ایران می‌خواهد با آمریکا مذاکره کند؟

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ همه می‌دانند دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا عاشق نامه نگاری است و این موضوع در نخستین دوره ریاست ‌جمهوری‌اش مشخص بود؛ زمانی که در مدت ۱۶ ماه ۲۷ نامه با کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی رد و بدل کرد. وی همچنین نامه ای به یاد ماندنی به رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه نوشته بود. اکنون ترامپ از نامه اش به آیت الله سیدعلی خامنه ای (مد ظله العالی)، رهبر عالی ایران می گوید.

اوایل ماه گذشته یک دیپلمات بلندپایه اماراتی پیامی از ترامپ به رهبر معظم ایران ارائه کرد که پاسخ این نامه به وسیله سلطان نشین عمان، میانجی مد نظر تهران، تحویل گرفته شد. به گفته یک منبع آگاه ایرانی که ترجیح داد ناشناس بماند، پاسخ ایران مفصل بود و درها را برای مذاکره (غیرمستقیم) باز گذاشت. این منبع افزود، ایرانی ها علاوه بر پاسخ رسمی، از کانال های متعددی ازجمله کانال های خصوصی اقتصادی برای ارسال پیام به ترامپ و تیمش استفاده کرده اند.

در هر صورت تهران نمی‌خواهد آمریکاستیزی اش را کنار بگذارد و رهبر معظم ایران موضع قاطع خود را در قبال سیاست‌های آمریکا حفظ خواهد کرد

رهبر عالی ایران حدود دو ماه پیش گفته بودند، گفت‌وگو با آمریکا «عقلانی، هوشمندانه و شرافتمندانه» نیست. به نظر می آید این موضع گیری با موضع گیری ایشان در دوره نخست ریاست جمهوری ترامپ مطابقت داشته باشد؛ زمانی که ایشان سال 2018 گفتند، ایران «هرگز به ویژه با دولت ترامپ گفت وگو نخواهد کرد».

سال بعد، وقتی شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن نامه‌ای از ترامپ به تهران آورد، آیت الله خامنه‌ای در مقابل دوربین‌ها وی را سرزنش کرد و گفت، رئیس‌جمهور آمریکا لایق پاسخگویی نیست. چند ماه بعد، امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه تمام تلاش خود را برای میزبانی نشست ویدئوکنفرانسی میان ترامپ و حسن روحانی، رئیس جمهور وقت ایران انجام داد و حتی مقدمات کار انجام شد، اما روحانی در نشست شرکت نکرد.

در هر صورت تهران نمی‌خواهد آمریکاستیزی اش را کنار بگذارد و رهبر معظم ایران موضع قاطع خود را در قبال سیاست‌های آمریکا حفظ خواهد کرد. در عین حال، محتوای پیام ترامپ به ایران با خواسته هایش در زمینه حذف غنی سازی اورانیوم و اینکه تهران از حمایت از متحدان منطقه ای اش دست بردارد، مشخص بود.

ایران در محاصره اقتصادی قرار دارد و سیاست های ترامپ می تواند لطمات زیادی به اقتصاد این کشور وارد کند. علاوه بر این، تهدید آمریکا مبنی بر برداشتن گام های سخت علیه تجارت نفت ایران با چین که می تواند ایران را از مهم ترین منبع ارز خارجی محروم می کند، بر تنگناهای اقتصادی خواهد افزود. دلار آمریکا در این کشور اکنون با افزایش حدود 75 درصدی نسبت به چند ماه پیش معامله می شود.

این موارد و محدودیت ها می تواند توجیه کننده این باشد که ایران پنجره مذاکرات را نبندد. با وجود این، آیت الله خامنه ای چند روز پیش در سخنانی به مناسبت عید سعید فطر تأکید کردند، مواضع ایران تغییر نکرده است و آمریکا و دشمن صهیونیستی همچنان ایران را به اقدامات شیطانی خود تهدید می کنند. وی همچنین تهدید کرد، «اگر آمریکا و اسرائیل به ایران حمله کنند، ضربه سختی خواهند خورد که البته احتمال نمی رود چنین کاری کنند».

