درد بزرگ مجلس روزمرگی و درد بزرگ نمایندگان مستهلک شدن آنان است

به گزارش گروه راهبرد معاصر؛ هم تحصیلات حوزوی دارد و هم دانشگاهی‌؛ دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی دارد و تا پایه ۱۰ در حوزه علمیه مشهد و قم درس خوانده است. در سوابقش نمایندگی مردم از حوزه انتخابیه بجنورد را در مجلس شورای اسلامی دارد. در حال حاضر استادیار دانشگاه ولی در فاصله بین خرداد ۱۳۹۱ تا خرداد ۱۳۹۵ عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات بوده است. 

 

او معتقد است تفکر موافقان استانی شدن انتخابات مجلس عمق لازم و استراتژیک را ندارد چرا که این کار منجر به کاهش هزینه‌های انتخاباتی نخواهد شد ولی باید آدم‌هایی وارد مجلس شوند که آنها ذاتاً تفکرات منطقه‌ای، ملی، استانی و حوزه‌ای را توامان با هم داشته باشند که لزوما این مهم با اجرای این طرح محقق نخواهد شد. 

 

 

این عضو نمایندگان ادوار مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه بر اساس طرح استانی شدن انتخابات یک فرد نمی‌تواند عملا به تمام شهرستان‌های یک استان سفر کرده و همزمان در آن تبلیغات کند چرا که این امر نیازمند اتصال به گروه‌ها و جریانات سیاسی متمول است در حالی که عملا این موضوع یکی از آسیب‌های مهم انتخابات استانی محسوب می‌شود. 

 

این حقوقدان برجسته اظهار داشت: با استانی شدن انتخابات مجلس عملا مردم به سمت لیستی رای دادن سوق داده می‌شوند در حالی که چون زیر ساخت‌های تحزب واقعی که از مردم جوشیده باشد هنوز ایجاد نشده و احزاب ما اکثراً دولتی و یا فصلی هستند و کارکرد لازم را ندارند مشکلاتی را در پی خواهد داشت.

 

وی گفته است که اصول ۱۰۱ تا اصول ۱۰۶ و ۱۰۷ قانون اساسی به بحث شوراها و پارلمان‌های محلی نگاه ویژه داشته است و تمام مسائل اجتماعی، فرهنگی، رفاهی، عمرانی و ... غیر از مسائل سیاسی تصریح کرده و به همین دلیل نیاز به طرح جدیدی نیستیم چرا که اگر شوراها را تقویت کنیم عملا هم مراجعات به نمایندگان کاهش پیدا کرده و هم این بخش را تقویت کرده‌ایم. 

 

همچنین این نماینده سابق مجلس معتقد است که می‌توان با انتخاب استانداران توسط رای مستقیم مردم و یا از طریق شوراها کارهای اجرایی و محلی توسط آنها دنبال شود نه اینکه این بخش ضعیف همچنان دنبال شده و طرح استانی شدن انتخابات با آن هم آسیب دنبال شود. بهتر است نمایندگان به این امور فرعی به وظایف اصلی خود بپردازند و نظارت‌ها را افزایش دهند و اجازه ندهند فردی بیش از ۳ دور در خانه ملت باشد چرا که بحث احتمال فساد وی مطرح می‌شود. 

 

برای بررسی بیشتر طرح استانی شدن انتخابات از ابعاد مختلف آن با قاسم جعفری حقوقدان و نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی گفت‌وگو کردیم. 

 

متن کامل این گفت‌وگو بدین شرح است: 

 

 

جعفری: اصل موضوع ملی شدن یا تقویت کارکرد ملی مجلس حرف بسیار زیبایی بوده و ایده خوبی است منتهی مسئله‌ای که وجود دارد آن است که باید دید کسانی که بحث استانی شدن انتخابات را مطرح می‌کنند از تفکر استراتژیک و عمق بالایی برخوردار بوده و پیرو آن هستند یا خیر؟ یا اینکه این طرح هم مانند طرح‌های دیگری است که همواره در دوره‌های مختلف مجلس مطرح شده است.

 

نحوه استدلال برخی از نمایندگان فعلی که موافق استانی شدن انتخابات مجلس هستند نشان‌دهنده عدم عمق لازم و استراتژیک این بحث است.

