ارکستر سمفونیک تهران در راه روسیه و فرانسه

به گزارش راهبرد معاصر؛ ارکستر سمفونیک تهران شامگاه چهارشنبه- چهارم بهمن ماه- در دومین اجرای زمستانه خود به رهبری منوچهر صهبائی با اجرای «سمفونی شماره پنج» اثر پیوتر ایلیچ چایکوفسکی آهنگساز بنام روس، «اورتور هزاردستان» اثر مرتضی حنانه آهنگساز بنام ایرانی و «سوییت کوچک» اثر کلود دبوسی آهنگساز بنام فرانسوی در تالار وحدت به روی صحنه رفت.

در بخش اول این کنسرت، «سمفونی شماره پنج» اثر پیوتر ایلیچ چایکوفسکی در چهار موومان؛ «آندانته- الگرو»، «آندانته کانتابیله»، «والس-الگرومدراتو» و «فینال آندانته مایستوزو» نواخته شد که در حدود یک ساعت بخش عمده‌ای از اجرای شب گذشته را به خود اختصاص داد که با تشویق‌های مکرر مخاطبان در میان موومان‌ها و پس از پایان قطعه همراه بود.

چایکوفسکی (۱۸۹۳ - ۱۸۴۰)، مشهورترین آهنگساز روس است، وی اصول و قواعد موسیقی کلاسیک غربی و جریان موسیقی توصیفی را در روسیه فراگرفت و به ترویج و اعتلای این مکتب در مقابل شیوه موسیقی کوینتت (یک گروه اجرایی برای پنج خواننده یا اجرای سازی یا یک آهنگسازی برای پنج صدا و پنج ساز است) پرداخت.

چایکوفسکی اگر چه قواعد سنتی موسیقی اروپا را اساس کار‌های خود قرار داد، اما به موسیقی محلی و افسانه‌های روسی بی‌توجه نبود. آثار متعددی از جمله چندین سمفونی، کنسرواتور، اپرا، باله و موسیقی مجلسی از وی به یادگار مانده است. «سمفونی شماره پنج» اپوس ۶۴، پنجمین سمفونی و اثر برجسته چایکوفسکی است که سال ۱۸۸۸ کار تصنیف آن به پایان رسید و نخستین بار ۱۷ نوامبر همان سال در تالار مارینسکی سنت پترزبورگ اجرا شد.

پس از پایان اجرای «سمفونی شماره پنج» در اجرای شب گذشته ارکستر سمفونیک تهران، زمانی برای استراحت اختصاص داده شد، نوازگان و رهبر ارکستر صحنه را ترک کردند و در این زمان بخش‌هایی از اجرا‌های ماه‌های گذشته ارکستر سمفونیک تهران از طریق نمایشگر برای حاضران در تالار وحدت پخش شد.

پس از پایان زمان استراحت، نوازندگان و رهبر ارکستر در صحنه حضور پیدا کردند، در این بخش نوازندگان ساز‌های تار و گیتار نیز ارکستر را همراهی کردند و «اورتور هزاردستان» اثر مرتضی حنانه نواخته شد که همراهی نوزاندگان ساز تار با سایر ساز‌های زهی ارکستر قابل توجه بود و مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت.

«اورتور هزاردستان» موسیقی فیلم سریال «هزاردستان» به کارگردانی زنده یاد علی حاتمی است که سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۶ به صورت مجموعه تلویزیونی برای تلویزیون ایران ساخته شد و با داستان زندگی رضا خوشنویس دو دوره از تاریخ معاصر ایران؛ اواخر حکومت احمد شاه تا آغاز سلطنت رضا شاه و دوران پایانی حکومت رضا شاه تا به تخت نشستن محمدرضا پهلوی را روایت می‌کند. «هزاردستان» در روز جهانی میراث دیداری و شنیداری در فهرست ملی برنامه حافظه جهانی یونسکو ثبت شد.

مرتضی حنانه (زاده ۱۱ اسفند ۱۳۰۱ – درگذشته ۲۴ مهر ۱۳۶۸) آهنگساز، مولف و رهبر ارکستر و پیانیست شهیر ایرانی است که آثار ماندگار او تاکنون در حوزه آموزش موسیقی بسیار مثمر ثمر بوده است. حنانه سال ۱۳۲۱ موفق به اخذ دیپلم هنرستان عالی موسیقی شد. سپس با همکاری دوستان و رهبری پرویز محمود ارکستر سمفونیک تهران را تاسیس کردند. حنانه علاوه بر تدریس سازبندی در هنرستان عالی موسیقی به عضویت شورای عالی موسیقی رادیو ایران درآمد در این دوره توانست ارکستر سمفونیک رادیو ایران را به نام ارکستر فارابی پایه‌گذاری کند.

