به گزارش راهبرد معاصر؛ خبر مرگ ابوبکر البغدادی سرکرده گروه تروریستی داعش همچنان در صدر اخبار جهانی قرار دارد. در حالی که شماری از مقامات بین المللی با توجه به مرگ البغدادی و شیوه اطلاع رسانی آن با تردید به این مسئله می نگرند، مقامات آمریکا از مرگ قطعی رهبر تروریست های داعش در این حمله سخن به میان آورده اند.
از زمان انتشار خبر مرگ ابوبکر البغدادی تا کنون ده ها خبر در رابطه با شیوه مرگ او، نحوه کشف محل اختفایش و نقش های گروه ها و کشورهای متعدد در این واقع منتشر شده است.در ادامه به مهمترین رویدادهای ساعات سپری شده می پردازیم:
مرگ ابوبکر بغدادی؛ واکنشهای بینالمللی از تبریک تا تکذیب
پس از آنکه دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا در بیانیهای کشته شدن ابوبکر بغدادی، رهبر داعش را در عملیات نیروهای آمریکایی تایید کرد، برخی کشورها، شخصیتها و نهادها به این موضوع واکنش نشان دادند.
به گزارش بیبیسی، ترامپ تاکید کرد که این عملیات از دو هفته پیش شروع شد اما به دلیل "تغییر محل اختفا" رهبر داعش طول کشید. رئیس جمهور آمریکا، از روسیه، ترکیه، عراق، سوریه و کُردها سپاسگزاری کرد و یادآور شد آنها از پرواز هلیکوپترهای آمریکایی بر فراز سوریه با خبر بودند.
پس از این سخنرانی، رهبران نیروهای دموکراتیک سوریه در یک نشست خبری گفتند محل اختفای رهبر داعش را نیروهای امنیتی این گروه شناسایی کرده بودند.
رهبران این گروه میگویند در زمان عملیات در نزدیکی یک پایگاه نظامی ترکیه در روستای باریشا در استان ادلب حضور داشتهاند.آنها تاکید کردند که به مبارزه علیه "هستههای خفته" داعش ادامه خواهند داد.
نیروهای دموکراتیک سوریه حمله نظامی ترکیه به مناطق کردنشین را عامل "تاخیر یکماهه" عملیات علیه ابوبکر بغدادی عنوان میکنند.مارک اسپر، وزیر دفاع آمریکا این ادعا را رد کرده است.
نیروهای دموکراتیک سوریه که تا پیش از خروج نظامیان آمریکا از شمال شرقی سوریه از پشتیبانی مستقیم ارتش برخوردار بودند در حالی از کشف محل اختفای رهبر داعش سخن میگویند که ارتش عراق هم ادعایی مشابه را مطرح کرده است.
یگانهای مدافع خلق هم اعلام کرد که ابوالحسن مهاجر، سخنگوی داعش در این عملیات کشته شده است.از سویی دیگر ارتش عراق اعلام کرده که اطلاعات مربوط به محل اختفای ابوبکر بغدادی را دستگاه امنیتی این کشور در اختیار آمریکا گذاشته است.
وزارت دفاع روسیه در واکنش به قدردانی ترامپ در همیاری با عملیات، هرگونه اطلاع از این موضوع را تکذیب کرد.
به گزارش رویترز به نقل از خبرگزاری رسمی دولت روسیه، سرلشکر ایگور کوناشینکوف گفت: "ما از هرگونه کمک ادعا شده درباره پرواز نیروی هوایی ارتش آمریکا در محدوده هوایی ادلب در این عملیات بیاطلاع هستیم."
کردهای سوریه، آنکارا را به حمایت سیاسی و امنیتی از بغدادی متهم کردند
"ریدور خلیل"، مسؤول روابط عمومی نیروهای سوریه دموکراتیک (قسد) در واکنش به عملیات آمریکا برای نابودی ابوبکر بغدادی، سرکرده گروه تروریستی داعش اعلام کرد: این عملیات ثابت کرد که ترکیه چتری سیاسی و امنیتی برای بغدادی و تمامی عناصر و گروههای تروریستی در شمال سوریه بود و جامعه بینالملل باید سوالاتی را درباره حمایت ترکیه از این گروهها و اهداف حکومت این کشور مطرح کند.
