تمرکز اصلی جشنواره موسیقی روی چه بخشی است؟/ ژن خوب ایرانی ها در موسیقی
به گزارش راهبرد معاصر؛ در آستانه سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر، با شاهین فرهت موزیسین و دبیر این جشنواره گفتگو کردیم؛ کسی که در چندین دوره از جشنواره موسیقی، داوری کرده و با قواعد آن بیگانه نیست. شاهین فرهت فرزند غلامعلی فرهت نوازنده برجسته تار است. او از پنج‌سالگی فراگیری موسیقی را آغاز کرد و پس از اینکه در مقطع کارشناسی رشته موسیقی از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد، برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت. سپس فرهت در فرانسه و در رشته آهنگسازی دکترا گرفت. فرهت تا کنون بیش از ۸۰ اثر موسیقی در فرم‌های مختلف شامل سمفونی‌ها، کوارتت‌ها و ... ساخته است.
به منزل این موزیسین رفتیم و دقایقی با وی گفتگو کردیم؛ در این گفتگو سعی کردیم بیش از هر چیزی چارچوب‌ها و اهداف اصلی جشنواره را بررسی کنیم. فرهت از برنامه‌های جشنواره، معیارهای انتخاب گروه‌ها، محدودیت‌ها، علت حذف باربد از این فستیوال و موضوعات دیگر گفت. در ادامه می‌توانید گفتگوی خبرنگار موسیقی گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان با شاهین فرهت را بخوانید.
دبیر جشنواره شدم که به آرمان‌هایم در موسیقی برسم
آقای فرهت؛ چه شد که دبیری جشنواره موسیقی فجر را پذیرفتید؟
خیلی معمولی این اتفاق رخ داد. به من گفتند که بیا و من هم آمدم. خوشحال می‌شدم که آرمان‌های خودم در موسیقی را که اجرای هر چه بیشتر آثار آهنگسازان ایرانی است، اجرایی کنم. امیدوارم برای نخستین بار بتوانم این کار را انجام دهم.
برنامه‌های جشنواره چگونه پیش می‌رود؟
خوشبختانه برنامه‌ها خوب پیش رفته و تقریباً کارهای اجرایی به اتمام رسیده است. همچنین همه‌ی گروه‌های داخلی و خارجی حاضر در این دوره جشنواره، مشخص شدند.
محدودیتی برای انتخاب گروه‌های خارجی نداشتیم
از گروه‌های خارجی گفتید؛ ملاک هیئت انتخاب برای دعوت از گروه‌های خارجی چه بوده است؟
بیشترین تمرکز ما در انتخاب همه‌ی گروه ها، این بود که انواع موسیقی به شکل فراگیر برای جشنواره انتخاب شوند. در نظر داشتیم که از جهت تعداد و انواع موسیقی گروه‌های متنوع دعوت شوند. امسال اجرای گروه‌های خارجی از تک نوازی تا ارکستر را شامل می‌شود. دو نوازی، کوارتت زهی و انواع و اقسام گروه‌ها در این جشنواره حاضرند.
در گروه‌های داخلی چطور؟
گروه‌های داخلی هم اینگونه هستند. ما علاوه بر تک نوازی، دو نوازی و غیره، ارکستر مجلسی و ارکستر سمفونیک را در میان اجرا‌ها خواهیم داشت.
برای انتخاب گروه‌های خارجی محدودیت داشتید؟
به ما نگفتند که مثلاً فلان گروه را دعوت کنید و فلان گروه را به هیچ وجه دعوت نکنید. هیئت انتخاب (متشکل از ۱۰، ۱۲ کارشناس موسیقی)، در جلساتی که داشتیم، تمامی مسائل فنی و اداری را بررسی کردند، سپس اسامی اعلام و تایید شدند.
به این شرط آمدم که موسیقی ایرانی را جا بیندازم
همیشه موسیقی سنتی، موسیقی پاپ، موسیقی نواحی و موسیقی تلفیقی، بخش‌های مختلف جشنواره را دربر می‌گیرند. به نظر می‌رسد که در دوره‌های مختلف، انعطافی در انتخاب و اجرای گروه‌ها دیده نمی‌شود و فقط یک دسته بندی ثابت و چارچوب غیر قابل تغییر وجود دارد؛ بنابراین در هر دوره با وجود تفاوت دبیران و تیم اجرایی، یک برنامه‌ی مشخص اجرا می‌شود. در دوره‌ی شما هم این چارچوب ثابت است؟
البته از نظر من چارچوب‌ها ثابت نیست. هدف اصلی ما، ترویج موسیقی فاخر است و بیشتر به آثار آهنگسازان ایرانی و جوانان ایرانی توجه کردیم. تلاشی برای بزرگ کردن سبک خاصی مانند سبک پاپ نداریم. ملزم کردیم که هر گروهی که در جشنواره اجرا می‌کند، باید یک اثر از آهنگسازان ایرانی اجرا کند. در تاریخ جشنواره که من از نخستین دوره به جز سه دوره‌ی اخیر حضور داشتم، چنین اتفاقی رخ نداده است. اصلا به این شرط آمدم که موسیقی ایرانی را جا بیندازم.