حنانه همچنین در مرکز عالی موسیقی واتیکان به تحصیل پرداخت و درباره موسیقی مذهبی مقدس ایتالیا پژوهش کرد. وی پس از فارغ‌التحصیلی در انستیتوی موسیقی واتیکان در سال ۱۳۴۰ به ایران بازگشت و با تشکیل ارکستر فارابی در سال ۱۳۴۱، طی هفت سال حدود ۸۰ قطعه از آثار خود و سایر آهنگسازان ایرانی را اجرا و در رادیو ضبط کرد.

این آهنگساز سال‌های پایانی دهه چهل با انحلال ارکستر فارابی و با توجه به تجربه‌های سینمایی که در ایتالیا اندوخته بود به موسیقی فیلم روی آورد، او برای فیلم‌هایی همچون «فرار از تله»، «گُرگ بیزار»، «قصّه ماهان»، «سلام سرزمین من»، «موج»، «گلیم» و «تیرباران» موسیقی نوشته است.

همچنین موسیقی سریال تلویزیونی «هزاردستان» از آثار حنانه است که آن را براساس پیش‌درآمدی در اصفهان از مرتضی نی‌داوود نوشته است. وی هزاردستان را در هفت قسمت نوشته و از نظر رنگارنگی تم‌ها، اثری بسیار پُرمایه است. این موسیقی مردمی‌ترین اثر حنانه است و حال و هوای تهران سال ۱۳۲۰ را به خوبی منتقل می‌کند. امپرومپتوی راگیا، لالایی و قطعه‌ای بر روی شعری از نیما یوشیج از آخرین آثار حنانه است.

یادآوری یک رسم به مخاطبان

پس از اجرای «اورتور هزاردستان» صهبائی طی سخنانی ضمن خوشامدگویی به مخاطبان، قطعه‌های اجرایی توسط ارکستر را معرفی کرد و اظهارداشت: ارکستر در ابتدا «سمفونی شماره پنج» اثر چایکوفسکی آهنگساز شهیر روس را اجرا کرد، امشب سفر کوتاه موزیکالی خواهیم داشت که در ابتدا با اثری از چایکوفسکی به روسیه سفر کردیم و سپس با «اورتور هزاردستان» به ایرانمان بازگشتیم و سپس با اجرای «سوییت کوچک» اثر کلود دبوسی آهنگساز فرانسوی، سفری به فرانسه خواهیم داشت.

رهبر ارکستر سمفونیک تهران خطاب به مخاطبان گفت: معمولا رسم است که در حین اجرای قطعه، ارکستر را تشویق نمی‌کنند و پس از اینکه قطعه به طور کامل به پایان رسید، مخاطبان هر چقدر که دوست داشتند، می‌توانند ارکستر را تشویق کنند، لازم بود این موضوع را بیان کنم، در اجرای قطعه اول، «سمفونی شماره پنج» اگر در زمان تشویق‌های شما به سمت شما بازنگشتم، قصد بی‌ادبی و بی‌توجهی نداشتم، این رسم است. خوشحالم که امشب در کنار شما هستیم و برای شما بهترین آروز‌ها را دارم.

سپس ارکستر سمفونیک تهران، «سوییت کوچک» اثر کلود دبوسی را در چهار موومان؛ «در قایق»، «کرتژ»، «مینوئت» و «باله» اجرا کرد که بسیار مورد توجه مخاطبان قرار گرفت. بعد از سخنان صهبائی درباره تشویق ارکستر در حین اجرای قطعه، برخی از مخاطبان در میان موومان‌ها با تردید ارکستر را تشویق می‌کردند، اما همچنان این روند ادامه داشت.

کلودآشیل دبوسی آهنگساز فرانسوی ۲۲ اوت ۱۸۶۲ در سن ژرمن آن له زاده شد و ۲۵ مارس ۱۹۱۸ در پاریس از دنیا رفت. دبوسی و مودست موسورگسکی را به وجود آورنده سبک دریافتگری (امپرسیونیسم) در موسیقی می‌دانند، اما او همچون موریس راول از پذیرفتن آن پرهیز داشت. دبوسی یکی از مؤثرترین آهنگسازان قرن بیستم است.