 

درد بزرگ مجلس روزمرگی است و درد بزرگتر نمایندگان مستهلک شدن آنان است. چرا که مراجعات جزیی به آنها بسیار زیاد است. 

 

علامه آملی در خصوص تحصیل افراد در دانشگاه و حوزه اظهاراتی داشته است چرا که همواره نوع تحصیل در دانشگاه و مدرسه از قدیم‌الایام با شرایط فعلی بسیار متفاوت است. چرا که تولید علم همواره یکی از دغدغه‌های مهم بوده است و افراد مختلف در این بخش عملکرد متفاوتی دارند ولی متأسفانه در حال حاضر برخی افراد به دلال علم تبدیل شده‌اند. به طوریکه نهایت تلاش آنها آن است که نظرات مختلف افراد را به خوبی یاد گرفته و سپس در اظهارات مختلف آن را بیان می‌کنند و دیگر به تولید واقعی علم توجهی نمی‌شود. 

 

وقتی به نمایشگاه کتاب مراجعه می‌کنیم احساس می‌کنیم که تغییری در عناوین کتاب‌ها رخ نداده است چرا که درصد زیادی از عناوین و موضوعات کتاب‌ها هیچ چیز خاصی برای گفتن ندارد. 

 

 

جعفری: مجلس در اکثر امورات کاری خود با آنکه زحمت زیادی می‌کشند اما به نوعی به کارهای واسطه‌گری و دلالی و محل رجوع جزئی و مراجعات شهروندان و حتی اگر کمی هم همت کنند به مسائل منطقه‌ای خود توجه دارند و آسیب فعلی مجلس هم از همین نقطه است.

 

مقام معظم رهبری در دیدار نمایندگان مجلس درباره ویژگی‌های نماینده خوب فرموده‌اند که قانون خوبی که تصویب می‌شود می‌تواند درونش دغدغه‌های منطقه و حوزه انتخابیه را هم در پی داشته باشد و اگر قانون خوب منطقه‌ای هم تصویب بشود و منافع ملی در آن دیده شود می‌تواند مشکلات کشور را رفع کند که در نهایت می‌تواند انواع و اقسام رفت‌وآمدها و پیگیری‌ها را کم کند.

 

وقتی نماینده مجلسی درباره موضوعات منطقه‌ای و حتی مربوط به حوزه انتخابیه‌اش چانه می‌زند قطعاً نماینده دیگر نزدیک آن حوزه انتخابیه هم خواستار منفعت از این موضوع با چانه‌زنی جدید است که این امر نتیجه بی‌برنامگی است.

 

ما در مجلس شورای اسلامی تفکر ملی نیاز داریم و رهبر معظم انقلاب هم در اولین دیدارشان با نمایندگان دوره نهم مجلس شورای اسلامی فرمودند که جایگاه بین‌المللی کشور و نظام توسط مجلس تأمین می‌شود و اگر به واقع باید به این موضوع  پایبند باشیم نماینده باید تفکرات بین‌المللی داشته و معادلات جهانی را متوجه شده و موضوعات ملی و استانی و تخصصی در موضوعات مختلف را هم دنبال کند و به آن اشراف داشته باشد که البته بخش اعظمی از این موضوعات به حوزه انتخابیه آن فرد و منطقه باز می‌گردد. افرادی که هم‌اکنون در مجلس شورای اسلامی در حال پیگیری طرح استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی هستند باید این موارد را در اذهان خود دنبال کنند و به نظرم باید برای حصول نتیجه بهتر در این باره ظرفیت خاصی در مجلس شورای اسلامی مهیا شود.

 

نوع انتخاب تفکرات را ملی یا منطقه‌ای نخواهد کرد بلکه آدم‌های ویژه باید در این خصوص تربیت شوند. 

 

اگر کسی وارد مجلس می‌شود و فردی برجسته و توانمند و دانشمند باشد اگر دم در آن مجلس بنشیند در حقیقت همان محل بالای مجلس است. ولی اگر آدمی که به لحاظ ارزش‌های معقول دچار ضعف باشد در بالای مجلس هم بنشیند اعتباری به خود نبخشیده است.

