شینزو آبه و نمایش میانجی گری
بازتاب رسانه ای سفر رئیس جمهور به ژاپن
با توجه به اینکه ایران در حال نزدیک شدن به یک ضرب الاجل حساس است و به زودی موعد پنجمین گام کاهش تعهدات هسته‌ای فرا می‌رسد و براساس اینکه مقامات ایران همواره گفته‌اند که تا زمان محقق شدن منافع اقتصادی ایران، روند کاهش تعهدات را ادامه خواهند داد.
به گزارش راهبرد معاصر؛ جمعه 29 آذر روزی که روحانی نخستین رئیس جمهوری ایران پس از 19 سال به ژاپن رفت. آخرین بار رییس دولت اصلاحات در سال 2000 میلادی به توکیو سفر کرده بود.حسن روحانی رییس جمهوری اسلامی ایران که به دعوت نخست وزیر ژاپن و با هدف دیدار و گفت و گو با مقامات این کشور، وارد توکیو شده و با آبه شینز دیدار کرد. به نظر می رسد طرفین در مذاکرات عصر روز جمعه 2 موضوع را دنبال کردند.
1. نخست آنکه به نظر می رسد ژاپن به دنبال این است تنش ها در خاورمیانه، منطقه ای که انرژی ژاپن از آن تامین می شود کاهش یابد. به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، شینزو آبه روز دوشنبه ۱۸ آذر در سخنانی تاکید کرد که ژاپن به‌دنبال میانجی‌گری بین ایران و آمریکاست و جامعه بین‌المللی نیز چنین انتظاری دارد نخست‌وزیر ژاپن در همین‌باره گفته است که کشورش در حال برنامه‌ریزی سفر روحانی به توکیو است؛ چون می‌خواهد در حل بن‌بست هسته‌ای و کاهش تنش در خاورمیانه که منبع ۸۰ درصد نفت مورد نیاز ژاپن است، نقش فعال‌تری ایفا کند. او افزود: «از منظر امنیت انرژی، طبیعی است که ژاپن اقداماتش برای صلح و ثبات در خاورمیانه را ادامه دهد». و با توجه به اینکه تنش ها در خاورمیانه پس از وقوع حمله به تاسیسات نفتی عربستان و چند نفتکش از جمله یک کشتی ژاپنی در نزدیکی تنگه هرمز در خرداد ماه افزایش یافته، انتظار می رود آبه از ایران بخواهد مسئولیت خود را به عنوان یک کشور تاثیرگذار در خاورمیانه در زمینه تامین امنیت حمل و نقل انرژی در دریا ایفا کند.
آسوشیتدپرس در این خصوص مطرح می کند دولت آبه قرار است تا طرح اعزام نیروی های نظامی ژاپنی به خاورمیانه با ماموریت تضمین امنیت نفتکش های ژاپنی را اعلام کند. اعزام نیروهای ژاپنی خارج از ائتلاف آمریکایی برای تامین امنیت آبراهه های خاورمیانه است. به نظر می رسد این حرکت تلاشی برای حفظ بی طرفی توکیو و نمایش ملاحظه کاری آن به تهران باشد.مقام های ژاپنی به آسوشیتدپرس گفتند که انتظار می رود آبه برنامه نظامی خود را به صورت کامل به روحانی توضیح دهد تا تفاهم وی را جلب کند.
2. دومین محور مذاکرات مقامات ایران و ژاپن در مورد برجام و اختلاف تهران و واشنگتن بر سر این قرارداد بین المللی است، که به گفته برخی ناظران در ژاپن، با اشاره به فقدان اهرم‌های دیپلماتیک در این کشور، نباید انتظار چندانی از دیدار سران ایران و ژاپن در این زمینه داشت.
شینزو آبه نخست وزیر ژاپن نیز در این دیدار از ایران خواسته که در برقراری صلح و ثبات در منطقه و تعهد کامل به توافق هسته ای نقش سازنده ایفا کند. رئیس جمهوری نیز یادداشت خود تصریح کرد: “در راستای منافع ملی خود از هیچ‌گونه مذاکره و توافقی، روی‌گردان نیستیم.”
