امپراتوری ماسک در خطر است؟
به گزارش «راهبرد معاصر»؛ تنش‌های فزاینده میان ایلان ماسک میلیاردر آمریکایی و دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در دوره دوم ریاست جمهوری اش تأثیر زیادی بر امپراتوری تجاری ماسک، به ویژه شرکت‌های بزرگش مانند تسلا و اسپیس ایکس گذاشته است.
ماسک از اشتیاق بیشتر رهبران جهان برای جلب رضایت ترامپ سوءاستفاده و مجوزهایی برای SpaceX از کشورها دریافت کرد
خداحافظی تقریباً دو ماه پیش ماسک از دفتر بیضی شکل باید برای هر کسی که نگران سلامتی میلیاردر آمریکایی بود، اطمینان‌بخش می‌بود. اوایل همان روز نیویورک تایمز گزارشی منتشر کرد که به‌وسیله ماسک با استناد به منابع ناشناس تکذیب شد و نشان می‌داد مصرف مواد مخدرش در دوره کوتاه و آشفته ریاست جمهوری ترامپ، به الگویی از رفتارهای نامنظم و خشونت‌آمیز منجر شده است.
به نظر می‌آمد ثروتمندترین مرد جهان با زخم‌های جسمی و احتمالاً روانی که خود به وجود آورده، کاخ سفید را ترک می‌کند. اما اوضاع در شرف بدتر شدن است و ماسک به زودی خود و منافع تجاری‌اش را در تیررس ترامپ خواهد یافت که باعث از بین رفتن پیشرفتش می‌شود.
ماسک دوران تصدی اش در دولت دوم ترامپ را همان‌طور که معمولاً ابرثروتمندان انجام می‌دهند، آغاز و خود را به عنوان رئیس دفتر بهره‌وری دولت منصوب کرد که وظیفه کاهش هزینه‌ها را برعهده داشت. این موضوع برای مدت کوتاهی وی را به یکی از قدرتمندترین چهره‌های واشنگتن تبدیل و زمینه را برای نوعی هنرنمایی سیاسی سورئال فراهم کرد.
وی در دفتر بیضی شکل طوری پرسه می‌زد که انگار ملک شخصی اش است، کارمندان دولت را مسخره می‌کرد، بودجه بانک‌های غذا را کاهش می‌داد و به فرستادن کل آژانس‌های فدرال به «کارخانه اخراج» افتخار می‌کرد. وی همچنین اسناد و نقشه‌های حساس نظامی ایالات متحده و نیز حجم زیادی از داده‌های شخصی به دست آورد.
ماسک از اشتیاق بیشتر رهبران جهان برای جلب رضایت ترامپ سوءاستفاده و مجوزهایی برای SpaceX از کشورها دریافت کرد. تبلیغ‌کنندگانی که پس از طغیان‌های مختلف یهودستیزانه اش از شبکه اجتماعی ماسک دوری کرده بودند، دوباره شروع به خرید تبلیغات در سکوی X کردند و ارزش بازار تسلا و سایر شرکت‌های ماسک افزایش یافت.
انباشت ثروت ماسک، بسیاری از سرمایه‌گذاران را با این حس عمیق مواجه کرده است که وی و ترامپ، که ۳۰۰ میلیون دلار برای انتخابش هزینه کرده، تبدیل به متحد شده‌اند. ماسک ماه فوریه پستی منتشر کرد: ترامپ را به اندازه مردی دگرجنس‌گرا دوست دارم.
ایلان سپس در جلسه کابینه با کلاهی شرکت کرد که روی آن نوشته شده بود: ترامپ درباره همه چیز درست می‌گفت، اما همچنان اعتبار کاهش بودجه دولت را به خود نسبت می‌داد، حتی با اینکه مردم آمریکا از آنها متنفر بودند.
از دست دادن محبوبیت
شور و شوق ماسک در ابتدا، دست‌کم برای مدت کوتاهی رئیس جمهور آمریکا را خوشحال کرد، اما جسارت ایلان هزینه‌ای داشت. ماسک سال ۲۰۲۴ به عنوان تاجری مورد تحسین گسترده وارد سیاست شد، ولی یک سال بعد نظرسنجی‌ها نشان داد میزان محبوبیت خالصش حدود ۲۰ درصد کاهش یافته است، که وی را به طور قابل توجهی کمتر از ترامپ یا بیشتر چهره‌های برجسته سیاسی ملی دیگر محبوب می‌کند.