 

 

جعفری: باید آدم‌هایی را وارد میدان مجلس کنیم که آنها ذاتاً تفکرات منطقه‌ای، ملی، استانی و حوزه‌ای را توامان با هم داشته باشند. ضمن اینکه  برخی افراد تصور می‌کنند در هنگامی که استانی شدن انتخابات مجلس اجرایی شود آدم‌هایی رأی لازم را می‌آورند که لزوماً اینگونه نیست و برخلاف آنکه برخی افراد درباره کاهش هزینه‌های انتخاباتی با استانی شدن انتخابات مباحثی را مطرح می‌کنند اما به نظر می‌رسد که این قضیه دقیقاً برعکس است به طوری که در برخی استان‌ها نظیر استان خراسان شمالی و یا ایلام به دلیل تعداد کم شهرستان‌های آنها و همچنین فاصله جغرافیایی بین مناطق آنها این هزینه‌ها خیلی بالا نیست اما در استان‌هایی مانند خراسان رضوی، اصفهان، آذربایجان شرقی و خوزستان این رویه کاملاً برعکس است چرا که برای مثال فردی در یک شهرستان در انتخابات نامزد شده است اما باید به حدود ۳۰ تا ۳۵ شهرستان سفر کند که طبیعتاً نمی‌تواند خود را به مردم بشناساند. به همین جهت باید زیر بار حرف‌ها و اقدامات گروه‌هایی که می‌توانند این کارها را انجام بدهند، برود.

 

لیستی رأی دادن در انتخابات هم به این دلیل که چون زیر ساخت‌های تحزب واقعی که از مردم جوشیده باشد هنوز ایجاد نشده است و چون احزاب ما اکثراً دولتی بوده که با روی کارآمدن یک دولت متولد و پس از آن می‌میرند و یا احزاب ما فصلی بوده و دو ماه قبل از انتخابات کار خود را آغاز کرده و دو ماه پس از آن با اغما فرو می‌روند عملاً کارکرد احزاب در ایرانی واقعی نبوده و مشکلاتی را در پی دارد.

 

هنوز اولویت‌های مهم‌تری در کشورمان وجود دارد که باید به آن بپردازیم که بسیاری از آن در دستان مجلس شورای اسلامی و نیازی به شورای نگهبان ندارد. 

 

 

جعفری: کمیته نظارت بر رفتار نمایندگان که تقریباً‌ فشل است یکی از این موارد است به طوری که در 3 -2 دوره اخیر این کمیته کار خود را آغاز کرده نهایت کاری که داشته اعلام تذکر به فلان نماینده بوده است. لذا نمی‌توان با اعلام واژه «بد بد بد» یک نماینده از کنار اقدامات آن گذشت. کمیته نظارت بر رفتار نمایندگان با آنکه موارد متعددی از اقدامات خلاف رفتار و گفتار برخی نمایندگان مجلس در شبکه‌های اجتماعی منتشر و دست به دست می‌شود اما اقدام جدی و قاطعی را انجام نداده است. ضمن اینکه مردم و اصحاب رسانه هم باید به صراحت اقداماتی که این کمیته نظارت بر  رفتار نمایندگان علیه فرد خاطی انجام داده است را مطلع و به عینه ببینند که این موضوع در دستان مجلس بوده و بخشی از آیین‌نامه‌های مجلس هستند و نیازی به شورای نگهبان هم نیست.

 

اگر به دنبال ایجاد تفکر ملی هستیم باید از رفتارهای ناشایستی که ممکن است رخ دهد ممانعت به عمل آورده و آن را کنترل کنیم. 

 

مجلس همچنان به تجویز قرص‌های یک یا دو فوریتی مشغول است که این طرح‌های یک فوریتی یا دو فوریتی اوضاع و احوال مجلس را به هم می‌ریزد چرا که این طرح‌ها بلافاصله با یک تلفن یا چند امضا یا درخواست یک وزیر به صحن علنی می‌آید به همین دلیل به نظر می‌رسد که ما همواره گرفتار مسائل فرعی هستیم که ما را از اتفاقات مهم و اصلی دور می‌کند.