وی افزود: پس از پایان نبر "باغوز" در ۲۳ مارس دستگاه اطلاعات نیروهای سوریه دموکراتیک دادههای اطلاعاتی موثقی به دست آورد که نشان میداد بغدادی به ادلب منتقل شده است و ما این اطلاعات را با رسانهها و افکار عمومی به در میان گذاشتیم.
ریدور خلیل در ادامه تصریح کرد: عملیات نابودی بغدادی یک دستاورد تاریخی بود که در نتیجه همکاری میان نیروهای قسد و آمریکا محقق شد و این عملیات به دلیل تجاوز ترکیه به منطقهمان یک ماه به تعویق افتاد. به جهان نسبت به خطر ورود گروههای تکفیری همراه با ارتش ترکیه به منطقه رأس العین و تل أبیض هشدار میدهیم چراکه این مسأله محیط مناسبی را برای بازگشت داعش فراهم کرده و یک خطر برای منطقه و جامعه بینالملل ایجاد میکند.
از سوی دیگر، نیروهای سوریه دموکراتیک با صدور بیانیهای بر ضرورت آزادسازی تمامی مناطق سوریه که توسط ترکیه اشغال شدهاند، تأکید کردند.
در این بیانیه آمده است: رأس العین، تل أبیض، جرابلس و عفرین همگی شهرهای اشغالی سوریه هستند و باید از اشغال ترکیه آزاد شده و به سوریه تحویل داده شوند.
طبق این بیانیه، منطقه اشغال شده توسط ترکیه در شمال سوریه محاصره شده است و نیروهای آنکارا قادر به خروج از آن نیستند.نیروهای قسد در بیانیه خود با اشاره به اداره خودمختار کردها در شمال سوریه نیز تأکید کردند که این اداره با تمامی نهادهایش باقی خواهد ماند و به فعالیت خود ادامه خواهد داد.
«عبدالله قرداش» سرکرده جدید داعش
هفته نامه نیوزویک در گزارشی به نقل از منابع آگاه گزارش داد عملیات نیروهای آمریکایی در روزهای شنبه و یک شنبه منجر به کشته شدن ابوبکر بغدادی سرکرده این گروه تروریستی و همچنین «ابو الحسن المهاجر» شد اما این گروه از قبل یک جانشین برای بعد از مرگ ابوبکر بغدادی منصوب کرده بود.
نیوزوبک د ر ادامه توضیح داده است که «عبدالله قرداش» معروف به «حاجی عبدالله العفری» در ماه اوت به عنوان جانشین ابوبکر بغدادی انتخاب شده بود و کفته میشود که خود ابوبکر بغدادی این موضوع را پیشنهاد است.
«دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا هم عصر روز یکشنبه در یک نشست خبری در کاخ سفید از کشته شدن البغدادی خبر داد.
جزئیات ردگیری و شکار ابوبکرالبغدادی از زبان مقامات اطلاعاتی عراق
خبرگزاری رویترز به نقل از مقامات اطلاعاتی عراقی گزارش داد که در مسیر طولانی شکار ابوبکر البغدادی تیمهای اطلاعاتی عراقی در فوریه 2018 و زمانی که یکی از دستیاران ارشد بغدادی اطلاعاتی درباره چگونگی فرار وی طی این سالها در اختیار آنها گذاشت به یک نقطه کلیدی دست یافتند.
«اسماعیل اتاوی» بعد از اینکه توسط ترکیه بازداشت و به مقامات عراقی تحویل داده شد گفته بود که ابوبکر البغدادی بیشتر مواقع، مذاکرات خود با سرکردههای داعش را در مینی بوسهایی که برای رد گم گنی میوه و سبزیجات حمل میکردند برگزار میکرد.
یک مقام عراقی در این زمینه گفت: اتاوی اطلاعات ارزشمندی داد که به آژانسهای مختلف اطلاعاتی عراق کمک کرد قطعات گمشده پازل تحرکات، رفت و آمدها و مکانهایی که وی از آنها استفاده میکرد را تکمیل کنند.
این مقام عراقی به رویترز گفته؛ اتاوی اطلاعاتی درباره 5 مرد به ما داد از جمله خودش، که با بغدادی در خاک سوریه و در جاهای مختلف دیدار میکردند.
