ابعاد ژئوپلیتیکی رزمایش «سهند ۲۰۲۵»

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ رزمایش پنج روزه «سهند-۲۰۲۵» در شمال غربی ایران فراتر از رزمایش ضد تروریسم بود، زیرا نشان دهنده پیام ژئوپلیتیکی تهران مبنی بر ادغام کامل در مشارکت چندجانبه به رهبری چین و روسیه است. این موضوع نشان می‌دهد پکن و مسکو اکنون ایران را به عنوان شرکت‌کننده مهم در کلان پروژه‌های منطقه‌ای به‌شمار می‌آورند.

موفقیت چین در کاهش تنش‌های ایران و عربستان در سال ۲۰۲۳، تهدیدهای بالقوه را بیشتر کاهش داد

گسترش روابط با پکن و مسکو

عملیات میدانی نظامی اخیر، رزمایش‌های تاکتیکی و فرماندهی مشترک از اول تا پنجم دسامبر دستاورد مهمی برای تهران بود که در سال‌های اخیر زیر تحریم‌های سازمان ملل متحد قرار دارد. همچنین، این رزمایش نشان‌دهنده تغییر قاطع موضع چین است، این کشور اکنون هیچ نگرانی بابت نزدیکی به ایران ندارد و ارتقای روابط را در بخش‌های مختلف ارزشمند می‌داند.

تا اواسط دهه ۲۰۱۰، پکن تمایلی به تعامل عمیق‌تر سیاسی و نظامی با جمهوری اسلامی ایران نداشت. دلیل این موضوع تمایل نسبی برای داشتن روابط خوب با ایالات متحده و اروپا، احتیاط چین ناشی از نگرانی در مورد تحریم‌های بین‌المللی و موضع ضد آمریکایی تهران بود. رقابت دیرینه ایران با عربستان نیز اوضاع را پیچیده می‌کرد، زیرا پکن نگران این بود هرگونه درگیری می‌تواند محموله‌های نفتی دو کشور از بزرگترین تأمین‌کنندگانش را به خطر بیندازد.

اما اکنون چین بزرگترین شریک تجاری تهران است و قصد دارد روابط خود را گسترش دهد. تمایل ایران برای محدود کردن برنامه هسته‌ای خود ذیل توافق «برجام» در سال ۲۰۱۵ که چین در مذاکرات آن نیز نقش داشت، افزایش رقابت ایالات متحده و چین و نیاز پکن به تنوع‌بخشی به منابع انرژی خود، مزایای تقویت روابط با تهران را افزایش داده است.

موفقیت چین در کاهش تنش‌های ایران و عربستان در سال ۲۰۲۳، تهدیدهای بالقوه را بیشتر کاهش داد. به باور کارشناسان چینی، خروج دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده از برجام در سال ۲۰۱۸ و موضع خصمانه‌تر وی نسبت به چین، روسیه و ایران از عوامل تعیین‌کننده در گسترش روابط بین این سه کشور بودند. این موضوع با پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای در سال ۲۰۲۳ و تشکیل گروه بریکس به اوج خود رسید. 

چین امروز نه تنها بزرگترین شریک تجاری تهران است که حدود ۹۰ درصد صادرات نفت ایران را دریافت می‌کند و قصد گسترش روابط نیز دارد. همچنین، به نظر می‌آید روسیه به عنوان شریک نزدیک چین و اعضای اصلی دو سازمان همکاری شانگهای و بریکس، به شریک امنیتی مهم ایران نیز تبدیل شده است. 

طبق گزارش‌ها، مسکو بالگردهای تهاجمی، سامانه‌های دفاع هوایی و جت‌های جنگنده به تهران فروخته و در مقابل، ایران سلاح و مهمات ازجمله گلوله‌های توپخانه، پهپاد و موشک‌های ضد تانک برای روسیه تأمین کرده است. این سه کشور به طور منظم در رزمایش‌های دریایی سه جانبه و همچنین هماهنگی‌های امنیتی گسترده، ازجمله رایزنی‌های هسته‌ای شرکت می‌کنند.

در مجموع، سهند-۲۰۲۵ نشان داد ایران می‌تواند نقش مفیدی در ساختارهای امنیتی سازمان همکاری شانگهای ایفا، روابط ایران با چین و روسیه را تقویت و مسیر گسترش همکاری‌های امنیتی را هموار کند.

سهند-۲۰۲۵ نشان داد ایران می‌تواند نقش مفیدی در ساختارهای امنیتی سازمان همکاری شانگهای ایفا، روابط ایران با چین و روسیه را تقویت و مسیر گسترش همکاری‌های امنیتی را هموار کند

تقویت جایگاه ژئوپلیتیکی ایران

ورود ایران به سازمان همکاری شانگهای و بریکس، بُعد نهادی جدیدی به همکاری‌های این کشور با پکن و مسکو افزوده است. این موضوع به تهران اجازه می‌دهد به عنوان عضو تأثیرگذار در بزرگترین سازمان منطقه‌ای جهان عمل کند. 

همچنین از مشروعیت سیاسی، شبکه‌های دیپلماتیک گسترده، اشتراک‌گذاری اطلاعات ازجمله دسترسی به داده‌های ساختار منطقه‌ای ضد تروریستی (RATS) سازمان همکاری شانگهای و تبادل نظر در مورد تهدیدات سایبری، امنیت مرزی و شیوه‌های مبارزه با تروریسم و شرکت در مباحث اقتصادی و امنیتی سطح بالا بهره‌مند شود.

این موضوع جایگاه ژئوپلیتیکی ایران را تقویت می‌کند و به رقبای منطقه‌ای و قدرت‌های جهانی نشان می‌دهد تهران در چارچوب‌های بین‌المللی جایگزین و فراتر از نهادهای تحت سلطه غرب ادغام شده است.

در این میان، پیامدهای همکاری به‌ویژه برای اروپا مهم است. زیرا همگرایی بیشتر ایران با چین و روسیه، حمایت دیپلماتیک و ضربه‌گیرهای اقتصادی بیشتری به تهران می‌دهد که اثربخشی فشار غرب را کاهش خواهد داد. هرچند پکن تمایلی به فعالیت‌های هسته‌ای ایران در حوزه تسلیحاتی ندارد، اما اولویت‌های راهبردی چین در راستای اعمال نکردن فشارهای اروپا علیه تهران است. در نتیجه، این محیطی ژئوپلیتیکی امکانی فراهم می‌کند تا ایران احساس انزوای کمتری داشته باشند.