برخی دارندگان خودروهای تسلا شروع به چسباندن برچسب‌های ضد ماسک به خودروهای برقی خود کرده، در حالی که برخی دیگر به خرید خودرو از تولیدکنندگان دیگر روی آورده‌اند. این شرکت گزارش کرد، با وجود رشد کلی بازار خودروهای برقی، در مقایسه با سال گذشته ۱۳ درصد کمتر خودرو تحویل داده و سهام تسلا از زمان اوج خود پس از انتخابات بیش از ۳۰ درصد کاهش یافته است.
با وجود این، اگر ماسک می‌توانست رابطه نزدیکش را با ترامپ حفظ کند، کسی که هوادارانش را به خرید تسلا ترغیب می‌کرد و دولتش در موقعیت مناسبی برای تسهیل مقررات مؤثر بر این شرکت و اعطای قراردادها به اسپیس‌ایکس بود، همه این موارد می‌توانست بی‌زیان باشد. اما چند روز پس از حضور در دفتر بیضی شکل در مهمانی خداحافظی‌اش با چشمانی کبود از سیلی پسر خردسالش، در شبکه‌های اجتماعی به شدت عصبانی شد و نوشت، «ترامپ بدون من هرگز انتخاب نمی‌شد».
برخی دارندگان خودروهای تسلا شروع به چسباندن برچسب‌های ضد ماسک به خودروهای برقی خود کرده، در حالی که برخی دیگر به خرید خودرو از تولیدکنندگان دیگر روی آورده‌اند
ایلان بدون هیچ مدرکی ادعا کرد، ترامپ در جرائم جفری اپستین همدست بود و آنها را لاپوشانی کرده است. به همین دلیل ترامپ باید استیضاح و جی. دی. ونس، معاون رئیس جمهور جایگزینش شود. ترامپ در پاسخ تهدید کرد، تمام قراردادهای اسپیس ایکس با دولت ایالات متحده را لغو خواهد کرد.
در ادامه، اختلافات فروکش، ماسک عقب‌نشینی و ادعاهایش را درباره اپستین حذف، عذرخواهی ضمنی کرد و نوشت، «از برخی پست‌هایم پشیمانم». ایلان سپس انتقادش را از لایحه جدید ترامپ ازسر گرفت که علاوه بر تمدید کاهش مالیات سال ۲۰۱۷، یارانه‌های تسلا را نیز کاهش می‌دهد. ترامپ در کنفرانسی مطبوعاتی اوایل ماه جاری پرسید: می‌دانید داگ چیست، هیولایی که امکان دارد مجبور شود برگردد و ایلان ماسک را بخورد.
ترامپ اوایل ماه جاری در کنفرانسی مطبوعاتی گفت، «ماسک از از دست دادن اختیاراتش در زمینه خودروهای برقی ناراحت است، اما متوجه نیست امکان دارد چیزهای بیشتری از دست بدهد».
با وجود این، تهدید ترامپ کمتر از آنچه به نظر می‌آمد خیال‌پردازانه است، زیرا ماسک روی کاغذ ثروتمند است و طبق شاخص میلیاردرهای بلومبرگ، دارایی خالصش حدود ۳۶۰ میلیارد دلار است. اما او پول نقد کمی دارد و به شدت به قیمت سهام تسلا، روابط خوب مداومش با دولت ایالات متحده و توانایی‌اش در جمع‌آوری مبالغ تقریباً نامحدود پول از سرمایه‌گذارانی که اساساً با هر آنچه می‌گوید موافق هستند، متکی است.
این رویکرد بیش از هر زمان دیگری بی‌ثبات و قیمت سهام تسلا به شدت کاهش یافته است، در حالی که ترامپ و ماسک علنی یکدیگر را متهم می‌کنند و حتی برخی سرسخت‌ترین سرمایه‌گذاران ماسک هشدارهای مبهمی درباره لزوم مداخله هیئت مدیره تسلا صادر می‌کنند. شرکت‌های ماسک نیز از نظر مالی در هم تنیده شده‌اند و مهار آسیب‌های جدی را دشوار می‌کنند. اگر ترامپ تهاجمی‌تر شود، سلاح‌های بسیار دیگری وجود دارد که می‌تواند علیه منافع تجاری ماسک از آنها استفاده کند.