این گزارش افزود: توجه به افرادی نظیر اتاوی برای عوامل اطلاعاتی که به دنبال ردی از بغدادی بودند بسیار حیاتی بود.
مقامات اطلاعاتی عراق به اتاوی به عنوان یکی از 5 دستیار ابوبکر بغدادی نگاه میکردند. او در سال 2006 به القاعده پیوسته بود و از سوی آمریکا در سال 2008 بازداشت شده بود و حتی 4 سال نیز در زندان بود.
بغدادی بعدها به اتاوی کارهای مهمی نظیر رساندن پیامها و دستورات دینی خود و همچنین انتخاب فرماندهان داعش را محول کرده بود. بعد از شکستهای داعش در سال 2017 وی به همراه همسرش به سوریه گریخته بود.
یک مقام اطلاعاتی دیگر عراقی نیز گفت: نقطه عطف بعدی در سال جاری و عملیات مشترکی بود که در آن عوامل اطلاعاتی عراق، آمریکا و ترکیه چند مقام ارشد داعش از جمله 4 عراقی و یک سوری را بازداشت کردند.
مقامات عراقی میگویند که این افراد اطلاعات بسیار مهمی از مکانهایی که با بغدادی درون خاک سوریه دیدار میکردند ارائه کردند و ما نیز تصمیم گرفتیم که این اطلاعات را با سیا درمیان بگذاریم تا عوامل جاسوسی بیشتری را در این مناطق پراکنده کنیم.
مقامان اطلاعاتی عراقی میگویند، در اواسط 2019 ما متوجه شدیم که ادلب جایی است که ابوبکر بغدادی به همراه خانوادهاش روستا به روستا جایش را عوض میکند.
مطلعین سپس در سوریه یک مرد عراقی را از روی نقاب در بازار ادلب و از روی یک عکس شناسایی کردند. او اسماعیل اتاوی بود و با دنبال کردن وی به مکانی رسیدند که بغدادی در آن اقامت داشت.
مقامات عراقی اضافه کردند که این اطلاعات را در اختیار سیا قرار دادهاند و آنها با استفاده از تصاویر ماهواره و پهپاد به مدت 5 ماه مکان مورد نظر را زیر نظر داشتند.
آنها میگویند که دو روز پیش بغدادی محل استقرارش را با خانواده ترک کرد و با یک مینی بوس به روستایی در همان نزدیکی رفت.
این منابع میگویند که تصاویر ماهواره نیز محل اختفای سرکره داعش را در نزدیکی روستای باریشا در ادلب سوریه در روز 28 سپتامبر 2019 شناسایی کرد و تصاویر دستی دیگری نیز در 27 اکتبر 2019 از همین مکان به دست آمد، این لحظه ای بود که به زندگی ابوبکر البغدادی پایان داد.
نشریه «نیوزویک» بامداد امروز (یکشنبه) به نقل از یک مقام نظامی آمریکایی از عملیات بالگردی نیروهای ویژه ارتش این کشور در استان «ادلب» سوریه علیه «ابوبکر البغدادی» سرکرده گروه تروریستی «داعش» خبر داده و نوشته است که واشنگتن «با اطمینان بالا» معتقد است که بغدادی در این حمله کشته شده است.
انتقال بقایای جسد بغدادی به پایگاه "عین الاسد"
یک مسؤول آمریکایی اعلام کرد، عملیاتی که واشنگتن میگوید منجر به قتل ابوبکر بغدادی شده از خاک عراق انجام گرفت.این مسؤول که خواست نامش فاش نشود، به خبرگزاری رویترز گفت، عملیات نظامی نیروهای آمریکایی از پایگاه هوایی در عراق انجام گرفت و بغداد نقش مهمی در این عملیات ایفا کرد.
این مسؤول آمریکایی افزود، عناصر سازمان اطلاعات عراق و سازمان امنیت این کشور در موفقیت این عملیات سهیم بودند. این خبر در حالی است که قبلا گفته شده بود، این عملیات از پایگاه اینجرلیک ترکیه انجام گرفته است.
همچنین خبرنگار روسیا الیوم در شمال شرق سوریه گزارش داد، بقایای جسد ابوبکر بغدادی از طریق هوایی به پایگاه هوایی "عین الاسد" آمریکا در عراق منتقل شد.