 

بهتر است نمایندگان مجلس به وظایف اصلی خود بپردازند و خود را اسیر و گرفتار موضوعات فرعی مانند استانی شدن انتخابات مجلس نکنند. چرا که تبلیغات و هزینه‌های نهان و آشکار اجرای این طرح حقیقتاً فاجعه‌بار است. 

 

 

جعفری: در کشورهایی که بازدارندگی خوبی دارند مانند چین بارها اعلام شده است که بیش از یک میلیون نفر از مدیران و مسئولین فاسد مجازات در حد اعدام و حبس ابد شده‌اند. در حالی که در ۱۰ دوره اخیر مجلس آیا افرادی نبوده‌اند که در تبلیغات انتخابات سواستفاده کرده باشند و یا فردی به دلیل سواستفاده و هزینه‌های خلاف و مفسدانه داشتن محاکمه شوند. لذا به نظر می‌رسد که نمایندگان ملت به جای پیگیری شدن استانی شدن انتخابات موضوع «از کجا آورده‌ای» و سواستفاده‌ها و تخلفات گروه‌ها و افراد در انتخابات را دنبال کنند.

 

دخالت و مهندسی بخش اجرا در فرایند انتخابات در پوشش قانون در دوره‌های مختلف به صورت مستمر در حال اجرا است به طوری که خاطرم هست که برخی از مقامات وزارت کشور هنگامی که من نماینده مجلس بودم به صراحت اعلام کردند ۳۷ هزار دهدار برای انتخابات آموزش لازم را فرا گرفته‌اند که ظاهر این کار قانونی است اما محتوای آن چیز دیگری است. به همین جهت به نظر می‌رسد که مهندسی انتخابات به صورت خاص در حال پیگیری است. ضمن اینکه برخی دهیاران هم با عناوین مختلفی چون اردو و آموزش‌های لازم و دریافت هدایای مختلف تصمیم‌گیری لازم به آنها در خصوص انتخابات یادآوری شده است.

 

دخالت‌های به ظاهر قانونی که قوه مجریه و مسئولان می‌توانند انجام دهند باید توسط نهادهای نظارتی رصد شود و اگر این اقدامات از سوی نمایندگان مجلس پیگیری شود افراد سالم خود به خود وارد خانه ملت شده و احساس می‌کنند که حق آنها ضایع نخواهد شد که با این کار عملاً خواسته افرادی که به دنبال اجرای طرح استانی شدن انتخابات هستند محقق خواهد شد.

 

 

جعفری: احزاب و تشکل‌های ایران از دو چیز رنج می‌برند که رنج اول آنها آن است که حاکمیت یا قوه مجریه از آنها حمایت قانونی لازم برای رشدشان انجام نمی‌دهد به طوری که اگر احزاب و تشکل‌هایی که با تفکر حاکم بر قوه مجریه زاویه داشته باشد قطعاً دچار مشکلات جدی خواهند شد. از سوی دیگر خود احزاب و تشکل‌ها که در انجام وظایف خود دچار قصور و مشکلاتی هستند آسیب‌های اساسی دارند و کارهای بنیادین انجام نمی‌دهند.

 

یکی از آسیب‌های جدی که می‌تواند در بحث تبلیغات زودهنگام تبلیغاتی وجود داشته باشد به عدم اجرای وظایف قانونی تشکل‌ها باز می‌گردد و حمایتی هم از آنها صورت نمی‌گیرد می‌تواند مزید بر علت باشد. این در حالی است که در کشورهایی که احزاب به طور طبیعی فعال هستند ممکن است از 2 سال قبل انتخابات را شروع کنند اما این اقدامات در درون خود تشکل سیاسی انجام می‌گیرد و مرحله به مرحله جلوتر آمده و در نهایت فرد نهایی مشخص می‌شود و آنها تبلیغاتی را از کف خیابان آن هم از دو سال قبل دنبال نمی‌کنند و به مجامع مختلف و مراسم ملی، مذهبی و ترحیم نمی‌روند.

 

احزاب و تشکل‌ها باید حقیقتاً کارکرد صحیحی پیدا کنند و این ماراتن انتخابات باید در مراحل اولیه در احزاب دنبال شود که در ابتدا محلی بوده و سپس شهرستانی و استانی و کشوری دنبال شود که اگر این موضوع دنبال شود بخشی از دغدغه‌ها و مشکلات نیز پایان می‌‌یابد.