از دست دادن ثروت
یکی از افراد باسابقه جمهوری‌خواه که به دلیل مجاز نبودن به صحبت عمومی، نخواست نامش فاش شود، می‌گوید: این محیط نظارتی کاملاً غیرقابل پیش‌بینی است. همچنین خطر تلافی‌جویی از سوی ماسک به دلیل یکی از تحقیقات علنی که وی از سوی سازمان‌های فدرال، ازجمله کمیسیون بورس و اوراق بهادار و اداره ملی ایمنی ترافیک بزرگراه‌ها، با آن مواجه است، وجود دارد.
اواخر ماه جاری ماسک اعلام کرد، «به کار شبانه‌روزی بازگشته است». وی پیش‌تر هم این کار را انجام داده بود و معمولاً روی هدفی واحد تمرکز می‌کرد. این بار، وی چندین چالش فوری پیش روی تسلا، اسپیس‌ایکس و XAI شناسایی کرد. در تلافی، ماسک از حزب سیاسی سوم به نام «حزب آمریکا» رونمایی کرد؛ تلاشی که به گفته وی، برای انتخاب قانون‌گذاران مستقل به قیمت از دست دادن اکثریت جمهوری‌خواه در کنگره بود. بلافاصله پس از آن، ارزش بازار تسلا حدود ۷۰ میلیارد دلار کاهش یافت.
ماسک که به درخواست خبرنگاران برای اظهار نظر پاسخ نداد، استعداد عجیبی در یافتن راه‌هایی برای خروج از مشکلات دارد. تسلا دست‌کم دو بار تا مرز ورشکستگی پیش رفته است و اسپیس ایکس نیز قبل از رسیدن نخستین موشک خود به مدار، همین اتفاق را تجربه کرد.
شرط‌بندی‌های فعلی ماسک در سه شرکتش، ماهانه بیش از 1 میلیارد دلار زیان می‌دهد و امپراتوری اش را در وضعیت متزلزلی قرار می‌دهد. در حالی که رئیس جمهور آمریکا خلق و خو و ابزارهای لازم برای آسیب رساندن به امپراتوری ماسک دارد، در فهرست تهدیدها برای شرکت ایلان ماسک، ترامپ باید از خود ماسک حمایت کند.
ایلان مقابل تسلا
تسلا در حال حاضر رکود اقتصادی تجربه می‌کند. این شرکت ابتدای سال نخستین کاهش فروش سالانه خود را اعلام کرد و از کاهش تحویل خودرو برای دو فصل بعدی خبر داد. سایبرتراک از زمان عرضه در سال ۲۰۲۳ با شکست مواجه شده و حدود ۵ هزار دستگاه خودرو در سه ماهه آخر فروخته است. گرچه ماسک فروش سالانه میان ۲۵۰ تا ۵۰۰ هزار دستگاه را پیش‌بینی کرده بود، اما سرعت فعلی نشان می‌دهد ۲۰ هزار دستگاه امکان دارد واقع‌بینانه‌تر باشد. سال گذشته، به نظر می‌آمد ماسک برنامه‌های خود برای تولید وسیله نقلیه کم‌هزینه را که بسیاری از تحلیلگران برای جذب مشتریان جدید روی آن حساب می‌کردند، کنار گذاشته و در عوض تصمیم به کاهش هزینه خط تولید موجود شرکت گرفته است.
از دست دادن شتاب
به نظر می‌آید گرایش‌های راست‌گرایانه ماسک بسیاری از خریداران خودروهای برقی را که پیش‌تر از طرفداران پروپاقرص تسلا بودند، از خود بیگانه کرده است. پاییز گذشته با افزایش حضور سیاسی ماسک، ترافیک فروشگاه‌های تسلا به شدت کاهش و موجودی خودروهای فروخته نشده افزایش یافت.