به گفته این منبع، بقایای جسد بغدادی برای انجام آزمایشهای دی ان ای برای اطمینان از هویت او که خود را منفجر کرده و بیشتر اعضای بدنش تکه تکه شده بود، منتقل شد.
همین منبع گفت، هشت هلیکوپتر در عملیات هدف گرفتن بغدادی مشارکت داشتند که از منطقه صرین عراق شروع به انجام عملیات کردند، آنها بر فراز مرزهای سوریه و ترکیه از دو منطقه سوری جرابلس و الراعی عبور کردند و در این راستا با نیروهای دموکراتیک سوریه و ترکیه هماهنگ بودند.
این منبع تاکید کرد، جبهه النصره منطقه را بست و مانع از ورود و خروج به این منطقه در جریان عملیات هدف گرفتن بغدادی شد.در عین انجام عملیات هیئت تحریر الشام (النصره سابق) مانع از ورود افراد به روستای باریشا در نزدیکی مرزهای سوریه و ترکیه شد.
دیده بان حقوق بشر سوریه وابسته به مخالفان سوری نیز گفت، هلیکوپترهای آمریکایی نیمههای شب در این روستا عملیات هلی برن اجرا کرده و نیروهای ویژه را وارد منطقه کردند. در این حمله که دو ساعت طول کشیده دستکم هشت تن کشته شدند.روستای باریشا در پنج کیلومتری مرزهای ترکیه در نزدیکی باب الهوی که یکی از مهمترین گذرگاههای دو کشور است، قرار دارد.
اما منزلی که هدف حمله نیروهای آمریکایی قرار گرفت در اطراف این روستا و در میان باغهای زیتون قرار داشت.این منطقه کوهستانی در ۲۵ کیلومتری شمال ادلب مرکز استان ادلب واقع شده که تحت کنترل نیروهای النصره است.
آمریکا: بازجویی از همسر ابوبکر بغدادی به رهگیری او کمک کرد
اطلاعات مربوط به محل اختفای ابوبکر بغدادی، سرکرده گروه تروریستی داعش در نتیجه بازداشت و بازجویی از یکی از همسرانش و پیام رسان همراه وی در تابستان گذشته به دست آمده است.
طبق این گزارش، پس از دستیابی به این دادههای اطلاعاتی اولیه، آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) از نزدیک با مقامات اطلاعاتی عراق و کردهای سوریه و عراق برای مشخص کردن مکان دقیق اختفای بغدادی و فرستادن جاسوسان خود برای زیر نظر گرفتن فعالیتهای وی همکاری کرد و همین مسأله امکان انجام عملیات علیه سرکرده داعش را فراهم کرد.
در همین راستا، چند مقام نظامی و اطلاعاتی آمریکایی گفتند که تصمیم غافلگیرکننده ناگهانی دونالد ترامپ، رئیس جمهوری این کشور برای خارج کردن نیروهای واشنگتن از شمال سوریه، مانع از برنامه ریزی دقیق در این باره شد و مقامات پنتاگون را ناگزیر کرد تا پیش از خارج شدن کنترل نیروها، جاسوسان و هواپیماهای شناسایی، به یک حمله شبانه خطرناک دست بزنند.
طبق گفته این منابع، برنامهریزی اولیه برای انجام این عملیات تابستان گذشته و با آغاز برنامههای آموزشی یگان کماندوی وابسته به دسته عملیاتی "دلتا" آمریکا برای انجام یک عملیات محرمانه و کشتن یا بازداشت بغدادی آغاز شد.
این منابع در ادامه گفتند: این عملیات با موانع بزرگی مواجه شد، طوری که محل مورد نظر در عمق اراضی خارج از کنترل قرار داشت و حریم هوایی این منطقه نیز تحت کنترل سوریه و روسیه بود و ارتش (آمریکا) دستکم دو بار این مأموریت را در آخرین لحظه لغو کرد.
سخنگوی داعش کشته شد
«مظلوم عبدی» فرمانده ارشد نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) در پیامی توئیتری از کشته شدن: «ابوالحسن المهاجر» سخنگوی گروه تروریستی داعش خبر داد.