بعد از ظهر یک دیو (Afternoon of a Faun)، دریا، نکتورن‌ها، نقش‌ها از آثار او برای ارکستر، گوشه بچه‌ها، سوئیت کوچک، نقش‌ها، اربسک برای پیانو، سونات ویلن، سونات ویلنسل، سونات برای فلوت، آلتو و هارپ، سیرنکس (برای فلوت تنها) و چهار نوازی برای ساز‌های زهی برای موسیقی مجلسی از آثار دبوسی است.

پس از پایان قطعات؛ رهبر ارکستر صحنه را ترک کرد و با تشویق مخاطبان به صحنه بازگشت، این تشویق‌ها و بازگشت رهبر ارکستر به صحنه همچون اجرا‌های گذشته چندین بار تکرار شد و ارکستر برای قدردانی از مخاطبان قطعه‌هایی از رپرتوار را اجرا کرد.

محمدرضا کریمی (کنسرت مایستر)، امیر مینوسپهر (کنسرت مایستر دوم)، فرزاد صیدی، دانیال جورابچی، نگین حاتمی، سینا صالحی، هورام ترابی، فرید ذاکری، حسن ملکی، سارا قاسمی، سجاد صالح آبادی، بهروز گلکار، درسا میناسازی، فرمهر حسن بیگلو (ویولن یک)، مونیکا لوران، مهوش عسگری، پیمان شامی، سارا بیرامزادگان، موژان میرزایی، علیرضا گلستانه، حمید خدایی، رادمان راستی، فرناز زندیه، عرفان جاویدنیا، امیرمهزیار قاسمی (ویولن دو)، کاوه تسعیری، آتنا زنگنه، مسعود پوربخت، آریان زمانی، روشا گواهی، دنیا حاجی وندی، الهام آقابابایی (نوازندگان ویولن دو)، کاوه تسعیری، آتنا زنگنه، مسعود پوربخت، آریان زمانی، روشا گواهی، دنیا حاجی وندی، الهام آقابابایی (ویولا)، مجید اسماعیلی، موژان ملامختاری، هلیا پورکریمی، شهرزاد مجد، هامون قادری، روژان فلاح بردبار، عرفان فیجان و هستی علیزاده (ویولنسل)، حسین (پرویز) بیات، سپیده خداوردی، آوا پویا کاشانی، بیتا غفاری و امین نیلی (کنترباس) نوازندگان ارکستر سمفونیک تهران را در این اجرا تشکیل می‌دادند.

مه سیما فلاحی، غزاله میرزازاده، فرزانه اسدی و فراز فراست پور (فلوت)، آرین قیطاسی، کیمیا شعربافیان (اُبوا)، مینلی دانلیان، پگاه، ولی خانی، گلرخ رجایی (کلارینت)، علیرضا متوسلی داراب و فرشاد محمدی (فاگوت)، هومان باقی، هومان باقی، ریحانه رفیعی، پارمیدا بهادران، روژینا صادقی، امیرحسین گرگین (هورن)، امیررضا صالحی، فرید شیخی، آرمان فتاحی (ترومپت)، مصطفی بیات (ترومپت پیکولو)، آرین خدایار و مانی داوری (ترومبون)، افشار حشمتیان (ترومبون باس)، بابک میردادیان (توبا)، محمود منتظم صدیقی (تیمپانی)، مهیار منتظم صدیقی، ماهان ببری، عرفان فرشی‌زاده (پرکاشن)، افشین مودب‌پور (پیانو)، دیبا والی (هارپ)، فرید الهی‌نیا، حسین توکلی، احمد جمشیداف و علی براتی (گیتار) و مسیح تحویلداری و آناهیتا رمضانی (تار) ار دیگر نوازندگان این ارکستر در اجرای شب گذشته بودند.

ارکستر سمفونیک تهران زیرمجموعه بنیاد فرهنگی هنری رودکی از شهریورماه امسال با اجرا‌های قابل توجه از آثار آهنگسازان بنام ایران و جهان همچون حسین دهلوی، حسین ناصحی، لودویگ فان بتهوون، آنتونیو ویوالدی، آنتونین دورژاک، فرانتس شوبرت، دیمیتری شوستاکوویچ، یوهان اشتراوس به روی صحنه رفته است و نخستین کنسرت زمستانه ارکستر سمفونیک تهران پس از برگزاری ۱۰ اجرا در پاییز امسال، شامگاه یکم دی ماه با آثار آهنگسازان دوره رمانتیک؛ لودویگ فلیکس مندلسون بارتولدی و ژرژ بیزه برگزار شد. / ایرنا