رشد رگ‌های خونی با ذرات خاک‌رس برای درمان زخم
به گزارش راهبرد معاصر؛ پژوهشگران دانشگاه A&M تگزاس نشان داده‌اند که ذرات معدنی موسوم به نانوسیلیکات می‌توانند با تحریک رشد عروق خونی جدید در بدن، روند ترمیم زخم‌ها و آسیب‌های بافتی را تسریع کنند. این یافته نویدبخش تحولی بزرگ در درمان جراحات، سوختگی‌ها و حتی بازسازی استخوان‌ها، آن‌هم بدون نیاز به دارو‌های پرهزینه یا فاکتور‌های رشد مصنوعی است.
در دنیای پزشکی بازساختی، یکی از چالش‌های اصلی، سرعت‌بخشیدن به فرآیند التیام زخم‌ها و بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده است. بدون شکل‌گیری عروق خونی تازه، هیچ ترمیمی به‌خوبی اتفاق نمی‌افتد، زیرا اکسیژن و مواد مغذی به بافت آسیب‌دیده نمی‌رسند. اکنون پژوهشی تازه، دریچه‌ای نو به روی این چالش گشوده است.
مطالعه‌ای که در نشریه Science Advances منتشر شده، نشان می‌دهد که نانوسیلیکات‌ها ـ ذرات معدنی بسیار ریز ساخته‌شده از خاک‌رس ـ می‌توانند بافت‌های بدن را به ساختن عروق جدید ترغیب کنند. این ذرات به‌قدری کوچک‌اند که تنها با میکروسکوپ‌های پیشرفته قابل مشاهده‌اند.
پژوهشگران، نانوسیلیکات‌ها را درون یک ماده ژل‌مانند تعبیه کرده و درون بدن کاشتند. نتیجه شگفت‌انگیز بود: در اطراف و درون این ایمپلنت، رشد فعالانه رگ‌های خونی جدید مشاهده شد. تصاویر بافتی گرفته‌شده از این محل، نشان داد که بافت بدن به درون ماده نفوذ کرده و رشد رگ‌ها به‌شدت افزایش یافته است.
دکتر آخیلش گاهاروار (Akhilesh Gaharwar)، سرپرست این تیم تحقیقاتی، تأکید کرد که این دستاورد بدون نیاز به فاکتور‌های رشد یا دارو‌های گران‌قیمت حاصل شده و کاملاً بر ظرفیت‌های طبیعی بدن متکی است. به‌گفته‌ی او، «با افزودن نانوسیلیکات به مواد ترمیمی، می‌توان رشد رگ‌های خونی را سرعت بخشید؛ موضوعی که برای بقای بافت و ترمیم مؤثر آن حیاتی است.»
پژوهشگران دریافتند که نانوسیلیکات‌ها، سلول‌های بدن را فعال‌تر می‌کنند. در برخورد با این نانومواد، سلول‌ها به‌سرعت شروع به حرکت و تشکیل ساختار‌هایی شبیه به مویرگ‌ها می‌کنند. بررسی‌های دقیق‌تر نشان داد که این ذرات سیگنال‌های درون‌سلولی خاصی را فعال می‌کنند که راه‌انداز ساخت شبکه‌های عروقی‌اند.
در آزمایش‌های حیوانی، نمونه‌هایی که حاوی نانوسیلیکات بودند، عملکرد بسیار بهتری در رشد عروق نسبت به نمونه‌های فاقد آن نشان دادند. این عملکرد از طریق مسیر مولکولی WNT/β-catenin و افزایش سطح گونه‌های فعال اکسیژن (ROS) درون سلول‌ها هدایت می‌شود.
مزیت بزرگ نانوسیلیکات‌ها در آن است که از مواد معدنی طبیعی، بی‌خطر و ارزان ساخته می‌شوند و برخلاف بسیاری از افزودنی‌های زیستی موجود، تولید و استفاده از آنها ساده و مقرون‌به‌صرفه است. این موضوع می‌تواند به کاهش هزینه‌های درمانی و افزایش دسترسی بیماران به روش‌های مؤثرتر کمک کند.
کاربرد این نانوماده تنها محدود به زخم‌های سطحی نیست. به گفته پژوهشگران، می‌توان از آن در بازسازی استخوان، درمان سوختگی، ارتقای عملکرد ایمپلنت‌های جراحی و هر جایی که تشکیل سریع رگ‌های خونی ضروری است، بهره برد.
این مطالعه بار دیگر نشان می‌دهد که گاه کوچک‌ترین مواد می‌توانند بزرگ‌ترین اثرات را در علم پزشکی داشته باشند. نانوسیلیکات‌ها شاید همان حلقه‌ی گمشده‌ای باشند که به روند بهبودی زخم‌ها شتاب می‌بخشند و زندگی بسیاری از بیماران را نجات می‌دهند. / مهر