شرق مدیترانه؛ جایی که ترکیه با برتری نظامی هم محتاط است
به گزارش راهبرد معاصر، در ماه‌های اخیر، نام ترکیه را غالباً یا در اخبار مربوط به مسائل داخلی و بحران اقتصادی این کشور شنیده‌ایم و یا در پرونده‌های مرتبط با غزه، سوریه و جنگ اوکراین.
اما حالا ترکیه در جبهه‌ای دیگر یعنی در شرق مدیترانه نیز با وضعیت دشواری روبروست و رزمایش نظامی یونان به نام «پارمنیون-2025» (Parmenion-2025) عملاً به نقطه نگرانی مقامات سیاسی و دفاعی ترکیه تبدیل شده است.
ترکیه با وجود برتری آشکار نظامی در مقایسه با یونان، ناچار است ملاحظات فراوانی را در نظر بگیرد و عملاً در استراتژی شرق مدیترانه، همواره با احتیاط قدم بردارد.
با آن که بودجه دفاعی ترکیه چهار برابر بودجه دفاعی یونان است، اما عملاً خود را در زیر یک فشار استراتژیک آشکار می‌بیند و ناچار است اوضاع و احوال شرق مدیترانه و به ویژه رفتارهای یونان و قبرس را به دقت رصد کند. چرا که حالا پای مزیت دیپلماتیک یونان به عنوان عضوی از اتحادیه اروپا در میان است که به راحتی از غرب حمایت دریافت می‌کند و با فرانسه و آمریکا توافق‌نامه‌های دفاعی دارد.
به همین دلیل، تحلیلگران می‌گویند: ترکیه از نظر نظامی قوی است اما باید از نظر استراتژیک محتاط باشد. آن هم در شرایطی که یونان با رزمایش جسورانه «پارمنیون-2025»، تلاش برای بازدارندگی و نمایش قدرت دفاعی خود را به رخ ترکیه کشیده است.
رزمایش بزرگ یونان طی روزهای 26 سپتامبر تا 3 اکتبر 2025 در سراسر یونان و به ویژه در مناطق دریای اژه و تراکیه با چنین اهدافی برگزار شد: آزمایش طرح‌های عملیاتی موجود در شرایط دنیای واقعی، ارزیابی سیستم‌های مدیریت بحران، ادغام طرح‌های دفاع مدنی و اضطراری، عملیات هماهنگ نیروهای زمینی، هوایی و دریایی و سنجش میزان تاب‌آوری ساختار امنیت ملی.
علاوه بر نیروهای زمینی، هوایی، دریایی و کماندوهای ویژه، نهادهای غیرنظامی مانند پلیس، آتش‌نشانی، مراقبت‌های بهداشتی و نهادهای محلی، سناریوی کلان شبیه‌سازی حملات، تهدیدات سایبری، بلایای طبیعی را اجرا کردند و دولت آتن با این اقدام، آمادگی نظامی خود را در برابر ترکیه به نمایش گذاشت. این اتفاق در شرایطی روی داده که ترکیه از استقرار سامانه‌های موشکی رژیم صهیونیستی در جنوب جزیره قبرس نیز احساس نگرانی می‌کند.
حالا اقدامات یونان، قبرس و رژیم صهیونیستی، ترکیه را بیش از هر زمانی نگران کرده و روزنامه آیدنلک چاپ آنکارا، از قول هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه نوشته است: «ما عملاً در شرق مدیترانه محاصره می‌شویم. چرا که نوعی ائتلاف علیه ترکیه شکل گرفته است. ترکیه مناطق محاصره مرئی و نامرئی دارد. مناطق محاصره مرئی، ساختارهای ائتلافی هستند که علیه ترکیه تشکیل شده‌اند. چنین مناطق ائتلافی در شرق مدیترانه در حال ساخت هستند. ما این مناطق را می‌بینیم و اقدامات دیپلماتیک علیه آنها انجام می‌دهیم».
در سه سال گذشته، رژیم صهیونیستی، روابط خود را بیش از هر مقطع تاریخی دیگری با یونان و قبرس در همه حوزه‌های اقتصادی، امنیتی و دفاعی توسعه داده و ترکیه از شکل‌گیری این ائتلاف نگران است.
دوغان آک دنیز از تحلیلگران این کشور می‌گوید: «شرق مدیترانه، حالا صحنه یک مبارزه استراتژیک جدید است. مبارزه بر سر منابع انرژی، اختلافات مربوط به صلاحیت دریایی یا رقابت‌های سیاسی و همچنین امنیت زیرساخت‌ها نیز. رزمایش پارمنیون-2025 یونان نمونه بارزی از چندلایه بودن این مبارزه است. سناریوی اصلی این رزمایش نه تنها بر حفاظت از دارایی‌های سنتی زمینی و دریایی، بلکه بر حفاظت از خود زیرساخت‌های انرژی نیز متکی است. امنیت کابل برق زیردریایی EuroAsia Interconnector که در امتداد خط کرت-قبرس-اسرائیل برنامه‌ریزی شده، در کانون اهداف این رزمایش است. این سناریو صرفاً یک موضوع فنی نیست، بلکه مستقیماً به حقوق فلات قاره‌ای ترکیه، مناطق مورد مناقشه تحت قوانین بین‌المللی و تعادل اتحاد در شرق مدیترانه مربوط می‌شود. این ائتلاف، حاکمیت انرژی ترکیه را به چالش می‌کشد».