حدود دو ماه پیش متیو لابروت، مدیر فروش سابق تسلا که در اعتراض به این موضوع از شرکت استعفا داد، گفت معتقد است فروش سدان مدل Y بازطراحی شده این شرکت ضعیف بوده است، زیرا طراحی جدید، سابقه خرید قدیمی را آشکار کرده است، بدون اینکه برچسب «این را قبل از دیوانه شدن ماسک خریده‌ام» روی آن باشد.
این درام درون تسلا، مأموریت ماسک را پیچیده‌تر کرده است. چندین کارمند ارشد ازجمله امید افشار معاون ارشد ماسک، میلان کواچ سرپرست مهندسی رباتیک انسان‌نمای تسلا، دیوید لاو رئیس مهندسی نرم‌افزار و جینا فرو رئیس منابع انسانی ایالات متحده ماه‌های اخیر این شرکت را ترک کرده‌اند. بیشتر کارمندان تسلا این جدایی‌ها را درک نکردند و کارمندان فقط به‌وسیله پست‌های سکوی X از آنها مطلع شدند.
ماسک سعی کرده همه این‌ها را نادیده بگیرد و در جلسه گزارش درآمد تسلا آوریل گذشته با بیان یک روبوتاکسی گفت: واقعیت اینکه در آینده، بیشتر مردم ماشین نخواهند خرید.
تسلا در حال حاضر رکود اقتصادی تجربه می‌کند. این شرکت ابتدای سال نخستین کاهش فروش سالانه خود را اعلام کرد و از کاهش تحویل خودرو برای دو فصل بعدی خبر داد
به گفته دو نفر از افراد آشنا با عملیات تسلا که نخواستند نامشان فاش شود، طرح ماسک این بود از سرویس اجاره خودروی محدود به گروه کوچکی از کاربران به عنوان نوعی اثبات مفهوم رونمایی و در عین حال برای وضع مقررات فدرال تلاش کند که از لحاظ تئوری به تسلا اجازه می‌دهد خدمات روبوتاکسی را در سراسر کشور ارائه دهد. این شرکت در حال توسعه روبوتاکسی دو نفره است که ماسک گفته سال آینده برای جاده آماده خواهد شد.
با وجود این، ماسک امکان دارد در متقاعد کردن ترامپ، رقیب سرسخت جدیدش در زمینه این طرح با مشکل مواجه شود. ترامپ در رقابت‌های انتخاباتی اش به شدت از خودروهای برقی انتقاد کرد و در تجمعی در باشگاه اقتصادی دیترویت گفت، خودروهای خودران را در جاده‌های آمریکا ممنوع خواهد کرد.
گرچه ترامپ از قرار دادن ماسک در مرکز توجه وزارت بهره‌وری دولت خوشحال بود، اما لایحه مالیاتی که به‌تازگی تصویب شده است، به نظر می‌آید برای وضعیت مالی تسلا فاجعه‌بار باشد.
این لایحه، اعتبار مالیاتی ۷ هزار و 500 دلاری را که برای بیشتر خودروهای برقی ساخت آمریکا، ازجمله بیشتر خودروهای تسلا اعمال می‌شود، حذف می‌کند و قیمتشان را از پاییز به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. همچنین، به عنوان بخشی از برنامه اعتباری نظارتی که در سال‌ها سودهای هنگفتی برای تسلا به ارمغان آورده است، جریمه‌های خودروسازانی را که از رعایت استانداردهای مصرف سوخت فدرال خودداری می‌کنند، حذف می‌کند.
سال گذشته، زمانی که این شرکت نزدیک به ۳ میلیارد دلار اعتبار نظارتی به سایر شرکت‌ها فروخت، منابع نزدیک به این موضوع تخمین زدند که این ضربه مضاعف، حدود نیمی از سود سالانه تسلا را از بین خواهد برد.