وی در این پیام توئیتری نوشت: «ابوالحسن المهاجر، دست راست ابوبکر البغدادی و سخنگوی گروه داعش کشته شده است».عبدی افزود که المهاجر در روستای «عینالبیضه» در نزدیکی «جرابلس» و در نتیجه همکاری اطلاعاتی نیروهای قسد با ارتش آمریکا علیه رهبران داعش روی داده است.
نقش متناقض ترکیه و کردها در حمله به بغدادی
سرانجام ابوبکر البغدادی رهبر گروه تروریستی تکفیری داعش٬ به عنوان یکی از مسببین هزاران جنایت در سوریه و عراق و به خطر انداختن امنیت منطقه٬ در یک عملیات مشکوک بنا به ادعای دونالد ترامپ٬ به دام افتاد و بر اساس اخباری که نهادهای نظامی و اطلاعاتی واشنگتن منتشر کردهاند٬ جلیقه انتحاری خود را منفجر کرده و کشته شده است.
اخبار اولیه از این قرار است که 8 فروند بالگرد نظامی آمریکایی از فرودگاه انجیرلیک در استان آدانا به هوا برخاسته و خود را به آسمان ادلب سوریه رساندهاند اما مجموع عملیات رصد٬ حمله٬ هلیبُرن و درگیری٬ بیش از دو ساعت طول کشیده است.
بغدادی٬ بیخ گوش ترکیه
انتخاب روستای باریشا از روستاهای استان ادلب سوریه در 7 کیلومتری مرز ترکیه به عنوان محل اختفای ابوبکر بغدادی٬ یک انتخاب جسورانه و هوشمندانه است. چرا که او در جایی خود را پنهان کرده که در ماههای اخیر٬ مداوماً محل بحث و چانهزنی بوده است.
یعنی درست در همان ماههایی که روسیه و ایران به عنوان دو شریک ترکیه در مذاکرات آستانه٬ با لحنی دوستانه اما گلهمندانه از اردوغان به خاطر عدم کنترل ادلب انتقاد میکردند٬ بغدادی با همسران و چند فرزندش در باریشا پنهان شده بود.
ترکیه در ماههای اخیر٬ در کنترل و بیرون راندن گروه تروریستی هیات تحریر الشام در ادلب٬ موفق نبوده و به جای آن که به تعهدات خود در غرب فرات و ادلب عمل کند٬ در سودای ورود به شرق فرات بود.
نکته مهم در این بحث٬ این است که به احتمال قوی٬ بغدادی به هیات تحریرالشام و گروههای افراطی دیگر نیز اعتماد نکرده و حاضر نشده محل اختفای خود را به اطلاع آنها برساند. سرویس اطلاعاتی میت ترکیه نیز با آن که در غرب فرات و در مناطق نزدیک به عفرین٬ جرابلس٬ عزاز و الباب٬ چندین نفر را دستگیر و به داخل ترکیه منتقل کرده٬ اما نتوانسته به بغدادی نزدیک شود.
یا ظن آن میرود که در این مورد٬ همکاری اطلاعاتی مخفیانه بین میت و سیا در جریان بوده است. چرا که اگر چنین نباشد٬ تلاش بغدادی برای انتقال همسران و فزندانش به داخل خاک ترکیه٬ قدرت اطلاعاتی ترکیه در ادلب را تا حد زیادی به چالش میکشد.
وقتی اردوغان خوشحال میشود
رجب طیب اردوغان٬ نخستین مقام رسمی از کشورهای منطقه بود که به عملیات حمله به بغدادی اهمیت ویژهای داد. اردوغان این واقعه را در روند مبارزه با تروریسم به عنوان یک نقطه عطف تعریف کرد.
وزارت دفاع ترکیه اعلام کرده که در اثنای عملیات٬ بر اساس روح ائتلاف نظامی٬ بین آمریکا و ترکیه هماهنگی و همکاری جدی در جریان بوده است و دونالد ترامپ نیز از همکاری ترکیه تشکر کرد اما او در عین حال٬ از همکاری کردها نیز قدردانی کرد.
