد اما هم‌اکنون معلمان مدارک خود را بارگذاری کردند. در گذشته بدون درخواست از معلمان برای بارگذاری مدارک و مستندات با توجه به سنوات خدمت و مدرک تحصیلی برای آنها رتبه تعیین شد.
در آن ایام کارمندان دولت از 50 درصد فوق العاده ویژه استفاده کردند که فرهنگیان از آن محروم شدند و همان پول را در قالب رتبه‌بندی اما در حقیقت ترمیم حقوق به معلمان پرداخت شد.
ادبیات برخی مسئولان گذشته سازمان برنامه و بودجه این بود که رتبه بندی تقسیم پول است در حالیکه اساساً رتبه بندی ارتباطی به مسائل مالی ندارد.
هم معترض هم مدافع
بنده جزو معترضان رتبه‌بندی هستم چون رتبه‌ام به اشتباه تعیین شده و هنوز هم رتبه واقعی به دستم نرسیده است اما جزو مدافعان رتبه‌بندی هستم و معتقدم بخشی از تقصیر از جانب خودم بود چون در بارگذاری مدارک دقت لازم را انجام ندادم.
برخی معلمان هم دستورالعمل بارگذاری مدارک را به صورت دقیق مطالعه نکردند به همین دلیل در بارگذاری مدارک دچار خطا شدند و بخش دیگر مشکلات هم مربوط به سایت رتبه‌بندی معلمان بود.
اعتراضم به رتبه تعیین شده دلیلی برآن نیست که از اصل اجرای رتبه‌بندی دفاع نکنم.
بخشی از مشکلات به دلیل تعجیل در کار
نمی‌خواهم تمام تقصیرها را متوجه معلمان کنم، آموزش و پرورش هم پذیرفته که بخشی از عملیات رتبه‌بندی به دلیل تعجیل دارای اشکالاتی بوده یا اینکه معلمان به اندازه کافی توجیه نشدند و ارزیابان تسلط لازم را نداشتند.
ارتقای جایگاه اجتماعی معلمان یکی از اهداف رتبه‌بندی است، چرا باید میان دکترای روانشناسی در مدرسه یا دانشگاه تفاوت وجود داشته باشد، معلم در مدرسه انرژی بسیار بیشتری برای تدریس به دانش‌آموزان صرف می‌کند اما حقوق استاد دانشگاه دو برابر معلم است!
چرا نارضایتی برخی معلمان ادامه دارد؟
هم‌اکنون مقدار اندکی از اعتراضات معلمان باقی مانده است که باید بررسی شود اما اگر از معلمان میزان رضایت را بپرسیم، همچنان رضایت ندارند یعنی اگر از معلمی که 3 یا 4 میلیون تومان به حقوق او اضافه شده است، بپرسیم راضی هستید یا خیر، می‌گوید راضی نیستیم.
تسنیم: معلمان در مناطق محروم، مقاله، کتاب یا پژوهش نداشتند به همین دلیل برخی افراد نسبت به شاخص‌های تعیین شده در آیین‌نامه برای رتبه‌بندی معلمان نقد دارند که اساساً متناسب با ویژگی‌های شغل معلمی نیست.
کربلایی: در آیین‌نامه رتبه‌بندی، بار شاخص سنوات و میزان کارکرد علمی معلمان بالاست اما سطح سواد و کیفیت کار معلم با چه شاخصی باید سنجیده شود؟ سه شاخص نظرسنجی از والدین و خروجی کلاس درس، مدرک تحصیلی و مقاله، کتاب و پژوهش و شرکت در کلاس‌های ضمن خدمت می‌تواند برای سنجش استفاده شود اما باید بدانیم تبدیل مباحث کیفی به مسائل کمی برای ارزیابی کار بسیار دشواری است.
سامانه رتبه‌بندی معلمان باید به گونه‌ای تقویت و هوشمند شود تا مدرکی از معلمان جا نماند همچنین از اعمال سلیقه فردی ارزیابان جلوگیری شود.
اختلاف 10 نمره‌ای در تصحیح اوراق امتحانات نهایی
من در امتحانات نهایی امسال برای درس گسسته مصحح بودم؛ مصحح سوم به نمرات مصحح اول و دوم دسترسی داشت در یک نمونه مصحح اول نمره برگه امتحانی را 4.5 و مصحح دوم 14.5 ثبت کرده بود یعنی 10 نمره اختلاف؛ این موضوع از لحاظ فنی شدنی است چون در دروس تحلیلی مانند گسته نظر شخصی مصححان دخیل است بنابراین اگر دانش‌آموز همانند کلید، پاسخ نداده باشد نمره‌اش 4.5 می‌شود، راهکار حل مشکل این است که فقط معلمان گسسته اوراق امتحانی را تصحیح کنند اما به دلیل کمبود معلم گسسته، به معلمان ریاضی رشته تجربی هم گفتند، برای تصحیح برگه‌های امتحانی اقدام کنند.