دولت ترکیه در 5 سال گذشته، با چهار اقدام مهم در شرق مدیترانه، عملاً وارد تنش و رقابت شده است:
الف) تعریف یک دکترین دفاعی به نام «وطن آبی» برای افزایش قدرت نظامی و امنیتی ترکیه در شرق مدیترانه.
ب) تاکید اغراق‌آمیز و نمایشی بر استقلال دولت غیرقانونی ترک‌ها در شمال جزیره قبرس.
ج) دست زدن به عملیات اکتشاف نفت و گاز در سواحل قبرس.
د) امضای توافقنامه امنیتی دریایی با لیبی که عملاً پاسخی به توافقنامه یونان – مصر بود.
نکته جالب توجه اینجاست که یونان و قبرس برای قدرت نمایی در برابر ترکیه، علاوه بر حمایت‌های نظامی و امنیتی آمریکا، رژیم صهیونیستی و اتحادیه اروپا، همکاری مستقیم امارات متحده عربی، قطر و عربستان سعودی را نیز به دست آوردند تا عملاً ترکیه را در انزوا و تحت فشار قرار دهند.
بیهوده نیست که بخش مهمی از دستور کار رزمایش اخیر یونان که در مطبوعات این کشور بازتاب یافته، چنین بوده است: «سناریوی تمرین برای محافظت از کشتی‌های تحقیقاتی و کابل‌گذار، جلوگیری از آزار و اذیت دریایی از سوی ترکیه و حفظ برتری عملیاتی در یک محیط چند تهدیدی».
در شرایطی که در دو سال گذشته، دیدارهایی بین اردوغان و میتوتاکیس صورت گرفته اما حالا رسانه‌های یونانی به شکلی بی‌محابا از این تیتر استفاده می‌کنند: «آنکارا به تنظیمات کارخانه بازمی‌گردد».
منظور از این عبارت، ضدیت تاریخی ترکیه با یونان است و تحلیلگران یونانی می‌گویند: پهپادهای ترکیه به شکلی گسترده و هدفمند در حال انجام شناسایی مداوم در منطقه هستند و نیروی هوایی یونان این پهپادها را شناسایی و ظاهراً رهگیری کرده است.
دوغان آک دنیز تحلیلگر ترکیه می‌گوید: «ترکیه فقط نگران رزمایش یونان نیست. حمایت مستقیم آمریکا از یونان و قبرس، اجاره کشتی لرزه‌نگاری نروژ برای اکتشاف گسترده توسط قبرس و نقش مستقیم اسرائیل در این پروژه، توازن قدرت در مدیترانه شرقی را پیچیده‌تر می‌کند. در همین حال، اتحادیه اروپا میلیاردها یورو بودجه برای پروژه EuroAsia Interconnector در نظر گرفته و چنین چیزی نشان دهنده ترسیم پروژه امنیت انرژی اروپا، به شکلی است که هیچ جایگاهی برای ترکیه در نظر نگرفته و حالا ترکیه علاوه بر مخالفت با یونان و قبرس، عملاً با چشم‌انداز انرژی اتحادیه اروپا نیز دچار مشکل شده است».
مسیر اتصال یوروآسیا که از کرت آغاز شده و از راه قبرس به سرزمین‌های اشغالی می‌رسد، توسط اتحادیه اروپا به عنوان زیرساخت استراتژیک، تعیین شده است.
این خط لوله با طول بیش از 1200 کیلومتر و ظرفیت انتقال تا 2000 مگاوات برق، به نمادی از دوران جدید در ژئوپلیتیک انرژی مدیترانه شرقی تبدیل شده است.
با این حال، این مسیر به دلیل خطر همپوشانی با فلات قاره ترکیه، محور بحث‌های دیپلماتیک و نظامی است. ترکیه حقوق فلات قاره خود در مدیترانه شرقی را در سال 2020 در قالب یک سند به سازمان ملل متحد اعلام کرد. اما یونان و قبرس، مفاد این سند را رعایت نکرده‌اند. در نتیجه حالا ترکیه ناچار است یا به طور مداوم حقوق فلات قاره خود را در مجامع بین‌المللی مانند سازمان ملل، سازمان بین‌المللی دریانوردی و اتحادیه اروپا آشکار کند و یا به دنبال قدرت نمایی نظامی، برگزاری رزمایش و تقویت تسلیحات خود باشد، اما در عین حال، از انجام اقدامات تحریک‌آمیز خودداری کند./تسنیم