در جشنواره امسال، موسیقی سبُک اجرا نمی شود
فکر می‌کنید، جشنواره توان این را دارد که موسیقی فاخر را میان مردم ترویج کند؟
مخاطب هر آنچه از هنر به او بدهیم، می‌پذیرد. فکر می‌کنید، چرا مردم ما زبانشان فارسی است؟ چون از بچگی فارسی صحبت کردند. اگر در محیطی باشیم که فقط موسیقی خوب به گوشمان برسد، همه به آن موسیقی عادت می‌کنیم. در حال حاضر به دلیل این که دسترسی به موسیقی بسیار آسان است و انواع نت سمفونی را می‌توان به راحتی از طریق اینترنت، گوش کرد، می‌توان موسیقی فاخر را به خوبی عرضه کرد. در ایران مانند همه جای دنیا، موسیقی پاپ که موسیقی آسانی است، مورد توجه قرار دارد، اما از سال ۱۳۱۹ که رادیو تاسیس شد، تا امروز موسیقی کلاسیک شنونده داشته است. همین الان هم موسیقی کلاسیک طرفدار دارد. آنچه که در فستیوال امسال ارائه می‌شود، موسیقی سبُک نیست.
فکر می‌کنید، چقدر جشنواره در ارائه و ترویج موسیقی فاخر تاثیرگذار است؟
این که چقدر جشنواره تاثیرگذار است، مشخص نیست. باید این موضوع به صورت جدا بررسی شود.
اسامی خوانندگان پاپ جشنواره را نمی دانم
برویم سراغ بخش پاپِ جشنواره؛ ملاکتان برای انتخاب گروه‌ها و خوانندگان این بخش چه بود؟
راستش را بخواهید از آنجا که من در سبک پاپ تخصص ندارم، نمی‌دانم که گروه‌های این بخش بر چه مبنایی انتخاب شده اند. حتی اسامی خوانندگان این بخش را نشنیده‌ام و در کنسرتشان هم شرکت نکرده‌ام. البته گروه های پاپ هم بر اساس معیارهای دقیقِ هیئت انتخاب، برگزیده شده اند، اما من با آن‌ها آشنا نیستم.
موسیقی پاپ گذشته ریشه‌اش متفاوت با پاپِ امروز است
همیشه منتقدانی برای این سبک وجود دارد. حتی حمیدرضا نوربخش که دبیری سه دوره‌ی گذشته جشنواره را بر عهده داشت، مستقیم از برخی خوانندگان پاپ انتقاد می‌کرد. شما نظرتان در خصوص این سبک و خوانندگان آن چیست؟
البته موسیقی پاپِ بد هم داریم. پاپ از گذشته بوده و طرفدار داشته است. پاپِ ایرانی الهام گرفته از موسیقی ردیف دستگاهی است. مرحوم محمد نوری، حمید قنبری و ... کسانی بودند که موسیقی پاپ را به خوبی می‌خواندند. من هم برخی از قطعات این خوانندگان را که جالب، تاثیرگذار و نوستالژیک بود، گوش می‌کردم. الان خوانندگانی در این سبک آمده‌اند که بیشتر مُلهم از یک نوع موسیقی دیگر هستند. معتقدم، انتقاد کردن کار درستی است و می‌تواند به موسیقی کمک کند.
در بخش نواحی این دوره، چه اتفاقی رقم خورده است؟
در بخش موسیقی نواحی هم بهترین‌ها را انتخاب کردیم، البته همه بخش‌ها خوب هستند. سعی کردیم که بهترین‌های نواحی ایران که کمتر مورد توجه قرار گرفتند، امسال دیده شوند. همه‌آثاری که به دفتر جشنواره ارسال شد را شنیدیم و بهترین‌ها را انتخاب کردیم.
حذف جایزه باربد تصمیم من نبود
نخستین کاری که با انتخاب شما به عنوان دبیر جشنواره اتفاق افتاد، حذف جایزه‌ی باربد بود. چرا این افتاد؟ آیا این تصمیم خودتان بود یا از سمت وزارت ارشاد، دستور حذف باربد صادر شد؟
به این نتیجه رسیدیم که باربد، حذف شود. ما بودجه بسیار محدودی در این دوره داشتیم و از طرفی ساخت جایزه باربد بسیار هزینه بَر است. حذف جایزه‌ی باربد، تصمیم هیئت جشنواره بود نه تصمیم من. برای این کار فشاری از وزارت ارشاد روی ما و تیم اجرایی اعمال نشد.