ماسک مقابل اسپیس ایکس
اسپیس ایکس مدت‌ها پایدارترین شرکت ماسک بوده، برخلاف تسلا که معاونی واحد و قدرتمند دارد، از خط تولید کاملاً کنترل‌شده و چشم‌انداز روشنی برای ماموریت خود برخوردار است. گوین شاتول، مدیر ارشد عملیات از روزهای اولیه اسپیس ایکس با ماسک همکاری داشته است. اسپیس ایکس سال گذشته ۸۴ درصد از ماهواره‌های خود را به مدار زمین پرتاب و علاوه بر آن، محموله‌ها و فضانوردان را به ایستگاه فضایی بین‌المللی منتقل کرد.
گرچه ناسا گزینه دیگری برای ارسال محموله به ایستگاه فضایی بین‌المللی دارد (فضاپیمای سیگنوس نورثروپ گروسمن) اما هیچ رقیب واقعی برای اسپیس ایکس در ایالات متحده برای مأموریت‌های فضانوردی وجود ندارد. بوئینگ که برای انتقال فضانوردان با ناسا قرارداد دارد، هنوز نتوانسته مأموریتی برای برنامه استارلاین خود که پس از سال‌ها تأخیر سال ۲۰۲۴ راه‌اندازی کرد، با موفقیت به پایان برساند.
تضاد میان تلاش‌های اسپیس‌ایکس و بوئینگ برای انتقال فضانوردان، گواهی بر دستاوردهای ماسک، ولی سال‌هاست رقبای اسپیس‌ایکس، به همراه تعداد انگشت‌شماری از مقام‌های دولتی ایالات متحده، استدلال می‌کنند اتکای دولت به ماسک نشان‌دهنده آسیب‌پذیری است و به 1 میلیاردر بی‌ثبات نفوذ بر دارایی نظامی کلیدی می‌دهد.
انتقادات سال ۲۰۲۳ پس از آن شدت گرفت که والتر ایزاکسون زندگی‌نامه نویس آمریکایی خبر داد، ماسک درخواست ارتش اوکراین را برای استقرار سرویس اینترنتی استارلینک اسپیس‌ایکس برای کمک به حمله برنامه‌ریزی‌شده به کریمه رد کرد.
سپتامبر گذشته، گروهی از اعضای دموکرات کنگره نامه‌ای به لوید آستین، وزیر دفاع وقت نوشتند و پیشنهاد کردند، دولت باید سامانه‌های خود را ارتقا دهد و اتکا به اسپیس‌ایکس خطرات جدی برای امنیت ملی ایجاد می‌کند. فوربس گزارش کرد، مایک گالاگر نماینده جمهوری‌خواه وقت از ایالت ویسکانسین نامه‌ای به ماسک ارسال و در آن هشدار داد، خودداری استارلینک از ارائه خدمات به تایوان می‌تواند قراردادهای نظامی اسپیس‌ایکس را به خطر بیندازد.
با وجود این، اسپیس ایکس فعالیت علیه منافع آمریکا یا اوکراین را تکذیب و اعلام کرد، در تایوان فعالیت نمی‌کند زیرا دولت مجوزی به آن نداده است. این شرکت قراردادهای خود را حفظ و انتقادات تا حدودی فروکش کرد، زیرا موشک‌های ماسک طرفداران بسیار بیشتری نسبت به منتقدان در داخل دولت داشتند. به نظر می‌آمد ترامپ خود را جزو طرفداران می‌داند، به ویژه پس از اینکه ماسک به بزرگترین حامی مالی اش تبدیل شد.
اواخر ماه گذشته، پس از آنکه ماسک از لایحه مالیات شکایت کرد و در X نوشت، این کاری نفرت‌انگیز است، اوایل ماه جاری خبرنگاری از ترامپ در این باره پرسید و گفت: ماسک از بخشش وام تسلا خشمگین است.
ماسک سپس تهدیدی بسیار بدتر، دست‌کم از منظر امنیت ملی از هر آنچه که درباره ترامپ و اپستین گفته بود، مطرح کرد و نوشت: با توجه به بیانیه رئیس جمهور آمریکا درباره لغو قراردادهای دولتی من، اسپیس ایکس بلافاصله شروع به از رده خارج کردن فضاپیمای دراگون خواهد کرد. تهدید واضح بود؛ بدون دراگون، ایالات متحده برای رسیدن به ایستگاه فضایی بین‌المللی با مشکل مواجه خواهد شد. گزینه دیگر درخواست کمک از روسیه بود.
