حمل و نقل عمومی، راهگشای بحران آلودگی هوا

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ آلودگی هوا علاوه بر تهدید سلامت جسمی و روانی شهروندان، به بحران‌های اجتماعی هم دامن می‌زند. افراد فقیرتر و آسیب‌پذیرتر که در مناطق حاشیه‌ای و صنعتی زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض آلودگی‌ها قرار دارند. این نابرابری‌ها می‌تواند به افزایش شکاف‌های اجتماعی و اقتصادی منجر و به نوعی باعث ایجاد «آلودگی اجتماعی» شود.

یکی از اصلی ترین دلایلی که موجب آلوده شدن بیش از پیش هوای شهرهای بزرگ شده، نبود زیرساخت ها و توسعه نیافتن حمل و نقل شهری است

حل بحران آلودگی هوا، به‌ویژه در کشورهای با وضعیت آلودگی شدید، نیازمند حکمرانی مؤثر و راهکارهای چندجانبه است. «حکمرانی کیفیت زندگی» به این معناست که سیاست‌گذاران باید فراتر از چالش های زیست‌محیطی به ابعاد اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی این بحران توجه کنند. این رویکرد مستلزم اقداماتی جدی برای کاهش انتشار آلاینده‌ها، بهبود کیفیت هوا و حفاظت از سلامت عمومی است.

اقدامات فوری و بلندمدت برای کاهش آلودگی هوا باید شامل تقویت ساختار حمل‌ونقل عمومی، استفاده از انرژی‌های پاک، تقویت قوانین زیست‌محیطی و ایجاد آگاهی عمومی در زمینه اثرات آلودگی هوا بر سلامت باشد. همچنین لازم است سیاست‌های پیشگیرانه برای محافظت از گروه‌های آسیب‌پذیر و افزایش دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی برای کسانی که بیشترین آسیب را از آلودگی هوا می‌بینند، اعمال شود.

یوسف رشیدی، سرپرست سابق مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست درباره راهکارهای کاهش آلودگی هوا به «راهبرد معاصر» گفت: با وجود بیش از 4 میلیون خودرو در شهر تهران غیر واقع بینانه است انتظار داشته باشیم هوا آلوده نباشد یا هوای بسیارسالمی استنشاق کنیم. با توجه به اینکه بخش عمده ای از مردم از خودروهای شخصی برای فعالیت های روزمره ازجمله رفتن به محل کار، دانشگاه یا رساندن فرزندان به مدرسه و کارهای اداری و روزمره استفاده می کنند، وجود آلودگی هوا طبیعی است.

وی افزود: یکی از اصلی ترین دلایلی که موجب آلوده شدن بیش از پیش هوای شهرهای بزرگ شده، نبود زیرساخت ها و توسعه نیافتن حمل و نقل شهری است. نبود ساختار حمل و نقل شهری به اندازه مورد نیاز جمعیت کلانشهری مانند تهران موجب می شود مردم چاره ای جز استفاده از خودروی شخصی برای فعالیت های روزمره نداشته باشند، بنابراین یا از خودرو یا موتور برای کارهای خود استفاده می کنند و آلودگی هوا افزایش می یابد.

سرپرست سابق مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست عنوان کرد: حتی اگر بنزین بسیار با کیفیت از اروپا و ژاپن وارد شود، تفاوت چندانی در کاهش آلودگی هوا ایجاد نمی کند، زیرا مشکل توسعه نیافتن حمل و نقل عمومی به قوت خود باقی است، اما برای کاهش آلودگی هوا در شهرهایی که واحدهای صنعتی در آن فعالیت دارند مانند اراک یا شهرهایی که نیروگاه ها در آن هوا را آلوده می کنند، اینکه در زمستان نباید از سوخت مایع استفاده شود.

رشیدی گفت: با توجه به اینکه پدیده وارونگی هوا در فصول سرد سال مانند پاییز و زمستان اتفاق می افتد و تهویه طبیعی برای فضا وجود ندارد، بهتر است صنایع از سوخت مایع استفاده نکنند؛ زیرا موجب بالا رفتن ذرات معلق می شود. با توجه به اینکه صنایع در خروجی خود به سامانه های کنترل آلایندگی مجهز نیستند، با استفاده از سوخت مایع آلودگی ایجاد می کنند.

سوخت های سنگین به دلیل ذرات معلق بالا کیفیت هوا را به شدت کاهش می دهند

وی تصریح کرد: استفاده نکردن از حمل و نقل عمومی، مصرف بالای سوخت مایع و تکیه اصلی روی سوخت مایع موجب آلودگی هوا شده است؛ از این رو هر چقدر معاینه فنی جدی گرفته شود، به خودی خود نمی تواند مشکل آلودگی هوا را برطرف کند، زیرا اصلی ترین عامل آلودگی هوا جا به جایی مردم در شهرهاست که 70 درصد باید به وسیله ساختار حمل و نقل عمومی انجام شود و 30 درصد با خودروهای شخصی باشد.

کارشناس سازمان محیط زیست با بیان اینکه دو دهه برنامه ریزی برای کاهش آلودگی هوا می تواند کارساز باشد، گفت: اگر راهکارهای کاهش آلودگی هوا از دو دهه گذشته انجام شده بود امروز چنین مشکلی نداشتیم. نباید فکر کنیم این مشکل مختص ماست، بلکه هر کشوری که این قواعد را رعایت نکند دچار آلودگی هوا می شود. به عنوان نمونه، بر اثر استفاده از ذغال سنگ در کارخانه ها و منازل در سال 1952 میلادی چند هزار نفر در لندن جان باختند. فاجعه لندن نشان می دهد موضوعات مرتبط به آلودگی هوا نباید دست کم گرفته شود؛ بنابراین در وهله نخست مسئولان باید مانع استفاده سوخت های سنگین دست کم در ماه های سرد سال شوند.

وی عنوان کرد: سوخت های سنگین به دلیل ذرات معلق بالا کیفیت هوا را به شدت کاهش می دهند. بیشترین شاخص نشان دهنده آلودگی مرتبط با ذرات معلق پی ام 2.5 است که موجب ناسالم شدن هوا می شود؛ از این رو باید در گام بعدی به دلیل اینکه طیف وسیعی از خودروهای دودزا دیزلی هستند در اقدام ضربتی و مناسب این خودروها کنترل شوند. طرح  اسقاط خودروهای دیزلی به دلیل آلودگی زیادی که ایجاد می کنند جدی گرفته و اتوبوس های برقی و خودروهای هیبریدی جایگزین شوند.