آثار بزرگ جهانی در این دوره اجرا نمی شود
با حذف باربد، برنامه‌ی تیم اجرایی جشنواره برای اختتامیه جهت تقدیر و معرفی برترین ها، چه خواهد بود؟
ما از چهره‌های قدیمی موسیقی تقدیر می‌کنیم. کار ویژه‌ای که در اختتامیه‌ی امسال انجام می‌دهیم، این است که به کسانی که اسمشان تا الان مطرح نشده است، امتیاز‌هایی می‌دهیم. در این دوره آثار آهنگسازان پیشکسوت مانند استاد دهلوی که متاسفانه در حال حاضر بیمار هستند، اجرا می‌شود. همچنین آثار آهنگسازان بزرگ کشور که کمتر در کنسرت‌ها به گوش مخاطبان موسیقی رسیده است، در این دوره دیده و شنیده می‌شود. ما در جشنواره‌ی امسال سعی کردیم کمتر سراغ آثار آهنگسازان جهانی برویم، چراکه در همه جای دنیا این آثار وجود دارد. البته گروه‌های خارجی از آثار بزرگان دنیا می‌نوازند، اما توجه دو چندان به این موسیقی ها در این فستیوال وجود ندارد. چنین شیوه‌ای در اجرای جشنواره موسیقی، تا به حال نبوده است.
هیچگاه منتقد جشنواره نبودم
در میان تیم اجرایی این دوره از جشنواره موسیقی، کسانی هستند که در دوره‌های قبلی انتقادات شدیدی به عملکرد جشنواره داشتند. آیا شما هم برای رفع نقاط ضعف گذشته دبیر جشنواره شدید؟
من هیچ وقت منتقد جشنواره نبودم. برای اثبات این ادعایم می‌توانید تمامی مصاحبه‌هایم را مشاهده کنید، اما من گرفتاریم در موسیقی چه در جشنواره چه در فضای کلی موسیقی ایران دو چیز است. یکی اینکه تولیدات آهنگسازان ایرانی پس از فوتشان از بین می‌رود و بسیاری از آثار درگذشتگان مفقود می‌شود؛ دیگر اینکه آثار آهنگسازان ایرانی، در کنسرت‌ها و جشنواره‌ها اجرا نمی‌شود. همین ارکستر سمفونیک ما، بیشتر دوست دارد، بتهون و درامز را به شکل درجه دو اجرا کند تا یک اثر فاخر ایرانی. من به این دلیل دبیر جشنواره شدم که آثار آهنگسازان ایرانی بیشتر از گذشته اجرا شود.
ایرانی‌ها در موسیقی ژن خوب دارند
آقای فرهت، یکی از مشکلات موسیقی کشور، کم توجهی به جوانان مستعد است. مشکلات گرانی سالن و ... مانع از دیده شدن گروه‌های جوان شده و بسیاری از نخبگان موسیقی، معرفی نمی‌شوند. برنامه‌ی شما برای این جوانان چیست؟
اصلا من با شرط کمک به جوانان مستعد دبیری جشنواره را پذیرفتم. ما در دانشگاه تهران و دیگر دانشگاه‌های موسیقی، جوانان ایرانی با استعدادی داریم که هم در آهنگسازی و هم در نوازندگی بی نظیر هستند. نسل ما در نوازندگی به اندازه‌ی نسل‌های امروز توانایی نداشت. جوانان ۱۸، ۱۹ ساله همانند موزیسین‌های بزرگ دنیا، تکنیک‌های بسیار بالایی به کار می‌برند. استاد‌های خوب هم داریم که به این جوانان تعلیم می‌دهند، اما ژن جوان‌های ایرانی در زمینه‌ی هنر اول بسیار خوب است. شیوه‌ی من این است که جوانان ایرانی در این دوره مورد تشویق قرار بگیرد. در این دوره آثار جوانان مستعد را بیشتر می‌شنویم و حتی چند تن از نواندگان جوان را به ارکستر سمفونیک تهران معرفی کردیم. من حتی جوانی که اسمشان تا به حال شنیده نشده را معرفی کردم که الان کنار ارکستر سمفونیک نوازندگی کننند.
هیچ وقت این دوره‌ی فستیوال را با دوره‌های گذشته مقایسه نمی‌کنم
چه نقطه ضعفی در دوره‌های گذشته وجود داشته که تیم اجرایی امسال، در تلاش برای حذف آن است؟
من درباره‌ی نقاط ضعف دیگران صحبت نکرده و هیچ وقت این دوره را با دوره‌های گذشته مقایسه نمی‌کنم. من دکترین خودم را دارم.
منبع: باشگاه خبرنگاران