 

شخصیت‌های بارز ملی و استانی در حد رفع تکلیف ورود غیر علمی و غیر متخصصانه به انتخابات دارند به طوری که فردی که می‌تواند در فرهنگ‌سازی صحیح در جامعه نقشی مؤثر داشته باشد اطلاعیه‌ای را صادر کرده و بگوید شرکت در انتخابات خوب است و برخوردهای عامیانه داشته باشد در حالی که این افراد می‌توانند با احتساب وظیفه جدی و متخصصانه وارد میدان شوند تا جای شخصیت‌های فکور، اندیشمند، متفکر و سالم که تجارب بزرگی دارند به مجلس وارد شوند. یکی از مشکلاتی که می‌توانیم داشته باشیم و نمایندگان فعلی مجلس به دنبال استانی شدن انتخابات هستند و آن را دنبال می‌کنند به این موضوع باز می‌گردد.

 

 

جعفری: مدیران در اصول مدیریت خود  به چند بخش تقسیم می‌شوند به طوری که برخی مدیران در بخش کلان ۸۰ درصد وقت خود را به موضوعات کلان اختصاص می‌دهند و بین ۱۵ تا ۲۰ درصد باقی مانده را به موضوعات جزئی می‌پردازند و وقتی این موضوع به بخش‌های پایین‌تر می‌رسد و حتی در بخش کارشناسی وضعیت تغییر کرده و ممکن است آن فرد ۸۰ درصد وقت خود را به موضوعات جزیی و پیگیری‌های ارباب رجوع اختصاص دهند. این در حالی است که نمایندگان فعلی مجلس در حالی که باید بین ۶۰ تا ۷۰ درصد وقت خود را به موضوعات کلان اختصاص دهند و ۳۰ درصد وقت خود را به پیگیری‌های جزئی اما با توجه به مراجعات حضوری مردم عملاً این امکان وجود ندارد. 

 

اگر فرض کنیم که بگویند هیچ شهروندی حق مراجعه به نمایندگان مجلس را ندارند و اگر فردی این کار را کرد جریمه می‌شود با توجه به اینکه ذاتاً نمایندگان فعلی مجلس با این تفکر و سطح که باید افرادی ملی باشند انتخاب نشده‌اند ممکن است حداکثر ۱۰درصد ارتقا پیدا کنند ولی اگر مردم در انتخاب‌های خود دقت کنند وضعیت تغییر خواهد کرد. راهی که مراجعات جزئی به نمایندگان کم شود و آنکه به صورت شکلی بارها اقداماتی انجام شده و آیین‌نامه نیز در این خصوص تدوین شده اما به صورت جدی آن را دنبال نکرده‌ایم. این در حالی است که اصولی از قانون اساسی را شکلی اجرایی کرده‌ایم امات به صورت جدی به آن نپرداخته‌ایم.

 

 

جعفری: اصول ۱۰۱ تا اصول ۱۰۶ تا ۱۰۷ قانون اساسی به بحث شوراها و پارلمان‌های محلی نگاه ویژه داشته است و به نظر می‌رسد که به شورها به صورت جدی نگاه نکرده‌ایم. در حالی که تمام مسائل اجتماعی، فرهنگی، رفاهی، عمرانی و... غیر از مسائل سیاسی تصریح کرده است.

 

شوراها و اعضای آن همه مسئولیت و وظایف خود را رها کرده‌ و به آن بخشی که ممنوعه است می‌پردازند یعنی اقدامات سیاسی که شاهد بر این مسئله بسیار زیاد است.

 

باید شوراها را با کارکردهای درست تقویت کنیم و مراجعات جزئی به نمایندگان مجلس را کمتر کنیم. 

 

امور رفاهی، امور اجتماعی، امور مربوط به مسائل کاری، امور مالی، امور فرهنگی، امور آموزشی در کارکرد و اصول شوراها تدوین شده است و اگر این موضوع تقویت شود عملاً با توجه به اینکه بیشتر مشکلات شهروندان در این خصوص است مراجعات به نمایندگان کم خواهد شد. به طوری که برخی از شهروندان مشکلاتی را درباره پزشک، بیمارستان و آموزش دارند.