در رتبه‌بندی معلمان هم روند بدین شکل است یعنی ارزیابانی که آموزش دیده و به شاخص‌ها تسلط دارند باید کار را بر عهده بگیرند.
با وجود تمام اشکالات معتقدم که نباید اصل کار بزرگ رتبه‌بندی را زیر سؤال برد، ادامه نارضایتی معلمان به دلیل مشکلات معیشتی در کشور است، اکنون اگر از کارمندان سایر وزارتخانه‌ها هم سوال بپرسیم از حقوق خود ناراضی هستند چون با توجه به تورم و شرایط جامعه، زندگی دشوار شده است.
اگر رتبه‌بندی اتفاق نمی‌افتاد شرایط برای معلمان دشوارتر بود هم‌اکنون معلمان یادگرفتند که چگونه مقاله و پژوهش آماده کنند یا به سراغ تدریس کیفی بروند همچنین اگر مدیر مدرسه از معلم راضی باشد، امتیاز رتبه‌بندی او افزایش می‌یابد بنابراین معلمان می‌دانند که برای ارزیابی دو سال آینده چه اقداماتی را انجام دهند.
روستایی: نظرات دانش‌آموزان و خانواده‌ها به صورت غیرمستقیم در رتبه‌بندی اعمال می‌شود چون در ارزیابی سالیانه که به دست مدیران مدارس است، روش تدریس، اخلاق و رضایتمندی از معلم توسط مدیر به صورت غیرمستقیم دخیل است که 30 امتیاز دارد.
البته می‌پذیرم که برخی شاخص‌های رتبه‌بندی باید بهتر تنظیم می‌شد اما باز هم در تغییر رتبه معلمان تأثیر چندانی ندارد به عنوان مثال یکی از شاخص‌های رتبه‌بندی، تدریس برای همکاران است اما مگر تمام معلمان برای همکاران خود تدریس دارند؟
هم‌اکنون رتبه‌بندی عملیاتی شده است اما معلمان همچنان احساس می‌کنند، حقوق دریافتی کفاف زندگی را نمی‌دهد به همین دلیل وقتی از آنها می‌پرسند، از رتبه‌بندی رضایت دارید؟ پاسخ منفی است.
امسال سال نخست اجرای رتبه‌بندی بود و قرار است آیین‌نامه رتبه‌بندی اصلاح شود که بر این اساس شاخص‌ها نیز دستخوش تغییر می‌شوند.
ارزیابی معلمان باید میدانی شود
تسنیم: چه مواردی در رتبه‌بندی وجود داشت که در آیین‌نامه جدید باید مورد توجه قرار گرفته و اصلاح شود؟
روستایی: نظام ارزیابی معلمان و رتبه‌بندی باید یکسان شود همچنین نیاز است، نظام ارزیابی عملکرد معلمان اصلاح شود و ارزیابی معلم به منزله رتبه‌بندی او باشد. ارزیابی عملکرد وزارت آموزش و پرورش از ستاد تا صف به صورت کیفی فعالیت نمی‌کند نیاز است بازرسان مناطق به کلاس‌های درس بروند و فرم‌های ارزیابی از معلمان را بدون نیاز به ذکر نام دانش‌آموز در کلاس درس توزیع کرده و نظر آنها را نسبت به تدریس معلم دریافت کنند در حقیقت نظام ارزیابی معلمان باید شامل ارزیابی میدانی هم باشد.
کربلایی: در ارزیابی معلمان هر چقدر سلیقه ارزیابان کمتر دخیل باشد، بهتر است با این حال همچنان معتقدم که اجرای رتبه‌بندی شجاعت می‌خواست که انجام شد و اکنون باید کمک کنیم، آیین‌نامه آن اصلاح شود اما بعضی وقت‌ها آنقدر آش را شور می‌کنیم که دولت به این نتیجه می‌رسد، آمدیم یک کار خوب انجام دهیم اما دست خودمان هم سوخت!
هم اکنون باید اعتراف کرد که اجرای رتبه‌بندی کار بزرگی است اما باید نواقص برطرف شود./ تسنیم