ریاض چگونه میزبان مذاکره آمریکا و روسیه شد؟

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ جنگ اوکراین در حالی وارد سومین سال خود می‌شود که دولت جدید آمریکا مخالف اتهام زنی به روسیه در بیانیه مشترک «گروه هفت» است. نگاه مثبت دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا به راست گرایان مستقر در کاخ کرملین، نظر منفی وی به روابط شخصی جو بایدن، رئیس جمهور سابق این کشور و ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین و سیاست «ویلسونی» حزب دموکرات در حوزه روابط خارجی سبب شده است شکافی عمیق میان بروکسل و واشنگتن ایجاد شود.

در حالی که پیت هگست، وزیر دفاع آمریکا در نشست دوره‌ای ناتو از موافقت با واگذاری بخش‌های خاک اوکراین به روسیه (20 درصد)، تعهد نداشتن آمریکا و ناتو برای استقرار در خطوط مرزی روسیه- اوکراین و در نهایت اراده آمریکایی‌ها برای کنار زدن زلنسکی در کی یف سخن می‌گوید، این اظهارات نشان دهنده «تغییر سیاست کشتی‌بان جدید» کاخ سفید است.

بن سلمان در نخستین تماس با ترامپ وعده سرمایه گذاری 600 میلیارد دلاری در آمریکا داد

در چنین شرایطی عربستان به عنوان یکی از معدود کشورهای عضو سازمان ملل متحد که دارای روابط نزدیک با آمریکا و روسیه است، به عنوان میزبان جدید مذاکرات راهبردی انتخاب شد. 18 فوریه «کاخ درعیه» ریاض میزبان هیئت‌های آمریکایی و روس برای مذاکره بر سر آینده جنگ اوکراین بود. کسب منزلت میانجی میان قدرت‌های بزرگ سبب ایجاد این سؤال میان تحلیلگران شده که آیا محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان به دنبال کسب جایگاه رهبری جهان عرب است؟

روابط شخصی بن سلمان با رؤسای جمهور آمریکا و روسیه، حمایت نکردن ریاض از تحریم‌های غرب، کمک به روسیه در دور زدن تحریم‌ها، میانجی‌گری برای تبادل اسیران و زندانیان آمریکایی- روسی، تغییر ژئوپلیتیک روسیه و احتمال تبدیل شدن آمریکا به صادرکننده نفت ازجمله دلایلی است که برگزاری نشست آمریکا و روسیه را در ریاض تسهیل کرد. به همین دلیل عربستان امکان یافت بتواند میان دو قدرت متعارض در موقعیت میانجی قرار بگیرد.

 به بیان دیگر، قرار گرفتن عربستان در جایگاه «میانجی» میان قدرت‌های بزرگ یا نقش آفرینی مؤثر این کشور در بحران‌های بزرگ بین‌المللی مانند جنگ‌های اوکراین و غزه سبب خواهد شد تا پادشاهی سعودی به عنوان «رهبر جهان عرب» دارای وزن بسیار بیشتری در معادلات آتی نظام بین الملل پیدا کند و بیش از گذشته در زنجیره‌های تأمین ارزش و کریدور قدرت‌ غربی- نوظهور قرار بگیرد. نقش آفرینی موفق ریاض در دو بحران یاد شده مسیر این کشور برای تبدیل شدن به بازیگر میانجی در مناقشه هسته ای ایران و آمریکا را نیز با هدف ایجاد موازنه منطقه‌ای در برابر رژیم صهیونیستی و ترکیه افزایش خواهد داد.

بن سلمان در نخستین تماس با ترامپ وعده سرمایه گذاری 600 میلیارد دلاری در آمریکا داد. پیش تر ریاض با استفاده از نماد تجاری «ترامپ» اقدام به احداث هتل‌ها و مجموعه‌های تفریحی در منطقه کرده بود که سود آن برای دست کم 30 سال در اختیار شخص ترامپ و وارثانش قرار خواهد گرفت. با توجه به نکات یادشده به نظر می‌آید ترامپ ریاض را به عنوان محل گفت وگوهای راهبردی با مسکو انتخاب کرد تا به این وسیله بتواند نظر بن سلمان را جلب کند و رقم سرمایه گذاری سعودی را تا 1 تریلیون دلار افزایش دهد.

با قدرت گیری ترامپ، نخستین دیدار میان سرگئی لاوروف و مارک روبیو، وزیران امور خارجه روسیه و آمریکا در ریاض اتفاق افتاد

دولت ترامپ به دنبال آن است در پرونده توافق صلح ابراهیم حداکثر همکاری از سوی سعودی ها برای عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی و تشویق سایر کشورهای مسلمان برای پیوستن به این پیمان انجام شود. سومین پرونده که دولت جدید آمریکا انتظار همراهی از سوی سعودی ها دارد، آینده فلسطین و الحاق احتمالی کرانه باختری و نوار غزه است. بی‌شک چالش برانگیزترین پرونده ریاض- واشنگتن کنار گذاشتن طرح ملک عبدالله و به کرسی نشستن خواسته‌ای راست افراطی در سرزمین‌های اشغالی است.

بازشدن کلید قفل جنگ اوکراین در خاک عربستان بی‌شک اعتبار این کشور را به عنوان میانجی بین‌الملل افزایش خواهد داد. پیش تر کشورهایی همچون عمان، قطر، امارات یا ترکیه سعی می‌کردند با توجه به موقعیت خاص ژئوپلیتیکی خود در منطقه غرب آسیا، فرصت کاهش اختلافات منطقه‌ای- بین المللی را از دست ندهند. در دوران جدید به نظر می‌آید حکام سعودی به دنبال کسب جایگاه میانجی در روابط بین الملل هستند.

بهره سخن

بن سلمان پس از فرو رفتن در باتلاق جنگ یمن، رسوایی قتل جمال خاشقجی، فعال مخالف سعودی در استانبول و تبدیل شدن به نقطه حمله انتقادات حقوق بشری در سراسر جهان تصیم گرفت در سیاست‌های پادشاهی تجدید نظر کند و سرمایه گذاری گسترده‌ای بر روی ارتقای «اعتبار سیاسی» و «نماد ملی» عربستان انجام دهد. از ابتدای بحران اوکراین، سعودی در کنار امارات نقش مهمی در روند تبادل اسیران، ایجاد کانال‌های گفت وگو و حتی دور زدن تحریم‌ها برای روسیه بازی می‌کرد.

حال با قدرت گیری ترامپ، نخستین دیدار میان سرگئی لاوروف و مارک روبیو، وزیران امور خارجه روسیه و آمریکا در ریاض اتفاق افتاد. به گفته برخی منابع خبری، پوتین و ترامپ قصد دارند در روزهای آینده دیدار مهمی در زمینه سرنوشت جنگ اوکراین برگزار کنند. بی‌شک برگزاری چنین نشستی حاصل تغییر جهت سیاست خارجی عربستان از «واقع گرایی تهاجمی» به نوعی راهبرد «موازنه مثبت» و افزایش تعداد متحدان راهبردی است.