 

اگر کاری کنیم که استاندارها با رأی عمومی شوراها آن هم با مکانیزم خاصی به وزارت کشور معرفی شوند و به جای آنکه وزارت کشور در این باره تصمیم بگیرد با رأی عمومی مردم این افراد انتخاب شوند که البته الگوی  این موضوع در برخی از کشورها وجود دارد بسیار مفید خواهد بود. همچنین اگر مسئولین محلی داشته باشیم که آنها بدانند بقای آنها برای پیشبرد در کارها به نظرات مردم وابسته است کارکردها به حدی ارتقا پیدا خواهد کرد که مراجعات به نمایندگان مجلس کاهش پیدا خواهد کرد.

 

بارها شهروندان به نمایندگان مجلس زنگ زده‌اند که ما چون مشکلی داریم و استاندار به ما وقت نمی‌دهد شما واسطه این موضوع شده و فرصتی را از استاندار برای ما و طرح موضوعات و مشکلات‌مان بگیرید. اما وقتی به استاندار زنگ می‌زدم او می‌گفت من وقت این کار را ندارم در حالی که این امر آسیب جدی محسوب می‌شود.

 

اگر استاندارها را با مکانیزم خاصی به وزارت کشور با استفاد از آرای برآمده از شوراها و نظرات مردم معرفی کنیم می‌تواند مفید باشد. البته باید در این زمینه شرایط منطقی داشته باشیم.

 

نمایندگان مجلس نباید بیش از 2 یا سه دوره در مجلس شورای اسلامی و این جایگاه ویژه به صورت متوالی حضور داشته باشند. چرا که ادامه این امر مضر بوده و می‌تواند زمینه فساد را آماده کند. همچنین نماینده‌ای که سه دور در مجلس شورای اسلامی بوده است عملاً ابتکار عمل نداشته و کار خاصی نمی‌تواند انجام دهد. ولی اگر فرجه‌ای به وی داده شود و با استراحت لازم کاری کند تا نخبگان در این زمینه چرخشی داشته باشند می‌توان از افراد جوا‌ن‌تر با ایده‌های برتر حداکثر استفاده را کرد.

 

 

جعفری: نمایندگان مجلس به جای پیگیری طرح استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی بهتر است موضوعات دیگر را دنبال کنند که می‌توان به جمع‌آوری امضا ۵۰ نفر از شخصیت‌های بزرگ شاخص استانی اشاره کرد که آن فرد صلاحیت ورود به رقابت‌های انتخابات مجلس را دارد که البته آن امضا به معنای طرفداری از آن فرد نیست که می‌توان در قانون به صراحت این موضوع را اعلام کرد. این موضوع باعث خواهد شد افرادی که براساس هوا و هوس به دنبال حضور در خانه ملت هستند نتوانند از این چارچوب سواستفاده کنند.

 

اگر امام جمعه یا مدیران با سابقه فرهنگی و افرادی که در شهرستان افراد جا افتاده‌ای هستند و هیچگاه خود را ارزان نمی‌فروشند می‌توانند از افراد برجسته و نخبه حمایت کرده و مانع از حضور سیاه‌لشکرها در انتخابات مجلس شوند. 

 

هنوز مکانیزمی برای پاسخگو بودن نمایندگان مجلس در قبال رفتار و گفتارشان در دوره نمایندگی‌شان در خانه ملت نداشته و نداریم. در حالی که در اصولی از قانون اساسی به اظهارنظر مجلس ورود کرده که وی می‌تواند در همه امور کشور اظهارنظر کند اما جایگاهی برای پاسخگو بودن آن نماینده در نظر گرفته نشده است به همین جهت برخی نمایندگان برخی رؤسای قوا را مورد اتهام قرار داده و به دیگر مسئولان هم می‌تازد. در حالی که پس از اثبات اشتباهش حتی حاضر نیز عذرخواهی کند.

 

اگر این کارها دنبال شود به نظر می‌ر سد ۷۰ تا ۸۰ درصد دغدغه‌های نمایندگان مرتفع شده و به جای اجرای طرح استانی شدن انتخابات و آسیب‌های فراوان آن از این قله عبور کنیم. 

 

منبع:فارس