خیلی زود، چندین شرکت و شرکت‌های نوپا که روی موشک‌های خودشان کار می‌کردند، تماس‌هایی از پنتاگون برای بررسی پیشرفت‌شان دریافت کردند که به گفته افراد آشنا با این تماس‌ها، نشان می‌دهد دولت ترامپ کم‌کم متوجه نیاز به یافتن جایگزین‌های بیشتری برای اسپیس‌ایکس شده است.
طبق گزارش‌ها، ترامپ در اختلاف میان دولت آمریکا و اکواستار، رقیب اسپیس‌ایکس مداخله کرد و خواستار حل و فصل اختلاف شده است. از آن زمان، سهام اکواستار که در آستانه ورشکستگی بود، حدود ۸۰ درصد افزایش یافته است.
به گفته لوری گارور، معاون سابق مدیر ناسا در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما که یک دهه پیش یکی از مهم‌ترین متحدان ماسک در واشنگتن بود، تصمیم برای جلب نظر رقبا از اسپیس ایکس منطقی است. گارور ماه گذشته به بلومبرگ گفت: این غیرقابل قبول است که مدیرعامل پیمانکار برجسته دفاعی و هوافضا تهدید به قطع خدماتی کند که دولت برای ارائه آنها با وی قرارداد بسته است.
ماسک دوباره عقب‌نشینی کرد و در X نوشت، «خب، ما دراگون را خاموش نمی‌کنیم»؛ در حالی که به‌طور ضمنی بیان کرد، اسپیس‌ایکس به هر حال به بودجه دولتی متکی نیست، زیرا درآمدش بسیار بیشتر از آن چیزی است که از ناسا دریافت می‌کند. این درست، اما تا حدودی گمراه‌کننده است، زیرا بیشتر درآمد بخش خصوصی اسپیس‌ایکس از استارلینک، کسب‌وکار جدیدی که امکان دارد سودآور نباشد، حاصل می‌شود.
ایلان مقابل X
اواخر ماه گذشته ماسک ۱۰ میلیارد دلار بدهی و سهام برای اسپیس‌ایکس جمع‌آوری کرد و قصد دارد به سرعت ۱۰ میلیارد دلار دیگر نیز جمع‌آوری کند. وی گفت، هدف این طرح بازنویسی کل دانش بشری است. به عنوان بخشی از تلاش برای جمع‌آوری کمک‌های مالی، این شرکت به سرمایه‌گذاران اعلام کرد، قصد دارد امسال ۱۳ میلیارد دلار با درآمدی تنها ۵۰۰ میلیون دلار هزینه کند.
پس از انتشار جزئیات مالی به‌وسیله بلومبرگ، ماسک این گزارش را مزخرف خواند. به طور جداگانه، این شرکت در مدت تأمین مالی بدهی، تخفیفی ازجمله ۲ میلیارد دلار تأمین مالی سهام به اسپیس‌ایکس ارائه کرد. ماسک گفت، از هیئت مدیره تسلا نیز خواهد خواست تا در این نیازها مشارکت کنند.
تسلا خود را شرکت هوش مصنوعی می‌داند و اکنون برای تخصص مهندسی با سایر شرکت‌هایش رقابت می‌کند. ماسک گاهی اوقات گفته برنامه‌های هوش مصنوعی تسلا برای آینده آن حیاتی هستند و در مواقع دیگر عنوان کرده امکان دارد آنها را به XII منتقل کند، جایی که سهام بیشتری دارد.
دن ایوز، تحلیلگر مالی در پیامی جدی از سوی خوش‌بین‌ترین تحلیلگر وال استریت درباره آینده تسلا نوشت، «هیئت مدیره تسلا باید اقدام کند» و استدلال کرد، فعالیت‌های سیاسی مدیرعامل کاملاً در تضاد با خواسته سهامداران تسلاست و این شرکت را در زمانی که به سمت یکی از مهم‌ترین مراحل چرخه رشد خود می‌رود، در معرض خطر قرار می‌دهد.
پاسخ ماسک متفاوت بود، زیرا با نوشتن این جمله که «خفه شو، دن» گفت، قصد دارد به هر قیمتی رویکرد خود را ادامه دهد.