به همین ترتیب، پاسخ‌هایی به تهدیدات آمریکا و اسرائیل از سوی مسئولان عالی رتبه و مقام های نظامی و سیاسی ایران داده شد و گفتند، تمامی پایگاه‌های آمریکایی در منطقه در صورت هرگونه حمله تحت تأثیر قرار خواهند گرفت. علی لاریجانی، مشاور رهبر عالی ایران گفت: ایران قصد ساخت سلاح هسته‌ای ندارد، اما اگر مورد حمله آمریکا یا اسرائیل قرار گیرد، امکان دارد مجبور به ساخت سلاح هسته‌ای شود.

این سخنان امکان دارد تحریک کننده به نظر آید، اما در عین حال تاکتیک مذاکره است که تهران استفاده می کند، زیرا لاریجانی در ادامه عنوان کرد، امیدوار است مذاکرات و دیپلماسی با ایالات متحده به «نتیجه ملموس» برسد و حتی ترامپ را تاجری با استعداد خواند. سایر مقام های ایرانی حتی با وجود شکایت از قلدری ترامپ و تهدیدش به بمباران این کشور، اظهارات مشابهی مطرح کرده‌اند.

سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران گفت، تهران همیشه آماده مذاکره در شرایط برابر است. همزمان یکی از مقام های ارشد دفتر رئیس‌جمهور ایران گفت، ایران مذاکره را رد نمی‌کند و اکنون توپ در زمین آمریکاست.

به نظر می‌آید این پیام‌ها چند بُعدی هستند، زیرا همانطور که کارشناسان ایرانی می گویند، ایران خود را برای هم مذاکره و هم تقابل آماده کرده است. گفته می شود، مقام های ایرانی حتی قبل از روی کار آمدن ترامپ با تیم وی ارتباط برقرار کرده بودند، زیرا دیپلماسی مسیر مطلوبشان است، اما در صورت شکست این تلاش ها، ارکان دفاعی این کشور آمادگی لازم را دارد.

ناظران معتقدند، تهران ترجیح می دهد مذاکرات مخفیانه انجام و می خواهد توان موشکی و پهپادی اش از میز مذاکره خارج شود. تهران بیشتر راضی است درباره کاهش تنش در منطقه صحبت کند.

سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران گفت، تهران همیشه آماده مذاکره در شرایط برابر است

فشار روانی برای گفت وگو به وضوح در ایران مخاطب دارد. چندین مقاله در روزنامه های این کشور منتشر شده است که نشان می دهند گویا ایران چاره ای جز توافق با غرب ندارد. اگر ایران و آمریکا بتوانند دوباره با هم مذاکره کنند، بسیاری از قدرت‌های خارجی تلاش خواهند کرد بر روند مذاکرات تأثیر بگذارند. اسرائیل امکان دارد ترامپ را از مذاکره دور کند، زیرا خواهان حملات نظامی علیه  ایران است و می پندارد این حملات می تواند ایران را ضعیف و بی ثبات نگه دارد. ترامپ هرچند ظاهراً این استنتاج را ترجیح می دهد، اما به نظر می آید صداهای برجسته در اردوگاه ترامپ از وی می خواهند رویکرد دیپلماتیک تری اتخاذ کند.

استیو ویتکاف، نماینده ترامپ در خاورمیانه به نظر می آید آماده مذاکره با ایران است. همچنین وزیر امور خارجه ایران با انتشار پستی طولانی در شبکه اجتماعی ایکس بر «روابط دیپلماتیک» تأکید کرد و نوشت، «طبق تعریف گزینه نظامی وجود ندارد، چه رسد به راه حل نظامی». ویتکاف نیز پاسخ داد، «عالی است»؛ هرچند بعد از مدت کوتاهی آن نظر را حذف کرد.

متحدان عرب آمریکا در خلیج فارس نیز احتمالاً ترامپ را از تحریک بیشتر منطقه با حمله به ایران منصرف خواهند کرد، برخلاف موضعشان در دوره باراک اوباما که می ترسیدند توافق هسته ای با تهران آنها را از روند معادلات حذف کند.