مکانیسم ماشه؛ تهدید روانی علیه اقتصاد ایران یا تحریم واقعی؟
به گزارش راهبرد معاصر، فواد ایزدی، عضو هیات علمی دانشکده مطالعات جهان با حضور در اندیشکده حکمرانی عصر پویا در خصوص پیامدهای اعمال مکانیسم ماشه اظهار کرد: مکانیسم ماشه، بند جنجالی برجام که اکنون مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته و به کشورهای غربی امکان می‌دهد بدون نیاز به قطعنامه جدید، تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را بازگردانند.
وی افزود: با این حال، اهمیت اصلی آن نه اقتصادی، بلکه بیشتر سیاسی و روانی است؛ چراکه بازارها تنها با خبر احتمال فعال‌سازی آن ملتهب می‌شوند. اکنون پرسش اساسی این است که چگونه می‌توان با دیپلماسی هوشمندانه، بازدارندگی راهبردی و مدیریت جنگ روانی، اثرات آن را کاهش داد.
ایزدی عنوان کرد: مهم‌ترین ابزار ایران برای خنثی کردن مکانیسم ماشه، دیپلماسی هوشمندانه است. برخلاف تصور عمومی، کشورهای بزرگ همیشه موضع واحد ندارند. تجربه سال 2020 نشان داد وقتی آمریکا تلاش کرد یک‌جانبه ماشه را فعال کند، حتی کشورهای اروپایی با آن مخالفت کردند. این اختلاف‌ها برای ایران فرصت است.
وی افزود: ایران می‌تواند با رایزنی مستمر، از اختلاف میان آمریکا و اروپا، و همچنین همراهی روسیه و چین استفاده کند تا از اجماع کامل علیه خود جلوگیری کند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: نهادهای بین‌المللی خارج از مدار غرب، مانند سازمان همکاری شانگهای، بریکس و جنبش عدم تعهد، بستر مناسبی هستند تا ایران بتواند روایت خود را تقویت کرده و نشان دهد که مکانیسم ماشه بیشتر ابزاری سیاسی بوده و جنبه حقوقی ندارد.
ایزدی با بررسی تاثیرات مکانیسم ماشه بر اقتصاد کشور عنوان کرد: شاید مهم‌ترین اثر مکانیسم ماشه بر اقتصاد ایران نه از طریق تحریم‌های واقعی، بلکه از مسیر التهاب روانی بازارها باشد. تجربه نشان داده حتی خبر احتمال بازگشت تحریم‌ها کافی است تا قیمت دلار و طلا بالا برود. بنابراین، ایران باید به‌جای واکنش منفعلانه، به‌صورت فعال جنگ روانی را مدیریت کند.
وی که در نشست تبعات و پیامدهای مکانیسم ماشه در اندیشکده حکمرانی عصر پویا سخنرانی می‌کرد افزود: نخستین گام، اطلاع‌رسانی شفاف و به‌موقع است. وقتی مردم ندانند واقعیت چیست، میدان برای شایعه و بزرگ‌نمایی رسانه‌های خارجی باز می‌شود. انتشار گزارش‌های مستمر از ذخایر ارزی، وضعیت تجارت خارجی و تأمین کالاهای اساسی می‌تواند اطمینان عمومی را بالا ببرد. دومین گام، مدیریت بازار ارز است. دلار در ایران «لنگر ذهنی» تورم است؛ یعنی وقتی قیمت آن بالا می‌رود، مردم همه قیمت‌ها را افزایشی تصور می‌کنند. کنترل بازار ارز با عرضه هدفمند و جلوگیری از سفته‌بازی می‌تواند آثار روانی را کاهش دهد.
استاد دانشکده مطالعات جهان گفت: سوم، تقویت سرمایه اجتماعی است. اگر مردم احساس کنند دولت توانایی مدیریت شرایط را دارد، کمتر واکنش هیجانی نشان می‌دهند. در مقابل، بی‌اعتمادی باعث می‌شود کوچک‌ترین خبر منفی بازار را ملتهب کند. بنابراین، بهبود خدمات عمومی، مبارزه با فساد و نزدیک کردن فاصله میان وعده‌ها و عملکرد، مهم‌ترین ابزارهای کاهش اثر جنگ روانی هستند.
ایزدی به لزوم تقویت بنیه دفاعی کشور اشاره و تصریح کرد: هر کشوری برای بقا نیازمند قدرت بازدارندگی است؛ یعنی طرف مقابل بداند اگر فشار بیش از حد وارد کند، هزینه‌های سنگینی خواهد پرداخت. مکانیسم ماشه این پرسش را برای ایران ایجاد می‌کند که دکترین امنیتی و هسته‌ای خود را چگونه باید بازبینی کند.
وی گفت: یک گزینه این است که ایران همچنان بر سیاست فعلی تأکید کند، استفاده صرفاً صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای. این سیاست مشروعیت بین‌المللی ایران را حفظ می‌کند، اما ابزار بازدارندگی محدودی دارد. گزینه دیگر، استفاده از ظرفیت‌های قانونی خروج از معاهده NPT (بر اساس ماده 10) است. حتی طرح این موضوع می‌تواند به عنوان یک کارت فشار استفاده شود، هرچند اجرای آن هزینه‌های زیادی دارد. در کنار این موارد، توسعه توان دفاعی و موشکی، و همچنین تقویت نفوذ منطقه‌ای، می‌تواند پیام روشنی به طرف مقابل بدهد که ایران تنها نظاره‌گر نیست و توان واکنش جدی دارد. این اقدامات لزوماً به معنای روی آوردن به گزینه‌های پرهزینه نیست، بلکه هدف اصلی آن بالا بردن هزینه اقدام علیه ایران است./تسنیم