کلید موفقیت میانجی‌گری عمران‌خان میان ریاض و تهران در کجاست؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ آگوست 2018، عمران خان از حزب "تحریک انصاف" توانست در رقابت با "حزب مسلم لیگ نواز" که دارای روابط نزدیک با رژیم آل سعود بود، پیروز انتخابات پاکستان شود. اگرچه ناظران بین المللی این جابجایی قدرت در اسلام آباد را به ضرر سعودی ها ارزیابی کردند ولی برخی وابستگی های عمدتا اقتصادی پاکستان به ریاض باعث شد نخست وزیر جدید هم در مسیر تعامل با مقامات سعودی گام بردارد. انتخاب ریاض به عنوان اولین مقصد سفر خارجی و 5 دور سفر به عربستان از سوی عمران خان نشان داد که پاکستان به رغم تغییرات سیاسی همچنان یکی از متحدین اصلی عربستان سعودی است.

اما مهمترین تغییری که در سیاست خارجی پاکستان اتفاق افتاد، روابط مستحکم تر دولت عمران خان با ایران نسبت به دولت های پیشین این کشور بود. برگزاری چندین دیدار میان مقامات تهران و اسلام آباد مانند سفر عمران خان به ایران پس از پیروزی در انتخابات، سفر ظریف، وزیر امورخارجه کشورمان به اسلام آباد و دیدار عمران خان و روحانی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل شاهدی بر این ادعاست که پاکستان در دوره جدید با وجود قرابت های حیاتی به عربستان به خصوص در حوزه اقتصادی، به دنبال تقویت روابط با جمهوری اسلامی ایران است. نکته ای که در موضع گیری عمران خان پس از پیروزی در انتخابات درباره ایران که گفته بود " باید ارتباطمان با ایران قوی‌تر و بهتر شود" قابل مشاهده هست.

اما آنچه این روزها نام عمران خان و پاکستان را در رسانه ها و  در میان تحلیلگران بیشتر از پیش مطرح کرده است، ماموریتی است که به گفته برخی منابع خبری، محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی به نخست وزیر پاکستان داده تا با سفر به تهران در راستای کاهش تنش میان تهران – ریاض و میانجی گری در روابط دو کشور گام بردارد.

در همین راستا، امروز یکشنبه(22 مهر)، نخست وزیر پاکستان به تهران می آید تا شاید بتواند در مسیر عادی سازی روابط میان ایران و عربستان، دو بازیگر مهم منطقه، گامی مهم بردارد. حسن نیت مقامات تهران و ریاض به عمران خان اگرچه پیش نیاز مهمی است که می تواند در به نتیجه رسیدن این رایزنی ها موثر باشد ولی بی تردید یک گام از پیش شرط هایی است که می تواند در تنش زدایی روابط ریاض و تهران کلیدی و مهم باشد.

سیاست خارجی توسعه طلبانه عربستان در منطقه که به خصوص از سال 2015 با روی کارآمدن ملک سلمان و به مرور با افزایش نقش محمد بن سلمان در تصمیم گیری های ریاض در منطقه باعث تشدید تنش ها میان کشورهای مختلف مثل عربستان و ایران، عربستان و قطر، امارات و ایران و اکنون امارات و عربستان شده است نکته است که به یک چرخش مهم در سیاست خارجی عربستان نیاز دارد. هرگونه تنش زایی با ایران بی تردید باید از مسیر تغییر موضع از سوی ریاض در منطقه به وقوع بپیوندد. حمایت سعودی ها از معامله قرن و حرکت در مسیر عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی، جنگ یمن و حمایت از برخی گروه های تروریستی و اقدامات خرابکارانه در منطقه موضوعاتی است که موانع بزرگی پیش روی عمران خان برای میانجی گری در روابط ریاض و تهران ایجاد کرده است. در مقابل، مقامات تهران می توانند فارغ از فضاسازی ها و عملیات روانی رسانه ها و مقامات واشنگتن و تل آویو که از دوری دو بازیگر مهم منطقه غرب آسیا بیشترین نفع را می برند، گفتگوهای صریح و شفافی درباره ابهامات و دغدغه های مقامات سعودی درباره موضوعات منطقه ای داشته باشند.

اما آنچه قطعی به نظر می رسد این است که، کلید موفقیت میانجی گری عمران خان و نشستن ایران و عربستان پشت میز مذاکره در دستان مقامات ریاض است. آنان باید تصمیم بگیرند که آیا آماده تغییر بزرگ پس از متحمل شدن هزینه های هنگفت به دلیل تصمیمات اشتباه در منطقه هستند یا نه؟