آسوشیتدپرس به نقل از مقام های ژاپنی نوشت که شاید روحانی از ژاپن بخواهد که خرید نفت ایران را از سر گیرد اما این عمل شاید به دلیل تحریم های بین المللی که هنوز برقرارند، دشوار باشد.
سید عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، اخیرا در گفتگو با شبکه «ان اچ کی» ژاپن، ابراز امیدواری کرده که ژاپن خرید نفت از ایران را از سر گیرد. اما کارشناسان مستقر در ژاپن به روزنامه «ژاپن تایمز» گفته‌اند بعید است که ژاپن بتواند در برابر تحریم‌های آمریکا بایستد یا آن‌ها را دور بزند. در همین رابطه، یاسویوکی ماتسوناگا، استاد روابط بین الملل در دانشگاه مطالعات خارجی توکیو، به ژاپن تایمز گفته عقل سلیم می‌گوید که ژاپن در زمینه ایستادگی در برابر تحریم‌های آمریکا علیه ایران، کار چندانی نمی‌تواند انجام دهد. این استاد افزود: «حتی کارشناسان دیپلماتیک ایران هم باید بدانند ژاپن نمی‌تواند کاری بر خلاف تحریم‌ها انجام دهد.»
اما دولت باید ریل‌گذاری خود در سیاست خارجی و اقتصاد را تغییر داده و از تکرار خسارت محض برجام خودداری کند.امید بستن به واسطه‌گری ژاپن برای رفع مشکلات کشور تکرار راه خطای گذشته و دل بستن به یک سراب است.
و در آخر سوالی مطرح می شود، با توجه به اینکه ایران در حال نزدیک شدن به یک ضرب الاجل حساس است و به زودی موعد پنجمین گام کاهش تعهدات هسته‌ای فرا می‌رسد و براساس اینکه مقامات ایران همواره گفته‌اند که تا زمان محقق شدن منافع اقتصادی ایران، روند کاهش تعهدات را ادامه خواهند داد و همچنین اروپایی‌ها نیز فعلا هیچ اقدام جدی برای تامین منافع اقتصادی ایران انجام نداده‌اند، بنابراین برداشته شدن گام پنجم کاهش تعهدات کاملا محتمل است. پرسشی که هم اکنون مطرح شده، این است که آیا شینزوآبه به دنبال وساطت در فرصت اندک باقیمانده (تا قبل از برداشته شدن گام پنجم کاهش تعهدات هسته‌ای) است؟
این دیدار بازتاب گسترده ای در رسانه های مطرح غربی داشت و برخی از رسانه های خارجی این دیدار را « کم سابقه » خواندند. برگزاری کیودو در گزارشی با بازتاب خبر ورود «حسن روحانی» رییس جمهوری اسلامی ایران به توکیو نوشت سفر دو روزه روحانی به توکیو، بخشی از تلاش های تهران برای حفظ و تقویت روابط دوستانه با ژاپن و شکستن بن بست برجام است. نیویورک تایمز به نقل از "کازوا تاکاهاشی" استاد دانشگاه آزاد ژاپن گمانه زنی کرده است که ایرانی ها در این سفر شاید "یک پیام مهم و فوری را می خواهند به ترامپ برسانند".
وال استرتیت ژورنال ادامه داد: روحانی در توئیتی پس از دیدار با آبه گفت "من از هر تلاشی که می تواند موجب تبادل مبادلات اقتصادی بویژه در بخش انرژی و افزایش صادرات نفت شود استقبال می کنم." وی گفت "طرف های دیگر نیز باید به تعهدات خود عمل کنند."
روزنامه ژاپن تایمز هم گزارش کرده است این کشور دارای روابط دوستانه ای با آمریکا و ایران است و می کوشد با استفاده از ابزارهای دیپلماتیک برای شکست بن بست موجود اقدام کند.
تارنمای نیپون نیز سفر روحانی را یکی از مهمترین دیدارهای انجام شده برای دو کشور عنوان کرد و افزود: پس از سفر ماه ژوئن آبه به تهران، جان تازه ای به روابط دو کشور دمیده است. در این گزارش آمده است طرفین طیف گسترده ای از مسایل را در ملاقات خود مورد توجه قرار دادند و ضمن تاکید بر حراست از برجام خواستار تلاش های همه جانبه برای پیشبرد صلح و ثبات در خاورمیانه شدند.