شکنندگی ائتلاف سعودی – اماراتی در یمن
به گزارش «راهبرد معاصر»؛ جنگ یمن از سال ۲۰۱۵ میلادی تاکنون به یکی از پیچیدهترین بحرانهای امنیتی و ژئوپلیتیکی منطقه تبدیل شده است. اگرچه این جنگ در ظاهر تقابل عربستان سعودی و ائتلاف تحت رهبری آن با جنبش انصارالله است، واقعیتهای میدانی نشان میدهد که یکی از مهمترین محورهای بحران، رقابت داخلی میان اعضای ائتلاف سعودی – اماراتی است. این شکافها در جنوب و شرق یمن، بهویژه استانهای حضرموت، شبوه و سواحل جنوبی به وضوح نمایان شده و انسجام ائتلاف را به مرحلهای شکننده رسانده است.
اختلافات سیاسی میان عربستان سعودی و امارات متحده عربی نقش مهمی در تضعیف انسجام ائتلاف داشته است
در دسامبر شورای انتقالی جنوبی با حمایت امارات پیشروی گستردهای در جنوب و شرق یمن انجام داد و کنترل استانهای حضرموت، شبوه، المهره و بخشهایی از عدن را در دست گرفت. آنها همچنین میادین نفتی کلیدی مانند پترومسیله و العقله را به تصرف خود درآوردند. عربستان در پاسخ، حریم هوایی عدن را موقتاً بست و نیروهای خود را از کاخ ریاستجمهوری عدن خارج کرد. این اقدامات تقریباً تمام جنوب یمن را تحت کنترل شورای انتقالی جنوبی قرار و نفوذ عربستان را به شدت کاهش داد. منابع مختلف این تحولات را «تغییر بزرگ» یا «فروپاشی ائتلاف» توصیف میکنند که ممکن است به تجزیه عملی یمن منجر شود.
ائتلاف سعودی – اماراتی از ابتدا بر پایه تقسیم وظایف شکل گرفت؛ عربستان بر شمال یمن و مقابله با تهدیدات موشکی و پهپادی تمرکز داشت و امارات بر مناطق جنوبی، بنادر و خطوط حیاتی اقتصادی. با گذشت زمان، اختلافات بنیادین در اهداف و اولویتها پایههای شکنندگی ائتلاف را شکل داد. در جنوب یمن، امارات با حمایت از شورای انتقالی جنوب نفوذ خود را گسترش داده و به دنبال افزایش خودمختاری مناطق جنوبی است، اقدامی که برخی تحلیلگران آن را گامی به سوی تقسیم احتمالی یمن میدانند. در حالی که عربستان خواهان حفظ یکپارچگی دولت مرکزی بود، این تناقض در اهداف راهبردی نخستین عامل شکاف میان دو کشور به شمار میآید.
اختلافات سیاسی میان عربستان سعودی و امارات متحده عربی نیز نقش مهمی در تضعیف انسجام ائتلاف داشته است. عربستان خواهان حل بحران یمن از طریق مذاکره و بازگرداندن دولت تبعیدی به صنعاست، در حالی که امارات رویکرد محلیمحور و تمرکز بر جنوب یمن را دنبال میکند. این تفاوت دیدگاهها نه تنها هماهنگی سیاسی را دشوار میکند، بلکه در تصمیمگیریهای میدانی نیز به تضاد عملیاتی منجر و مانع ایجاد راهبرد مشترک شده است.
یکی از بارزترین نشانههای شکنندگی ائتلاف، رقابت بر سر کنترل مناطق و منابع اقتصادی است. شورای انتقالی جنوب تحت حمایت امارات توانسته است بر هشت استان جنوبی یمن مسلط شود و حتی کنترل بزرگترین شرکت نفتی یمن را به دست گیرد. این تحولات عملاً عربستان را در موقعیت کاهش نفوذ قرار داده و نشان میدهد که ائتلاف در هماهنگی راهبردی با مشکل مواجه است. صفبندیهای اخیر نیروهای وابسته به هر دو کشور نشان میدهد که بحران یمن دیگر صرفاً یک جنگ بین عربستان و انصارالله نیست، بلکه به رقابت شدید داخلی میان اعضای ائتلاف نیز تبدیل شده است.
تحولات اخیر جنوب یمن نشان میدهد که این شکافها تنها بهطور موقت پنهان بوده و اکنون به یک بحران راهبردی در ائتلاف تبدیل شدهاند
محدودیتهای اقتصادی و هزینههای بالای نظامی نیز فشار سنگینی بر بودجههای دفاعی عربستان و امارات وارد کرده و هر کشور تلاش میکند تعهدات خود را محدود کند. این امر باعث کاهش انسجام عملیاتی و میدانی ائتلاف شده است. علاوه بر این، تجربههای شکستآمیز عملیات مشترک، اختلافات در فرماندهی، آموزش نیروها و ادغام نیروهای محلی اعتماد متقابل را کاهش داده است.
اختلافات میان عربستان سعودی و امارات در عرصه رسانهای و دیپلماتیک نیز نمود یافته است؛ هر کشور روایت خود از تحولات یمن را به تصویر میکشد که گاهی باعث تضاد و کاهش مشروعیت ائتلاف در چشم جامعه جهانی شده است. علاوه بر این، تحولات جنوب یمن و قدرت گرفتن شورای انتقالی، این امکان را ایجاد کرده که امارات به شکل مؤثری سیاست نفوذ نظامی و اقتصادی مستقل خود را دنبال کند، که به تنش با عربستان منجر شده است.
یکی دیگر از عوامل پیچیدهکننده، بحران سودان و نقش آن در کنش بازیگران ائتلاف است. برخی گزارشها حاکی از آن است که خشم امارات از درخواست عربستان برای دخالت دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا در حل بحران سودان باعث شد تا ابوظبی به شورای انتقالی جنوب چراغ سبز برای گسترش نظامی و تصرف سرزمین بدهد. این اقدام نه تنها رقابت داخلی با عربستان را تشدید کرده، بلکه نشاندهنده تأثیر بحرانهای منطقهای دیگر بر رفتار ائتلاف در یمن است.
بهره سخن
شکست و شکنندگی ائتلاف سعودی – اماراتی در یمن نتیجه ترکیبی از عوامل داخلی و منطقهای ازجمله اختلاف در اهداف و اولویتهای راهبردی، رقابت بر سر نفوذ محلی و منابع حیاتی، تفاوت دیدگاهها درباره آینده سیاسی یمن، محدودیتهای اقتصادی و فشارهای داخلی، شکستهای عملیاتی و کاهش اعتماد متقابل، اختلافات رسانهای و کاهش مشروعیت بینالمللی و تأثیر بحرانهای منطقهای مانند سودان و نقش امارات در حمایت از شورای انتقالی است.
تحولات اخیر جنوب یمن نشان میدهد که این شکافها تنها بهطور موقت پنهان بوده و اکنون به یک بحران راهبردی در ائتلاف تبدیل شدهاند. با وجود اظهارات رسمی امارات مبنی بر همسویی با عربستان، اقدامات میدانی نشاندهنده رقابت عمیق است. این شکنندگی نه تنها ائتلاف را بیاثر کرده، بلکه یمن را به سمت تقسیم و تجزیه سوق میدهد.