بنابراین باید گفت٬ در شرایطی که وزارت دفاع ترکیه و رئیس جمهور این کشور٬ از کشته شدن ابوبکر البغدادی و هماهنگی بین واشنگتن و آنکارا در این عملیات خشنود هستند اما همکاری همزمان آمریکا با کردهای سوری٬ محل تامل است.
تنها فرد غیرآمریکایی خبردار
روزنامه آمریکایی فارن پالیسی٬ در مورد یکی از ابعاد پنهان عملیات حمله به بغدادی٬ ادعای مهمی را مطرح کرده است.
لارا سیلیگمان در یادداشت تحلیلی خود به این موضوع اشاره کرده که نیروهای ویژه سیای آمریکا موسوم به نیروی دلتا٬ در این عملیات به شکل جدی از شاهین جیلو یا مظلوم کوبانی فرمانده نیروهای سوریه دموکراتیک«قسد» و همچنین از اقلیم کردستان عراق کمک گرفتهاند و دو بالگرد آمریکایی نیز از اربیل به سوریه رفتهاند.
فارن پالیسی در این مورد نوشته است:«ژنرال مظلوم کوبانی با واسطه مترجم خود در گفتوگوی تلفنی با فارن پالیسی گفته است: من تنها فرد خارجی غیرآمریکایی بودم که از این عملیات خبر داشتم. از 5 ماه پیش در همکاری با واشنگتن٬ فعالیت اطلاعاتی بسیار جدی را آغاز کردیم. به خاطر حملات ترکیه به شرق فرات٬ این عملیات٬ یک ماه به تاخیر افتاد. اگر نه قرار بود یک ماه قبل٬ انجام شود.»
در یادداشت خانم لارا سیلیگمان٬ همچنین به این موضوع اشاره شده که نیروهای نظامی و اطلاعاتی ترکیه در این عملیات٬ نقش کلیدی ایفا نکردهاند.
اشاره به هماهنگی اطلاعاتی بین کردهای سوری و آمریکا از این جهت اهمیت دارد که این مساله میتواند به معنی تداوم همکاری بین آنان باشد و احتمالاً٬ پیروزی در عملیات حمله به بغدادی٬ نقش شاهین جیلو را پررنگتر میکند و ترکیه نیز مداوماً به این روند٬ اعتراض خواهد کرد.
از خلیفه عرب تا خلیفه ترکمن
دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا اعلام کرده که نهادهای اطلاعاتی این کشور٬ به خوبی میدانند که قرار است چه کسی جانشین ابوبکر البغدادی شود.
او نخواسته به نام این جانشین اسرارآمیز اشاره کند اما برخی از فعالان رسانهای ترکیه معتقدند که یک ترکمن عراقی٬ مسند خلافت گروه تروریستی تکفیری داعش را در اختیار خواهد گرفت. فردی به نام عبدالله قارداش٬ که پیشتر استاد دانشگاه امام اعظم موصل بوده و در دوران حیات بغدادی نیز از او به عنوان ولیعهد نام برده میشد.
بغدادی و روابط آنکارا – واشنگتن
حمله به رهبر گروه تکفیری داعش در شرایطی صورت گرفت که بسیاری از رسانههای نزدیک به حزب عدالت و توسعه در صفحه نخست٬ بغدادی را دستپرورده خود آمریکاییها دانستند.
اگر چه در ادبیات رسمی مقامات ترکیه٬ چنین چیزی بر زبان رانده نمیشود، اما واقعیت این است که حزب حاکم ترکیه در مورد تروریسم تکفیری چنین دیدگاهی دارد. در هر حال٬ اردوغان در شرایط فعلی و در آستانه سفر به آمریکا برای دیدار با دونالد ترامپ٬ قصد دارد از این واقعه بهره سیاسی بیشتری ببرد.
اردوغان نه تنها نقش هماهنگیهای اطلاعاتی و نظامی ترکیه در این عملیات را برجسته کرده بلکه به دنبال آن است تا از این کارت استفاده کند و در مورد ضرورت اعاده و بازگرداندن فتح الله گولن٬ با ترامپ چانهزنی کند. این در حالی است که آمریکا در این مورد چراغ سبز نشان نداده و اوج گرفتن توجهات واشنگتن به شاهین جیلو یا مظلوم کوبانی هم به نقطه چالش جدیدی در روابط ترکیه و آمریکا تبدیل شده است.